| powiat | |
| 1854–1867 | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj związkowy | |
| Powiat | |
| Siedziba | |
| Data powstania |
1854 |
| Data likwidacji |
1867 |
| Powierzchnia |
9,9 mil² |
| Populacja (1854) • liczba ludności |
|
| Języki urzędowe | |
| Szczegółowy podział administracyjny | |
| |
| Liczba gmin katastralnych (1854) |
19 (w tym 1 miasteczko) |
Bezirk Rożniatów – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasteczko Rożniatów.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Bezirk Rożniatów utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].
Bezirk Rożniatów objął obszar o wielkości 9,9 mil², zamieszkany przez 19.062 ludzi i podzielony na 19 gmin katastralnych, w tym jedno miasteczko (Rożniatów). Wszedł w skład cyrkułu stryjskiego, jako jeden z jego dziewięciu powiatów[2]. Był to region górski o bardzo podłużnych i stosunkowo wąskich wymiarach, sięgający na samym południu (przez gminę Perehińsko) po Zalitawię.
Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większych powiatów[1][3]. Obszar zniesionego Bezirk Rożniatów wszedł wtedy w skład nowych powiatów dolińskiego i kałuskiego (vide podział w tabeli poniżej)[4][5]. 1 sierpnia 1878 i 1 stycznia 1888 częściowo zmieniono granice tych powiatów[6][7],
Podział administracyjny (1854)
[edytuj | edytuj kod]| Lp. | Gmina jednostkowa | Powierzchnia | Ludność | Powiat w 1867 po zniesieniu |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Rożniatów (m) | 15000 | 2015 | doliński |
| 2 | Ceniawa z Demnią | 1088 | doliński | |
| 3 | Duba | 757 | doliński | |
| 4 | Dubszara | 222 | doliński | |
| 5 | Janówka | 420 | doliński | |
| 6 | Jasienowiec | 646 | doliński | |
| 7 | Kniażowskie | 598 | doliński | |
| 8 | Lecówka | 573 | doliński | |
| 9 | Olchówka | 306 | doliński | |
| 10 | Rypne | 513 | doliński | |
| 11 | Rześniate | 351 | doliński | |
| 12 | Łuhy z Podsuchem, Pokorylcem i Spasem | 6000 | 1706 | doliński |
| 13 | Perehińsko i Angełów | 63000 | 3517 | doliński |
| 14 | Strutyn Wyżny | 2000 | 870 | doliński |
| 15 | Hołyń | 2500 | 1267 | kałuski[8][9] |
| 16 | Tużyłów i Kotiatycze | 1500 | 999 | kałuski |
| 17 | Swaryczów i Monaster | 4500 | 1764 | doliński |
| 18 | Krechowice | 3500 | 898 | doliński |
| 19 | Broszniów | 1000 | 523 | kałuski[8] |
Objaśnienie:
(M) = miasto; (m) = miasteczko
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
- ↑ a b Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
- ↑ Krzysztof Ostafin, Mateusz Troll, Dominik Kaim, Jakub Taczanowski, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
- ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
- ↑ Dz. U. Kr. z 1881, cz. 3, nr 18
- ↑ Dz. U. Kr. z 1887, Nr 53
- ↑ a b 1 sierpnia 1878 włączono do powiatu dolińskiego.
- ↑ 1 stycznia 1888 wlączono z powrotem do powiatu kałuskiego.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Handbuch des Lemberger Statthelterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lemberg, 1858. (niem.)
- Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.
