| powiat | |
| 1854–1867 | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj związkowy | |
| Powiat | |
| Siedziba | |
| Data powstania |
1854 |
| Data likwidacji |
1867 |
| Powierzchnia |
9,3 mil² |
| Populacja (1854) • liczba ludności |
|
| Języki urzędowe | |
| Szczegółowy podział administracyjny | |
| |
| Liczba gmin katastralnych (1854) |
30 (w tym 1 miasteczko) |
Bezirk Lutowiska – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasteczko Lutowiska.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Bezirk Lutowiska utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].
Bezirk Lutowiska objął obszar o wielkości 9,3 mil², zamieszkany był przez 14.214 ludzi i podzielony na 30 gmin katastralnych, w tym jedno miasteczko (Lutowiska). Wszedł w skład cyrkułu sanockiego, jako jeden z jego jedenastu powiatów[2]. Na południu powiat graniczył z Zalitawią.
Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większych powiatów[1][3]. Obszar zniesionego Bezirk Lutowiska wszedł wtedy w skład nowych powiatów liskiego i turczańskiego (vide podzał w tabeli poniżej)[4][5].
Podział administracyjny (1854)
[edytuj | edytuj kod]| Lp. | Gmina jednostkowa | Powierzchnia | Ludność | Powiat w 1867 po zniesieniu |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Zatwarnica | 6800 | 487 | liski |
| 2 | Chmiel | 1591 | 331 | liski |
| 3 | Smolnik | 4843 | 354 | liski |
| 4 | Caryńskie z Nasicznem i Berehami Górnymi | 4849 | 569 | liski |
| 5 | Ruskie | 899 | 162 | liski |
| 6 | Procisne | 1184 | 188 | liski |
| 7 | Paniszczów | 2204 | 674 | liski |
| 8 | Rosolin | 486 | 147 | liski |
| 9 | Wydrne | 419 | 179 | liski |
| 10 | Chrewt | 1169 | 429 | liski |
| 11 | Olchowiec z Leobratem | 878 | 263 | liski |
| 12 | Polana | 3283 | 980 | liski |
| 13 | Serednie Małe | 899 | 205 | liski |
| 14 | Dwernik z Dwerniczkiem | 1058 | 443 | liski |
| 15 | Stuposiany z Bereżkami | 5474 | 450 | liski |
| 16 | Lutowiska (m) z Posadą | 2391 | 996 | liski |
| 17 | Ustrzyki Górne | 2955 | 234 | liski |
| 18 | Wołosate | 6369 | 460 | liski |
| 19 | Skorodne | 3667 | 821 | liski |
| 20 | Rosochate | 806 | 269 | liski |
| 21 | Krywka | 835 | 235 | liski |
| 22 | Żurawin | 2655 | 394 | liski |
| 23 | Sokołowa Wola | 1083 | 274 | liski |
| 24 | Hulskie | 2512 | 222 | liski |
| 25 | Szandrowiec | 2635 | 657 | turczański |
| 26 | Tarnawa Wyżna i Niżna | 7757 | 959 | turczański |
| 27 | Dydiowa | 4258 | 473 | turczański |
| 28 | Boberka | 4159 | 1038 | turczański |
| 29 | Dźwiniacz Górny | 5394 | 587 | turczański |
| 30 | Łokieć | 1474 | 340 | turczański |
Objaśnienie:
(M) = miasto; (m) = miasteczko
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
- ↑ a b Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
- ↑ Krzysztof Ostafin, Mateusz Troll, Dominik Kaim, Jakub Taczanowski, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
- ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Handbuch des Lemberger Statthelterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lemberg, 1858. (niem.)
- Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.
