Orlovat

Orlovat
Pravoslavna crkva u selu
Osnovni podaci
Država	Srbija
Pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Srednjobanatski
Grad	Zrenjanin
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	1516
Gustina stanovništva	45 st./km²
Geografija
Koordinate	45°14′22″N 20°34′34″E / 45.239333°N 20.576°E / 45.239333; 20.576
Nadmorska visina	68 m
Površina	40,0 km²
Orlovat Orlovat (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	23263
Pozivni broj	023
Registarska oznaka	ZR

Koordinate: 45° 14′ 22" SGŠ, 20° 34′ 34" IGD

Orlovat (mađ. Orlód) je naselje grada Zrenjanina u Srednjobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 1516 stanovnika.

U ovom selu rođen je i sahranjen poznati srpski slikar Uroš Predić (1857-1953). Orlovat - Ime: Uglavnom nije menjano, ali se mogu naći zapisi u kojima piše Orlovat, Orlovath, Borlod, Orlod i slično zavisno ko je ovim prostorima vladao i vodio administraciju.

Orlovat - se može ubrojati u grupu najstarijih naselja u Banatu. U svojoj prošlosti zabeležen je i kao varoš, recimo 1471. godine i pripadao je kovinskoj županiji da bi i usled čestih turskih upada 1506. godine opao broj njegovih stanovnika i postao obično selo. Bilo je momenata u prošlosti da je i putpuno ostao nenaseljen zbog epidemija kolere i kuge ili ratnih događanja. U katasfigu manastira Pećke patrijaršije iz 1660. godine se vidi da su svi stanovnici bili Srbi i da je imao ukupno 16 domova. Od 1697-8 godine Orlovat se nalazi na današnjoj lokaciji a osnovali su ga Srbi iz Sent Andreje i stanovnici starog Orlovata. U velikoj epidemiji kuge 1738. godine koja je zahvatila Banat, umrla je skoro četvrtina stanovnika Orlovata. Dve godine kasnije 1740. selo ima 25 domova a među njima su familije koje i danas žive u njemu. Samo tri-četiri godine kasnije naseljena je prva grupa graničara sa Potisko - Pomoriške granice oko 25 familija, tako da je selo naraslo na 50 kuća. Posle dolaska druge grupe graničara 1751-3 godine od dvadesetak familija i treće grupe 1768. godine, selo se užurbano spremalo za ulazak u Vojnu granicu, što se i dogodilo, 1773. godine konačno je konstituisan Ilirsko graničarski puk i Orlovat kao štacija ulazi u njegov sastav. Par godina pre ulaska u Vojnu granicu i nekoliko godina kasnije su svakako najbitnije godine za ovo mesto. Tih godina bilo je 101 kuća od kojih su 18 bile zemunice. Potomci ovih familija čine i danas većinu stanovnika

Orlovata. Zadnja pojava turske vojske u ovim krajevima je bila 1788. godine i Orlovat je stradao u više navrata 15.novembra opljačkan je i delimično spaljen, 2. oktobra takođe, stanovništvo je bilo evakuisano u Bačkoj, a 17. i 18. oktobra odigrala se strašna bitka, kod Orlovata na potesu ćuprija, gde je kapetan Đorđe Radivojević poginuo zajedno sa vojih stotinak vojnika od strane brojnije turske vojske. Na isom ovom potesu odigrala se značajna bitka i 1848. godine u vreme mađarske revolucije između Srba i Mađara. Srpsku vojsku je predvodio Stevan Knićanin. Iako sa brojčano slabijom vojskom izvojevao je ratnu pobedu Ausrto-srpske vojske nad Mađarima u tom ratu. Spomenik nikada nije postavljen poginulim vojnicima i Vojvodi Stevanu Knićaninu za vojničke zasluge. Banatska vojna granica ukinuta je juna 1872. godine i Orlovat je posle 99 godina militarskog i vojnog života potpao pod civilnu upravu tadašnje torontalske županije. Većina ovih militarskih familija je i pre naseljavanja u Orlovat bila u vojnoj službi ili granici i to još od 1690. godine od Seobe pod Arsenijem Čarnojevićem i dolaskom u ove krajeve. Ime uglavnom nije menjano, ali se mogu naći zapisi u kojima piše Orlovat, Orlovath, Borlod, Orlod i slično zavisno ko je ovim prostorima vladao i vodio administraciju. Ime je dobio po staništu orlova i što to mesto kada se Tamiš razlije postaje sprud, greda ili at. (mađ. at znači preko}}) što sasvim odgovara izgledu ovog zemljišta. Danas je to potes stari Orlovat i nalazi se oko dva kilometra južno od Orlovata.^[1]

