Szarłata (województwo pomorskie)

Szarłata
	wieś
	; Kapliczka
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	kartuski
Gmina	Przodkowo
Liczba ludności (2007)	132
Strefa numeracyjna	58
Kod pocztowy	83-305
Tablice rejestracyjne	GKA
SIMC	0169762
	Położenie na mapie gminy Przodkowo Szarłata
	Położenie na mapie Polski Szarłata
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Szarłata
	Położenie na mapie powiatu kartuskiego Szarłata
	54°23′20″N 18°13′17″E/54,388889 18,221389
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szarłata, dodatkowa nazwa w języku kaszubskim Szarlota^[3], (niem. Charlotte^[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie pomorskim, w powiecie kartuskim, w gminie Przodkowo^[5], na Kaszubach.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego.

Krajobraz charakteryzuje się rzeźbą polodowcową – występują tu liczne pagórki morenowe (moreny czołowe), duże różnice względnej wysokości terenu, wytopiska polodowcowe, wrzosowiska i torfowiska.

W odległości 2–4 km znajdują się dwa jeziora: Jezioro Czarne i Jezioro Białe, kąpielisko miasta Kartuzy. Wieś posiada rozproszoną zabudowę.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Szarłata^[6]^[7]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0169779	Bagniewo	część wsi
0169785	Bielawy	część wsi
0169791	Brzeziny	część wsi
0169800	Czarna Huta	część wsi
0169816	Gliniewo	część wsi
0169822	Masłowo	część wsi
0169839	Stanisławy	część wsi

Nazwa miejscowości

Wieś pierwszy raz wzmiankowana w roku 1753 w formie Szarlotendal. Była to spolszczona wersja dolnoniemieckiej wersji Charlottendal, czyli 'Dolina Szarloty'. W pierwszym członie jest żeńskie imię Charlotte, zapożyczone od Francuzów i będące odpowiednikiem polskiego imienia Karolina. W drugim członie jest dolnoniemiecki rzeczownik Dal, odpowiadający ogólnoniemieckiemu Tal, czyli 'dolina'. Ostatecznie w nazwie utrwaliło się tylko imię Charlotte, spolszczone do formy Szarłata. Dostępne źródła nie wskazują konkretnej Karoliny, która dała początek nazwie miejscowości^[8].

Historia miejscowości

Wieś pierwszy raz wzmiankowana w roku 1753^[8]. W 1883 roku istniała w miejscowości szkoła katolicka, w której jeden nauczyciel uczył 101 dzieci. W roku 1885 we wsi było 188 domów i 1.153 mieszkańców^[9]^[10].

Na koniec 1892 r. miejscowość, łącznie z przyległościami zamieszkiwało 1.251 osób^[10]. Językiem ojczystym dla 1.172 z nich był kaszubski, dla 79 niemiecki^[11].

Od pierwszej połowy listopada 1906 r. do co najmniej 7 maja 1907 r. w miejscowej szkole elementarnej trwał strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim. Z uczestników strajku znane są nazwiska następujących dzieci: Lewińscy, Szelkowie, Śnikowscy. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych^[12].

Oficjalna pruska statystyka z 1910 roku odnotowuje we wsi, na podstawie deklarowanego języka ojczystego: 1.420 Kaszubów i 63 Niemców, łącznie 1.483 osoby^[4]^[10].

Miejscową szkołę przebudowano w latach 1981–1983. Obecnie bryła budynku całkowicie odbiega od formy pierwotnej. Na uwagę zasługuje jednak fakt pozostawienia oryginalnych fundamentów i podmurówki, wykonanych z bloków granitu.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 134446
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1226 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ 30.12.2014 r., Uchwała Gminy Przodkowo Nr II/18/2014 - Numer przypisany dodatkowej nazwie miejscowości lub obiektu fizjograficznego w MSWiA - NM/57-28
↑ ^a ^b Prussia (Kingdom) StatistischesP.(K.) S. Landesamt, Gemeindelexikon für die regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln: Auf grund der ergebnisse der volkszählung vom. 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher quellen bearbeitet vom Königlich Preussischen Statistischen Landesamte, verlag des Königlichen Statistischen Landesamts, 1912, s. 26 [dostęp 2025-07-18] (niem.).
↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2014-03-13].
↑ Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636).
↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ ^a ^b Breza Edward. Nazwy miejscowości powiatu kartuskiego. Kartuzy 2017. s.104
↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XI - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl, s. 799 [dostęp 2025-07-18] .
↑ ^a ^b ^c podane liczby uwzględniają też Hopy, obecnie oddzielną wieś, ówcześnie przysiółek Szarłaty
↑ StefanS. Ramułt StefanS., Statystyka ludności kaszubskiej, Akademia Umiejȩtności, 1899, s. 96 [dostęp 2025-07-18] .
↑ L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 218.

Linki zewnętrzne

Szarłata, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 799 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 134446

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1226 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[3] 30.12.2014 r., Uchwała Gminy Przodkowo Nr II/18/2014 - Numer przypisany dodatkowej nazwie miejscowości lub obiektu fizjograficznego w MSWiA - NM/57-28

[:0-4] Prussia (Kingdom) StatistischesP.(K.) S. Landesamt, Gemeindelexikon für die regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln: Auf grund der ergebnisse der volkszählung vom. 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher quellen bearbeitet vom Königlich Preussischen Statistischen Landesamte, verlag des Königlichen Statistischen Landesamts, 1912, s. 26 [dostęp 2025-07-18] (niem.).

[teryt1-5] Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2014-03-13].

[Dz.U._29/2013-6] Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636).

[teryt-7] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[:1-8] Breza Edward. Nazwy miejscowości powiatu kartuskiego. Kartuzy 2017. s.104

[9] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XI - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl, s. 799 [dostęp 2025-07-18] .

[:2-10] ↑ ^a ^b ^c podane liczby uwzględniają też Hopy, obecnie oddzielną wieś, ówcześnie przysiółek Szarłaty

[11] StefanS. Ramułt StefanS., Statystyka ludności kaszubskiej, Akademia Umiejȩtności, 1899, s. 96 [dostęp 2025-07-18] .

[12] L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 218.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]