| powiat | |
| 1854–1867 | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj związkowy | |
| Powiat |
cyrkuł jasielski (1854–1860) |
| Siedziba | |
| Data powstania |
1854 |
| Data likwidacji |
1867 |
| Powierzchnia |
7,7 mil² |
| Populacja (1854) • liczba ludności |
|
| Języki urzędowe | |
| Szczegółowy podział administracyjny | |
| |
| Liczba gmin katastralnych (1854) |
48 (w tym 1 miasto i 1 miasteczko) |
Bezirk Gorlice – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasto Gorlice.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Bezirk Gorlice utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].
Bezirk Gorlice objął obszar o wielkości 7,7 mil², zamieszkany był przez 35.082 ludzi i podzielony na 61 gmin katastralnych, w tym jedno miasto (Gorlice) i jedno miasteczko (Uście Ruskie). Wszedł w skład cyrkułu jasielskiego, jako jeden z jego dziewięciu powiatów[2]. Był to największy powiat cyrkułu jasielskiego, zarówno pod względem powierzchni jak i ludnościowym. na obszarze Bezirku Gorlice znajdowała się eksklawa należąca do Bezirk Biecz (gmina Bieśnik). Na południu powiat graniczył z Zalitawią. 1 maja 1860 zniesiono cyrkuł jasielski, przez co Bezirk Gorlice włączono do cyrkułu sądeckiego[3].
Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większe powiaty[1][4]. Obszar zniesionego Bezirk Gorlice wszedł wtedy w całości w skład nowego powiatu gorlickiego[5][6]. 19 czerwca 1867[7] i 1 sierpnia 1878[8] częściowo zmieniono jego granice na korzyść powiatu grybowskiego. Powiat grybowski zniesiono 1 kwietnia 1932, a gminy Berdechów ad Bugaj, Polna i Wyskitna włączono do powiatu gorlickiego[9].
Podział administracyjny (1854)
[edytuj | edytuj kod]Objaśnienie:
(M) = miasto; (m) = miasteczko
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
- ↑ a b Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
- ↑ Erlaß des Ministers des Innern, giltig für den ganzen Umfang des Kaiserstaates, betreffend die Auflösung der Landesregierungen in Krakau und Czernowitz, dann der Kreisbehörden in Wadowice, Bochnia und Jasło und die Errichtung einer Kreisbehörde in Czernowitz
- ↑ Krzysztof Ostafin, Mateusz Troll, Dominik Kaim, Jakub Taczanowski, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
- ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
- ↑ Verordnung des Ministers des Innern vom 19 Juni 1867, betreffend mehrere Aenderungen der neuen administrativen Bezirks-Abgränzung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau
- ↑ Dziennik Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. 1878, Nr 37 (s. 84, wykaz: ss.91–95)
- ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3.
- ↑ Spisano z Pstrążnem.
- ↑ 19 czerwca 1867 Polną i Wyskitną włączono do powiatu grybowskiego. Berdechów i Bugaj (już jako dwie odrębne gminy) pozostały w powiecie gorlickim do końca lipca 1878, a do powiatu grybowskiego włączono je z dniem 1 sierpnia 1878.
- ↑ 1 sierpnia 1878 Berdechów i Bugaj (już jako dwie odrębne gminy) włączono do powiatu grybowskiego.
- ↑ 1 kwietnia 1932, po zniesieniu powiatu grybowskiego, włączono do powiatu gorlickiego.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Handbuch des Lemberger Statthelterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lemberg, 1858. (niem.)
- Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.
