Rychtal

miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Ratusz i rynek w Rychtalu


Herb	Flaga

Państwo

Polska

Województwo

wielkopolskie

Powiat

kępiński

Gmina

Rychtal

Prawa miejskie

1294–1934, od 2024

Burmistrz

Adam Staszczyk

Powierzchnia

3,9619^[1] km²

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość

1347^[2]
340,0 os./km²

Strefa numeracyjna

Kod pocztowy

63-630^[3]

Tablice rejestracyjne

PKE

Położenie na mapie gminy Rychtal

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa wielkopolskiego

Położenie na mapie powiatu kępińskiego

51°08′45″N 17°50′48″E/51,145833 17,846667

TERC (TERYT)

3008064^[4]

SIMC

0208077^[4]

Urząd miejski

Rynek 1
63-630 Rychtal

Multimedia w Wikimedia Commons

Strona internetowa

Rychtal (niem. Reichthal) – miasto w Polsce położone w województwie wielkopolskim, w powiecie kępińskim; jest siedzibą gminy Rychtal^[4].

Status administracyjny

Rychtal uzyskał lokację miejską w 1294 roku^[5]. Do 1920 roku należał do powiatu namysłowskiego w rejencji wrocławskiej, a po przejściu pod aministrację polską włączono go do powiatu kępińskiego w województwie poznańskim^[6]. Zdegradowany do rangi wsi 13 czerwca 1934 w związku z reformą administracyjną II RP, stając się przejściowo wiejską gminą jednostkową^[7]. 1 sierpnia 1934 wszedł w skład nowo utworzonej zbiorowej gminy Rychtal^[8], w której to granicach stał się gromadą (ówczesny odpowiednik sołectwa)^[9]. W latach 1934–1954 siedziba wiejskiej gminy Rychtal, 1954–1972 gromady Rychtal^[10], a od 1973 reaktywowanej gminy Rychtal^[11]. W latach 1975–1998 należał administracyjnie do województwa kaliskiego. 1 stycznia 2024 odzyskał status miasta^[1].

Położenie

Miasto znajduje się na historycznym Dolnym Śląsku. Najbliższymi miastami są: Namysłów, Kępno, Syców, Wołczyn i Bierutów. Rychtal położony jest tuż przy granicy wielkopolsko-opolskiej (oddziela ona miasto od położonej w powiecie namysłowskim wsi Głuszyna) oraz w niewielkiej odległości (około 10 km) od trójstyku granicy opolsko-dolnośląsko-wielkopolskiej (między miejscowościami Brzezinka, Gronowice oraz Trębaczów).

Opis

Niemiecka nazwa Reichtal oznacza bogatą dolinę. Po 1787 nastąpił szybki rozwój gospodarczy miasta.

Rychtal do 1920 roku znajdował się w powiecie namysłowskim w rejencji wrocławskiej na Dolnym Śląsku. W 1920 Rychtal wraz z okolicą (tzw. Kraik Rychtalski), na mocy traktatu wersalskiego został przyłączony do Polski^[12], pomimo protestów niemieckich mieszkańców. Zorganizowali oni nieoficjalny "plebiscyt", w którym 93% głosujących (przy frekwencji 75%) opowiedziało się za pozostaniem w Niemczech^[13]^[14]. W okresie międzywojennym Rychtal leżał w Polsce w granicach województwa poznańskiego (jako jedno z nielicznych na jego obszarze należących przed zaborami do ziem niemieckich, nie polskich), położone w pobliżu granicy polsko-niemieckiej. Mieszkała tam duża mniejszość niemiecka. Polski spis z 1921 wskazał, że w Rychtalu żyło 596 osób deklarujących się jako Niemcy i 294 jako Polacy^[15]. Rychtal posiadał prawa miejskie, jednak utracił je w 1934 roku. W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Rychtal”^[16].

W styczniu 1945 miejsca zaciętych walk radziecko-niemieckich. 20 stycznia 1945 Dowództwo Grupy Armii A zameldowało, że wkraczające oddziały radzieckie dopuściły się zbrodni wojennej, rozstrzeliwując mieszkańców miasta^[17].

W okolicach Rychtala (południowa część Krainy Wielkopolski) występuje sosna rychtalska. W pobliżu miejscowości znajduje się rezerwat przyrody Studnica. Istniała tutaj także fabryka organów Bacha. W Rychtalu jest XIX-wieczny ratusz, zabytkowy kościół pod wezwaniem męczeństwa Świętego Jana Chrzciciela.

Edukacja

W północno-wschodniej części miasta na ulicy Słonecznej istnieje Przedszkole Samorządowe, do którego uczęszczają dzieci z Rychtala, Zgorzelca, Krzyżownik, Skoroszowa, Proszowa, Dalanowa oraz Dworzyszcz.

W Rychtalu znajduje się również Szkoła Podstawowa im. Ojca Konrada Stolarka, do której uczęszczają dzieci z Rychtala, Zgorzelca, Krzyżownik, Skoroszowa, Proszowa, Dalanowa oraz Dworzyszcz. Szkoła składa się z dwóch oddziałów zlokalizowanych w budynkach przy tej samej ulicy:

Oddział klas 1-4 (ul. Kępińska 13)
Oddział klas 5-8 (ul. Kępińska 12)

Od 1998 roku do 2018 roku w Rychtalu funkcjonowało również Gimnazjum im. Karola Wojtyły (obecnie znajdują się tam oddziały klas 5-8, a Szkoła Podstawowa w Rychtalu otrzymała nowe imię i Patrona - o. Konrada Stolarka).