• Poznate Ličnosti

U Orlovatu je rođen 1857. godine Uroš Predić akademski slikar, koji se uz Paju Jovanovića smatrao najznačajnijim slikarom kod Srba. Dobar deo svog života slikar je proveo radeći i u Orlovatu i u mnogobrojnim njegovim delima ima dosta detalja iz života tadašnjeg Orlovata. Danas u Orlovatu nema sačuvane kuće Uroša Predića niti spomen „Spomen sobe“. Ostao je dud u dvorištu njegove kuće, sada star već više od jednog i po veka, ikonostas u mesnoj crkvi, kopije skica i grafika u školi i spomenik ispred škole. Uroš Predić je umro 1953. godine i sahranjen u porodičnoj grobnici na groblju u Orlovatu. Mesna osnovna škola i rukometni klub nose njegovo ime, a društvo vinogradara po njegovoj slici „Vesela braća“. U Orlovatu je rođeno još nekoliko nadarenih slikara, sigurno nemerljivih sa Predićem ali ipak vrednih pomena. To su slikari koji su živeli i radili pre Predića i uglavnom se vezuju za crkveno slikarstvo. Emanuil Antonović je rođen oko 1780. godine u Orlovatu, ikonopisac, pozlatar i slikar. Svoja dela je uglavnom ostvario u Rumunskom delu Banata, okolina Čakova i Temišvara. Evgenije Arsenović 1796-1850. gimnaziju i crtačku školu završio u Sremskim Karlovcima 1810. Ima radove i u arhivi Karlovačke gimnazije. Petar Arsenović ([[1730[[-1798.), orlovatski sveštenik, u Idvorskoj crkvi se nalazi njegova ikona Bogorodica koju je naslikao 1770. godine.

• Crkva

Pravoslavna crkva Sagrađena je 1770. nova crkva na novoj lokaciji posvećena isto Vavedenju Presvete Bogorodice, kao što je bila i prethodna. Ikonopisac Dimitrije Popović je 1772. godine oslikao ikonostas crkve. 1744. godine podiglo novu crkvu na mestu današnjeg potesa crkvište ili mala crkva. Na ovom mestu danas se nalazi spomen obeležje na staru crkvu i nadgrobni spomenik iz starog groblja koje je bilo oko ove crkve. Današnji izgled dobilo je 1869. godine. A 1778. godine zavedeno je parohijsko zvanje i matične knjige su počele da se vode. Zanimljivo je spomenuti da su ove knjige pronađene skrivene u zidovima stare crkve 1924. godine. kada je rušena i kao delimično oštećene dve godine evidentirane u arhivi crkvene opštine Orlovat, a posle toga im se gubi svaki trag. Gradnja nove crkve u srpsko-vizantijskom stilu otpočela je 1924. godine rušenjem stare crkve na tom mestu izgrađene 1770. god. Završena je 1925. godine i predstavlja jedan od najlepših pravoslavnih hramova na ovom prostoru. Projektant crkve je bio arhitekta Dragiša Brašovan. U njoj se nalazi ikonostas sa 20 ikona akademskog slikara Uroša Predića, poklon svom rodnom mestu. U crkvi se nalaze i dve ikone rad slikara i ikonopisca Dimitrija Popovića. Jedna je iz 1756. godine, ikona Bogorodice sa Hristom, a druga je sv. Apostol Jakov. Ikonostas od mermera izradio je akademski mramorijer Hofer Leopold iz Beograda a ukrasio ga vajar Adam Vojla iz Vršca. Na spoljno istočnom zidu crkve su uzidane dve nadgrobne ploče iz 1777. i 1778. godine koje pripadaju familiji Subić i Nikolić, odnosno Arenović staroj svešteničkoj familiji iz Orlovata čiji se grobovi verovatno nalaze u crkvi. Nova Orlovatska vodica je ozidana 1936. godine na obali Tamiša. U Orlovatu se nalaze i nazarenska crkva ili skupština sagrađena 1893. godine i adventistička crkva sagrađena oko 1970. godine.

• Industrija

Od industrije u Orlovatu treba spomenuti Mlin koji je izgradio Boža Tubić 1905. godine. Nacionalizovan posle drugog rata ali je i danas u funkciji. Pre gradnje mlina u Orlovatu je radilo tri vetrenjače i preko dvadeset suvača (konjski mlinovi na suvom). Prve zabeležene suvače u Orlovatu su iz 1776. godine i bilo ih je tri. Ciglana u Orlovatu ima vrlo dugu tradiciju negde oko dva veka. Prvu ciglanu i crepanu je pokrenuo Karlo Prohaska oko 1810. godine,

• Zanati

Pouzdane podatke o zanatlijama i ono što bi se danas zvalo mala privreda datira već iz 1776. godine. Te godine Orlovat je imao šest zanatlija, tri mlina - suvače i šest kazana za pečenje rakije. Zanatlije su još 1882. godine osnovale združenu zanatlijsku zadrugu Tomaševačko-Orlovatsko-Botošku. Mnogi stari zanati koji su bili tradicionalno razvijeni u Orlovatu su izumrli uglavnom zbog gubitka potrebe za njima. Bilo je tu vrsnih kolara, kovača, vunovlačara, kožuhara, salera (užara), olajnica, "sarača“, „lepara“, "pintera“ i mnogih drugih zanata.^[2]

U naselju Orlovat živi 1471 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,9 godina (41,0 kod muškaraca i 42,8 kod žena). U naselju ima 583 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,07.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 2245 [3] 1953. 2318 1961. 2335 1971. 2298 1981. 2159 1991. 1933 1909 2002. 1810 1789

• Spisak spomenika kulture u Srednjobanatskom okrugu
• Uroš Predić
• Dragiša Brašovan
• Srpska pravoslavna crkva Vavedenja Bogorodice u Orlovatu

Portal Srbija

Orlovat na Wikimedijinoj ostavi

• orlovat.org.rs Arhivirano 2009-07-27 na Wayback Machine-u
• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)