| powiat | |
| 1854–1867 | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj związkowy | |
| Powiat | |
| Siedziba | |
| Data powstania |
1854 |
| Data likwidacji |
1867 |
| Powierzchnia |
6,7 mil² |
| Populacja (1854) • liczba ludności |
|
| Języki urzędowe | |
| Szczegółowy podział administracyjny | |
| |
| Liczba gmin katastralnych (1854) |
27 (w tym 1 miasto) |
Bezirk Żółkiew – dawny powiat (Bezirk) kraju koronnego Królestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa było miasto Żółkiew.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Bezirk Żółkiew utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresu Wiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji, dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filar systemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21 cyrkułów (niem. Kreise), 179 małych powiatów (niem. Bezirke) i ponad 6000 gmin (niem. Gemeinde)[1].
Bezirk Żółkiew objął obszar o wielkości 6,7 mil², zamieszkany przez 25.424 ludzi i podzielony na 27 gmin katastralnych, w tym jedno miasto (Żółkiew). Wszedł w skład cyrkułu żółkiewskiego, jako jeden z jego dziesięciu powiatów[2].
Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniu samorządu gminnego i powiatowego w 1865 zlikwidowano cyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnej reformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większych powiatów[1][3]. Obszar zniesionego Bezirk Żółkiew wszedł wtedy w całości w skład nowego powiatu żółkiewskiego[4][5].
Podział administracyjny (1854)
[edytuj | edytuj kod]| Lp. | Gmina jednostkowa | Powierzchnia | Ludność | Powiat w 1867 po zniesieniu |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Żółkiew (M) ze Schloßantheil | 855 | 4093 | żółkiewski |
| 2 | Turynka | 8997 | 1534 | żółkiewski |
| 3 | Winniki | 3095 | 872 | żółkiewski |
| 4 | Wiązowa | 1436 | 737 | żółkiewski |
| 5 | Wola Wysocka | 2450 | 658 | żółkiewski |
| 6 | Zameczek z Borowem, Dąbrową i Suchorowem | 2992 | 1237 | żółkiewski |
| 7 | Glińsko z Czeremoszną i Szarpanką | 3864 | 1251 | żółkiewski |
| 8 | Soposzyn | 1960 | 642 | żółkiewski |
| 9 | Macoszyn | 1642 | 798 | żółkiewski |
| 10 | Mokrotyn z Kolonią | 3098 | 1654 | żółkiewski |
| 11 | Biesiady | 3886 | 157 | żółkiewski |
| 12 | Dobrosin | 1229 | żółkiewski | |
| 13 | Piły z Borowem | 771 | 441 | żółkiewski |
| 14 | Krechów | 4644 | 951 | żółkiewski |
| 15 | Fujna | 312 | 376 | żółkiewski |
| 16 | Horbowice z Huciskiem i Prowalem | 1839 | 738 | żółkiewski |
| 17 | Brzyszcze i Szabelnia z Żukami | 973 | 529 | żółkiewski |
| 18 | Rudy z Chamami | 964 | 431 | żółkiewski |
| 19 | Skwarzawa Nowa z Lipnikami i Nadzieją | 4247 | 1085 | żółkiewski |
| 20 | Skwarzawa Stara | 996 | 495 | żółkiewski |
| 21 | Majdan i Polany | 3401 | 521 | żółkiewski |
| 22 | Błyszczywody z Opłytną | 3432 | 417 | żółkiewski |
| 23 | Lipina | 554 | 265 | żółkiewski |
| 24 | Mierzwica z Wiesenberg | 2445 | 1173 | żółkiewski |
| 25 | Smereków | 1478 | 446 | żółkiewski |
| 26 | Kunin | 5693 | 2271 | żółkiewski |
| 27 | Wólka Kunińska | 442 | 323 | żółkiewski |
Objaśnienie:
(M) = miasto; (m) = miasteczko
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Krzysztof Ostafin, Podziały administracyjne Galicji 1857 – 1910 [online], ArcGIS StoryMaps, 13 marca 2024 [dostęp 2025-03-10].
- ↑ a b Allgemeines Landes-Gesetz- und Regierungsblatt für das Kronland Galizien und Lodomerien mit den Herzogthümern Auschwitz und Zator und dem Großherzogthume Krakau. Jahrgang 1854, Lemberg 1855.
- ↑ Krzysztof Ostafin, Mateusz Troll, Dominik Kaim, Jakub Taczanowski, Problem doboru jednostek odniesienia przestrzennego w integracji danych z drugiej połowy XIX i początku XX w. z terenów Galicji i Śląska Austriackiego, „Studia Geohistorica” (8), 2020, s. 194–212, DOI: 10.12775/SG.2020.09, ISSN 2300-2875 [dostęp 2025-03-10].
- ↑ Verordnung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1867 über die Reform des politischen Verwaltung in den Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2025-03-10].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Handbuch des Lemberger Statthelterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lemberg, 1858. (niem.)
- Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.
