Zamek w Polskiej Cerekwi

Zamek w Polskiej Cerekwi

nr rej. 686/63 z 16.10.1963
Zamek w Polskiej Cerekwi
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Miejscowość	Polska Cerekiew
Adres	ul. Karola Miarki 2, 47-260 Polska Cerekiew
Typ budynku	zamek
Rozpoczęcie budowy	XV wiek
Ukończenie budowy	1617
Ważniejsze przebudowy	XIX w.
Zniszczono	1945
Odbudowano	2014
Pierwszy właściciel	Kotulińscy
Kolejni właściciele	Fryderyk von Oppersdorff (1617), de Gaschin, Eberharda von Matuchka (1894)
Obecny właściciel	Gmina Polska Cerekiew
Położenie na mapie województwa opolskiego Zamek w Polskiej Cerekwi
Położenie na mapie gminy Polska Cerekiew Zamek w Polskiej Cerekwi
50°13′39,7″N 18°07′31,2″E/50,227694 18,125333
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Polskiej Cerekwi – zabytkowy zamek w miejscowości Polska Cerekiew^[1]. Zamek jest częścią zespołu zamkowego wybudowanego w 1617 oku, przebudowanego w XIX w., w skład którego wchodzi jeszcze zabytkowy park i budynek bramny^[2][1].

W XIV lub XV wieku na miejscu dzisiejszego obiektu istniał zamek lub dwór obronny należący do Kotulińskich herbu Kopacz z Kotulina^[3][4]. Pozostałości gotyckiego zamku zachowały się w dolnych partiach południowo-wschodniej części pałacu. Od XVI wieku własność rodu Oppersdorff, który w latach 1562–1563 poddał go przebudowie. W 1617 roku Fryderyk III von Oppersdorff przebudował gotycki zamek na pałac w stylu późnorensansowym, mający formę trójskrzydłowego założenia na planie litery U otaczającego niewielki dziedziniec. Elewację główną flankowały dwie ośmioboczne wieże zwieńczone hełmami^[5]. Na elewacjach zachowały się fragmenty renesansowej dekoracji sgraffitowej z ok. 1617 roku^[6]. Z widoku ze sztambucha Heinricha Primmera wynika, że długi budynek przy bramie prowadzącej na teren rezydencji posiadał dach ozdobiony attyką, a w jego narożu znajdowała się okrągła baszta. Zamek otoczony był fosą, której ślady zachowały się do dzisiaj.

W 1644 roku pałac objął Melchior Ferdynand de Gaschin w konsekwencji czego rodzina Gaschin (początkowo piszących się jako Gaszyńscy z Wierzchlasu herbu Berszten II) była właścicielami zamek przez prawie 200 lat^[7]. W XVIII wieku dziedziniec zamku zadaszono i zamieniono na główną reprezentacyjną salę. Rodzina Gaschin w 1823 roku sprzedała dobra w Polskiej Cerkwi rodzinie Seherr-Thoss^[3]. Od 1884 roku zamek należał do morawskiego szlachcica Eloi (Eberharda) von Matuschka z Topolczan, który w 1894 roku przeprowadził remont obiektu, zmieniając kształt dachu na mansardowy, dobudowując neorenesansowy portal, nową klatkę schodową i portyk od ogrodu^[3]. Zamek został spalony na początku 1945 roku. W 1971 roku inż. Stanisław Wojdon z PP PKZ Wrocław wykonał projekt, w wyniku którego obiekt został zabezpieczony poprzez m.in. zbudowanie betonowego wieńca, przemurowania murów i zadaszenie^[6]. Zatrzymało to jego destrukcję i pozwoliło zabezpieczyć przed dalszym niszczeniem.

W 2005 roku zamek przejęła Gmina Polska Cerekiew, która po przygotowaniach i wykonaniu projektu, przeprowadziła w 2014 roku m.in. rekonstrukcję hełmów, szczytów i dachów^[8][3]. Po remoncie parter przeznaczono na cele społeczno-kulturalne. W zamku działa gminna biblioteka, lokalna grupa działania Stowarzyszenie Euro-Country, a jedno z pomieszczeń pełni funkcję sali ślubów^[9].     

• 
  Zamek około 1650 w sztambuchu H. Primmera
• 
  Elewacja główna
• 
  Elewacja ogrodowa
• 
  Neorenesansowy portal z końca XIX w.
• 
  Zamek przed odbudową
• 
  Brama z XVII w.
• 
  Budynek bramny

Od frontu zamku znajduje się neorenesansowy portal zwieńczony frontonem zawierającym kartusz z herbem rodziny Matuschka oraz poniżej fryz z dwoma sentencjami w języku łac. :

• Anno MDCXVII Friedericus Liber Baro de Oppersdorff exstruxit hande domum (W roku 1617 Fryderyk wolny baron Oppersdorff wzniósł ten dom)
• Ad memoriam formam Eberhardus Comes Matuchka -Toppolczan, Baronum de Spaeffgen A.D. MDCCCXCIV. (Pamięci Eberharda hrabiego Matuchki-Toppolczana, barona Spaeffgen roku pańskiego 1894)^[10].

W agrafie umieszczono medalion z herbem rodziny Oppersdoff nad półkolistym otworem wejściowym.

• 
  Agrafa z herbem Oppersdoff
• 
  Herb Oppersdoff
• 
  Fronton z XIX wieku z herbem Matuschka
• 
  Herb Matuschka
• 
  Antoni von Gaschin^[11]