| powiat | |
| 1854–1867 | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj związkowy | |
| Powiat | |
| Siedziba | |
| Data powstania |
1854 |
| Data likwidacji |
1867 |
| Powierzchnia |
6,4 mil² |
| Populacja (1854) • liczba ludności |
|
| Języki urzędowe | |
| Szczegółowy podział administracyjny | |
| Liczba gmin katastralnych (1854) |
27 (w tym 1 miasto) |
Bezirk Jaworów – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasto Jaworów.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Bezirk Jaworów utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].
Bezirk Jaworów objął obszar o wielkości 6,4 mil², zamieszkany był przez 32.205 ludzi i podzielony na 27 gmin katastralnych, w tym jedno miasto (Jaworów). Wszedł w skład cyrkułu przemyskiego, jako jeden z jego dziewięciu powiatów[2].
Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większych powiatów[1][3]. Obszar zniesionego Bezirk Jaworów wszedł wtedy głównie w skład nowego powiatu jaworowskiego oraz częsciowo powiatu gródeckiego[4][5].
Podział administracyjny (1854)
[edytuj | edytuj kod]| Lp. | Gmina jednostkowa | Powierzchnia | Ludność | Powiat w 1867 po zniesieniu |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Jaworów (M) | 9387 | 8167 | jaworowski |
| 2 | Bruchnal z Podłubami Małymi | 2397 | 1188 | jaworowski |
| 3 | Czołhynie | 2027 | 608 | jaworowski |
| 4 | Przyłbice | 2865 | 980 | jaworowski |
| 5 | Rulów z Senatowem | –[6] | 136 | jaworowski |
| 6 | Berdychów z Berdichau | 722 | 500 | jaworowski |
| 7 | Cetula | 704 | 352 | jaworowski |
| 8 | Czarnokońce | –[7] | –[7] | jaworowski |
| 9 | Czernilawa | 3736 | 1546 | jaworowski |
| 10 | Laszki przy Zbadyniu | 1099 | 366 | jaworowski |
| 11 | Mołoszkowice z Kleindorfem | 2830 | 932 | jaworowski |
| 12 | Mużyłowice | 2644 | 1291 | jaworowski |
| 13 | Nowosiółki | 1242 | 417 | jaworowski |
| 14 | Jażów Nowy | 2227 | 791 | jaworowski |
| 15 | Jażów Stary z Nowinami | 4905 | 2234 | jaworowski |
| 16 | Podłuby z Moosbergiem | 937 | 175 | jaworowski |
| 17 | Ożomla z Schumlau | 4802 | 1267 | jaworowski |
| 18 | Olszanica | 2800 | 1028 | jaworowski |
| 19 | Rzeczyczany z Hartfeldem | 2155 | 918 | gródecki |
| 20 | Szkło | 4180 | 1312 | jaworowski |
| 21 | Tuczapy | 2528 | 1534 | jaworowski |
| 22 | Zbadyń z Kuttenbergiem | jaworowski | ||
| 23 | Trościaniec | 4736 | 1207 | jaworowski |
| 24 | Wierzbiany | 6230 | 1750 | jaworowski |
| 25 | Załuże | 1602 | 780 | jaworowski |
| 26 | Zawadów | 5214 | 1921 | jaworowski |
| 27 | Leśniowice | 1728 | 805 | gródecki |
Objaśnienie:
(M) = miasto; (m) = miasteczko
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
- ↑ a b Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
- ↑ Krzysztof Ostafin, Mateusz Troll, Dominik Kaim, Jakub Taczanowski, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
- ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
- ↑ Spisano z Czołhyniami.
- ↑ a b Spisano z Mużyłowicami.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Handbuch des Lemberger Statthelterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lemberg, 1858. (niem.)
- Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.
