Bezirk Strzyżów

Powiat Strzyżów

Bezirk Strzyżów

powiat
1854–1867
Państwo	Cesarstwo Austrii
Kraj związkowy	Królestwo Galicji i Lodomerii
Powiat	cyrkuł jasielski (1854–1860) cyrkuł rzeszowski (1860–1867)
Siedziba	Strzyżów
Data powstania	1854
Data likwidacji	1867
Powierzchnia	5,2 mil²
Populacja (1854) • liczba ludności	27.801
Języki urzędowe	niemiecki
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin katastralnych (1854)	35 (w tym 4 miasteczka)
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Bezirk Strzyżów – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasteczko Strzyżów.

Bezirk Strzyżów utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)^[1].

Bezirk Strzyżów objął obszar o wielkości 5,2 mil², zamieszkany był przez 27.801 ludzi i podzielony na 35 gmin katastralnych, w tym cztery miasteczka (Błażowa, Czudec, Niebylec i Strzyżów). Wszedł w skład cyrkułu jasielskiego, jako jeden z jego dziewięciu powiatów^[2]. Powiat miał specyficzną wschodnią odnogę w okolicy Błażowej, wrzynającą się głęboko między cyrkuły rzeszowski i sanocki. 1 maja 1860 zniesiono cyrkuł jasielski, przez co Bezirk Strzyżów włączono do cyrkułu rzeszowskiego^[3].

Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większe powiaty^[1][4]. Obszar zniesionego Bezirk Strzyżów wszedł wtedy w skład nowych powiatów: rzeszowskiego, brzozowskiego i krośnieńskiego (vide podział w tabeli poniżej)^[5][6]. 19 czerwca 1867^[7], 1 sierpnia 1878^[8] i 1 października 1881^[9] częściowo zmieniono granice tych powiatów. 15 września 1896 z części omawianych obszarów utworzono powiat strzyżowski^[10], do którego 1 maja 1901 dołączono jeszcze gminę Bonarówka z powiatu krośnieńskiego^[11]. Powiat strzyżowski zmieniono 1 stycznia 1925^[12] i zniesiono 1 kwietnia 1932^[13].

Podział administracyjny Bezirk Strzyżów w 1854 roku^[2]

Lp.	Gmina jednostkowa	Powierzchnia	Ludność	Powiat w 1867 po zniesieniu
1	Strzyżów (m)	1160	1273	rzeszowski[14][15][16]
2	Gbiska	320	53	rzeszowski[14][16]
3	Łętownia	632	108	rzeszowski[14][16]
4	Przedmieście (Strzyżowskie)	409	[17]	rzeszowski[14][15]
5	Tropie	300	265	rzeszowski[14][16]
6	Babica	1402	585	rzeszowski
7	Zarzecze	388	647	rzeszowski
8	Błażowa (m)	5149	3337	rzeszowski
9	Barycz	1265	965	brzozowski[18][19]
10	Białka	1297	826	rzeszowski
11	Futoma	2266	1104	rzeszowski
12	Kąkolówka	3104	1740	rzeszowski
13	Piątkowa	1135	631	rzeszowski
14	Baryczka	1553	781	rzeszowski[14][16]
15	Bonarówka	1840	785	krośnieński[20][16]
16	Brzeżanka	766	574	rzeszowski[14][16]
17	Czudec (m)	1160	822	rzeszowski[14][16]
18	Nowawieś	2238	742	rzeszowski[14][16]
19	Przedmieście (Czudeckie)	608	1004	rzeszowski[14][16]
20	Piekarówka i Wyżne	1207	760	rzeszowski[14][16]
21	Zaborów	800	729	rzeszowski[14][16]
22	Glinik Charzewski	1655	324	rzeszowski[14][16]
23	Godowa	3491	1295	rzeszowski[14][16]
24	Gwoźnica Górna	1847	1030	brzozowski[18][14][16]
25	Blizianka	778	282	rzeszowski[14][16]
26	Gwoźnica Dolna	796	355	brzozowski[18][14][16]
27	Konieczkowa	1737	782	rzeszowski[14][16]
28	Niebylec (m)	599	510	rzeszowski[14][16]
29	Gwoździanka	562	208	rzeszowski[14][16]
30	Jawornik	1587	693	rzeszowski[14][16]
31	Małówka	297	184	rzeszowski[14][16]
32	Połomya	1845	751	rzeszowski[14][16]
33	Żarnowa	1322	583	rzeszowski[14][16]
34	Żyznów	1918	932	brzozowski[21][14][16]
35	Lutcza	4449	2141	brzozowski[18][14][16]

Objaśnienie:

(M) = miasto; (m) = miasteczko

• Handbuch des Lemberger Statthelterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lemberg, 1858. (niem.)
• Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.