Bezirk Żmigród

Powiat Żmigród

Bezirk Żmigród

powiat
1854–1867
Państwo	Cesarstwo Austrii
Kraj związkowy	Królestwo Galicji i Lodomerii
Powiat	cyrkuł jasielski (1854–1860) cyrkuł sanocki (1860–1867)
Siedziba	Żmigród
Data powstania	1854
Data likwidacji	1867
Powierzchnia	5,4 mil²
Populacja (1854) • liczba ludności	21.573
Języki urzędowe	niemiecki
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin katastralnych (1854)	44 (w tym 2 miasteczka)
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Bezirk Żmigród – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasteczko Żmigród (Nowy Żmigród).

Bezirk Żmigród utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)^[1].

Bezirk Żmigród objął obszar o wielkości 5,4 mil², zamieszkany był przez 21.573 ludzi i podzielony na 44 gminy katastralne, w tym dwa miasteczka (Żmigród i Osiek). Wszedł w skład cyrkułu jasielskiego, jako jeden z jego dziewięciu powiatów^[2]. 1 maja 1860 zniesiono cyrkuł jasielski, przez co Bezirk Żmigród włączono do cyrkułu sanockiego^[3].

Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większe powiaty^[1][4]. Obszar zniesionego Bezirk Żmigród wszedł wtedy w skład nowych powiatów krośnieńskiego i jasielskiego oraz fragmentarnie gorlickiego (vide podział w tabeli poniżej)^[5][6]. 1 sierpnia 1878 znacznie zmieniono granice tych powiatów, włączając 18 gmin z powiatu krośnieńskiego do powiatu jasielskiego i jedną z powiatu gorlickiego do powiatu jasielskiego^[7]; zmianę powiatu dwóch z tych gmin (Podniebyle i Bartne) anulowano przed wejściem w życie rozporządzenia^[8][9].

Podział administracyjny Bezirk Żmigród w 1854 roku^[2]

Lp.	Gmina jednostkowa	Powierzchnia	Ludność	Powiat w 1867 po zniesieniu
1	Żmigród (m)	1177	1684	krośnieński[10]
2	Żmigród Stary z Siedliskami	1228	613	krośnieński[10]
3	Łysa Góra	1415	588	krośnieński[10]
4	Cieklin	1509	901	jasielski
5	Dobrynia	976	446	jasielski
6	Duląbka	853	309	jasielski
7	Dzielec	185	177	jasielski
8	Pagórek z Radością	854	252	jasielski
9	Wola Cieklińska	1796	283	jasielski
10	Leśniówka	331	310	krośnieński
11	Chorkówka	820	315	krośnieński
12	Faliszówka z Porajem	1197	533	krośnieński
13	Grabanina z Sadkami	709	246	krośnieński[10]
14	Gorzyce	715	171	jasielski
15	Łężyny	847	587	jasielski
16	Kopytowa ze Stanowiskami	1419	947	krośnieński
17	Łubno	1019	220	jasielski
18	Łubienko	651	271	jasielski
19	Łajsce	798	438	jasielski
20	Makowiska	809	378	krośnieński[10]
21	Nienaszów	1616	620	krośnieński[10]
22	Osiek (m)	942	741	jasielski
23	Mytarz	627	398	jasielski
24	Świerchowa	674	311	jasielski
25	Podniebyle	502	253	krośnieński[10][11]
26	Samoklęski	1860[12]	906	jasielski
27	Czekaj	189	285	jasielski
28	Folusz z Hutą	840	602	jasielski
29	Kłopotnica	132	148	jasielski
30	Mrukowa	475	397	jasielski
31	Pielgrzymka	1702	837	jasielski
32	Zawadka	536	391	jasielski
33	Brzezowa ze Skalnikiem	1397	913	krośnieński[10]
34	Kąty	1511	924	krośnieński[10]
35	Desznica z Jaworzem	1811	716	krośnieński[10]
36	Hałbów	671	223	krośnieński[10]
37	Krempna	3314	589	krośnieński[10]
38	Świerzowa	2555	–	krośnieński[10]
39	Mytarka	600	300	krośnieński[10]
40	Kotań	1055	317	krośnieński[10]
41	Bartne	3171	775	gorlicki[10][13]
42	Toki	538	253	krośnieński[10]
43	Świątkowa Wielka	2841	739	krośnieński[10]
44	Świątkowa Mała	970	266	krośnieński[10]

Objaśnienie:

(M) = miasto; (m) = miasteczko

• Handbuch des Lemberger Statthelterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lemberg, 1858. (niem.)
• Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.