| Dedegül | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Dedegül Dedegül'ün Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 173 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Dedegül, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Dedegül köyünün eski adı Dadaguli'dir. Gürcüce bir yer adı olan Dadaguli (დადაგული), "yanmış", "yanıklı" anlamına gelir.[4] 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine Dada Gul (ددە كول) olarak geçen köy, geç dönemde "Dedegül"e dönüşmüştür.[5]
Dadaguli köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Artani'de yer alır.[6] Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi, 1549 tarihli Gürcistan seferinin ardından ele geçirmiştir. Köyde bu dönemden kalmış bir kilise bulunuyordu.[7]
Dadaguli köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Bu tarihte köyde 45 Hristiyan hane yaşıyor ve hane reisleri Parşevan, Gogina, Revaz, Laşkara, Papuna, İvane, Davit, Goça gibi Gürcü adlarını taşıyordu. Köyde buğday, arpa ve yonca tarımı ile arıcılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu. Bir adet su değirmeni bulunuyordu.[5][8]
Dadaguli veya Dada Gul köyü, Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde de Badela Dada Gul (ددە كول) olarak geçer. Bu defterde aynı idarî konuma sahip olan köy Hicri 1117 (1705/1706) tarihinde Mahmud adlı birine zeamet olarak verilmişti. Hicri 1124 (1712/1713) tarihinde ise, köyün hasılası 9.000 akçe idi.[9]
Dadaguli veya Dada Gul köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. 1886 tarihindeki nüfus sayımında Rus idaresince Dadagül (Дадагюль) adıyla kaydedilen yerleşim, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Değirmeköy nahiyesinin 10 köyünden biri ve bu nahiyenin idarî merkeziydi. Nüfusu, 161'i erkek ve 149'u kadın olmak üzere, 47 hanede yaşayan 310 kişiden oluşuyordu. Köy halkının tamamı Türk olarak kaydedilmiştir. Nüfus açısından Değirmendere köyünden sonra bu nahiyenin ikinci büyük köyüydü.[10] Rus idaresi sırasında Ardahan bölgesini gezmiş olan Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli ise, 1917 yılında, köyde 40 hanede 599 Müslüman Gürcünün yaşadığını yazmış ve yıkıntı halinde bir kilisenin bulunduğunu belirtmiştir.[7] Ne var ki bu kiliseden günümüze bir iz kalmamıştır.[11]
Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra, Rus idaresinin son bulmasının ardından bir süre bağımsız Gürcistan’ın sınırları içinde kalan yerleşim, Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali daha sona ermeden Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında, 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı.[12]
Dadaguli veya Dada Gul köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Dede Gül (دەده كول) adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasının Yalnızçam nahiyesine bağlıydı.[13] 1940 genel nüfus sayımında "Dededül" biçiminde yazılmış olan köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 677 kişiden oluşuyordu.[14] 1965 genel nüfus sayımında Dedegül köyünün nüfusu 780 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 289 kişi okuma yazma biliyordu.[15] 1992 yılında Ardahan ilçesi il olunca, Dedegül de bu ilin merkez ilçesine bağlı bir köy haline gelmiştir.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Ardahan il merkezine 12 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 173[2] |
| 2021 | 175[2] |
| 2020 | 180[2] |
| 2019 | 184[2] |
| 2018 | 181[2] |
| 2017 | 172[2] |
| 2016 | 170[2] |
| 2015 | 170[2] |
| 2014 | 180[2] |
| 2013 | 185[2] |
| 2012 | 188[2] |
| 2011 | 182[2] |
| 2010 | 189[2] |
| 2009 | 192[2] |
| 2008 | 196[2] |
| 2007 | 195[2] |
| 2000 | 254[16] |
| 1990 | 320[16] |
| 1985 | 407[16] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Dedegul, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Merkez Dedegül Köy Nüfusu". Nufusune.com. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "დადაგული" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 516.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 184. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde” (არტაანის მხარეში), Sakartvelo gazetesi, 7 Ekim 1917, sayı 220.
- ^ başlık=Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: თარგმანი: წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 427.
- ^ başlık=Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, Sıra no: 197, 332
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 276". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2024.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 191, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 760.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 349.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 355.
- ^ a b c d "Dedegül Köyü". YerelNet.org.tr. 5 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.