Bezirk Brzostek

Powiat Brzostek

Bezirk Brzostek

powiat
1854–1867
Państwo	Cesarstwo Austrii
Kraj związkowy	Królestwo Galicji i Lodomerii
Powiat	cyrkuł jasielski (1854–1860) cyrkuł tarnowski (1860–1867)
Siedziba	Brzostek
Data powstania	1854
Data likwidacji	1867
Powierzchnia	4,2 mil²
Populacja (1854) • liczba ludności	24.205
Języki urzędowe	niemiecki
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin katastralnych (1854)	30 (w tym 4 miasteczka)
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Bezirk Brzostek – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasteczko Brzostek.

Bezirk Brzostek utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)^[1].

Bezirk Brzostek objął obszar o wielkości 4,2 mil², zamieszkany był przez 24.205 ludzi i podzielony na 30 gmin katastralnych, w tym cztery miasteczka (Brzostek, Jodłowa, Kołaczyce i Ołpiny). Wszedł w skład cyrkułu jasielskiego, jako jeden z jego dziewięciu powiatów^[2]. 1 maja 1860 zniesiono cyrkuł jasielski, przez co Bezirk Brzostek włączono do cyrkułu tarnowskiego^[3].

Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większe powiaty^[1][4]. Obszar zniesionego Bezirk Brzostek wszedł wtedy w skład nowych powiatów: pilzneńskiego i jasielskiego (vide podział w tabeli poniżej)^[5][6]. 19 czerwca 1867^[7], 1 sierpnia 1878^[8], 1 grudnia 1878^[9], 1 stycznia 1882^[10] i 1 kwietnia 1932^[11] częściowo zmieniono granice tych powiatów (vide przypisy w tabeli poniżej). Powiat pilzneński zniesiono 1 kwietnia 1932, a jego obszar został włączony do powiatów jasielskiego i ropczyckiego^[12]. 23 lipca 1934 gminę Zagórze przeniesiono z powiatu ropczyckiego do powiatu jasielskiego^[13].

Podział administracyjny Bezirk Brzostek w 1854 roku^[2]

Lp.	Gmina jednostkowa	Powierzchnia	Ludność	Powiat w 1867 po zniesieniu
1	Brzostek (m)	609	889	pilzneński[14]
2	Januszkowice	1350	618	pilzneński[15][16][14]
3	Nawsie Brzosteckie	1177	556	pilzneński[14]
4	Opacionka	780	285	pilzneński[14]
5	Wola Brzostecka	577	292	pilzneński[14]
6	Błaszkowa	2169	1170	jasielski[16][14]
7	Bączałka	498	255	pilzneński[14]
8	Czermna	2768	1759	jasielski[16][17]
9	Szerzyny	3303	1792	jasielski
10	Ołpiny (m)	2773	2317	jasielski
11	Żurowa	1480	790	jasielski
12	Swoszowa	1138	589	jasielski[16][18]
13	Dęborzyn	913	324	pilzneński[14]
14	Dębowa	2345	609	pilzneński[14]
15	Grudna Górna	1288	494	pilzneński[14]
16	Grudna Dolna	663	305	pilzneński[14]
17	Jodłowa (m)	6186	3352	pilzneński[14]
18	Klecie	677	284	pilzneński[14]
19	Bukowa	622	375	pilzneński[14]
20	Kamienica Górna	1874	559	pilzneński[14]
21	Przeczyca	708	535	pilzneński[14]
22	Kamienica Dolna	562	337	pilzneński[14]
23	Skurowa	661	435	pilzneński[14]
24	Zagórze	519	302	pilzneński[19][20]
25	Kołaczyce (m)	1186	1745	jasielski
26	Sowina	1412	622	jasielski[16][17]
27	Brzyski	1364	1064	jasielski[16][17]
28	Nawsie Kołaczyckie	683	679	jasielski
29	Ujazd z Kłodawą	948	536	jasielski[16][17]
30	Lipnica Dolna	503	336	jasielski

Objaśnienie:

(M) = miasto; (m) = miasteczko

• Handbuch des Lemberger Statthelterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lemberg, 1858. (niem.)
• Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.