Dalszą edukację młodzież z terenu gminy odbywa poza Rychtalem (w większości w szkołach średnich zlokalizowanych w Kępnie, Namysłowie lub na terenie powiatu ostrowskiego).

Poza dziećmi z Rychtala, Zgorzelca, Krzyżownik, Skoroszowa, Proszowa, Dalanowa oraz Dworzyszcz z edukacji w rychtalskiej Szkole Podstawowej oraz w rychtalskim Przedszkolu Samorządowym korzystają również dzieci z Darnowca, Sadogóry oraz Wielkiego Buczku (tylko w przypadkach, gdy jest miejsce w oddziałach i gdy dyrekcja wyrazi zgodę).

Od 1 lutego 2024 r. Gminne Centrum Biblioteczno-Kulturalne pełni funkcję głównej instytucji kulturalnej w Rychtalu, a jego organizatorem jest Gmina Rychtal. Placówka ta stanowi integralną część lokalnego krajobrazu kulturalnego.

Gminne Centrum Biblioteczno-Kulturalne w Rychtalu to dynamiczna instytucja kultury, powstała w wyniku połączenia dwóch istotnych samorządowych placówek – Gminnej Biblioteki Publicznej oraz Gminnego Ośrodka Kultury. Decyzja o zjednoczeniu została oficjalnie zatwierdzona Uchwałą Nr LXVII/417/2023 Rady Gminy Rychtal z dnia 28 grudnia 2023 r.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[18]:

układ urbanistyczny (oraz warstwy archeologiczne), 1386-XIX
kościół parafialny pw. Męczeństwa św. Jana Chrzciciela, 1784-1785

Przypisy

↑ ^a ^b Dz.U. 2023 poz. 1472.
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1128 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Rejestr TERYT
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 66-67.
↑ Dziennik Urzędowy Ministerstwa Byłej Dzielnicy Pruskiej 1920.06.23 R.1 Nr 33. poz. 292
↑ Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422
↑ Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 655
↑ Poznański Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 41, poz. 537
↑ Uchwała Nr 23/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu kępińskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 26 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 5 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z 4 grudnia 1954 r., Nr. 20, Poz. 100)
↑ Uchwała Nr XVIII/98/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 5 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie poznańskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 29 grudnia 1972 r., Nr 32, Poz. 391).
↑ M. Patelski, Zapomniany epizod z dziejów walk o Śląsk. Sprawa przyłączenia powiatu namysłowskiego i sycowskiego do Polski 1919-1921,[ w:] Rok 1921 na Kresach Wschodnich i Zachodnich. Historia i pamięć, pod red. Macieja Fica i Joanny Lusek, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu: Bytom 2021, ISBN 978-83-65786-74-6
↑ Wyniki nieoficjalnego plebiscytu
↑ Die blutende Grenze Niederschlesiens
↑ Województwo poznańskie, s. 29
↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 23. ISBN 83-87424-77-3.
↑ Mark Sołonin: Nic dobrego na wojnie. Poznań: Rebis, 2011, s. 244. ISBN 978-83-7510-714-2.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 163. [dostęp 2013-09-30].

Bibliografia

Wiesława Ptak, Maciej Oscenda, Andrzej Nolbert, Kocham Rychtal. Opowieść o miejscowości i parafii Rychtal od zarania dziejów do dnia dzisiejszego. Wydawnictwo Koronis, Bydgoszcz: Parafia Rzymskokatolicka, Rychtal 2006. ISBN 83-920674-9-5.

Linki zewnętrzne

Rychtal (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 74 .

Gmina Rychtal

Siedziba gminy: Rychtal

Miasto	Rychtal
Wsie	Dalanów Darnowiec Drożki Krzyżowniki Mały Buczek Okrzyce Proszów Sadogóra Skoroszów Stogniewice Szarlota Wielki Buczek Zgorzelec.
Osady	Bandlów Dworzyszcze Gierczyce Lubica Marysławin Remiszówka Ryniec Zachciała
Osady leśne	Nowa Wieś Książęca Wesoła
Integralne części wsi	Buczek Smyk

Miasta województwa wielkopolskiego

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Mieścisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rychtal Rychwał Rydzyna Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Powiat kępiński

Miasta	Kępno Rychtal
Gminy miejsko-wiejskie	Kępno Rychtal
Gminy wiejskie	Baranów Bralin Łęka Opatowska Perzów Trzcinica

Powiat kępiński (1919–1975)

Siedziba powiatu – Kępno

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta (1919–75)	Grabów (nad Prosną) (← 1932–54 →) Kępno Mikstat (← 1932–34 →) Ostrzeszów (← 1932–54 →) Rychtal (← 1920–34)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Baranów (od 1973) Bralin Doruchów (do 1954) Grabów (do 1954) Kępno (od 1973) Kępno-Południe (do 1954) Kępno-Północ (do 1954) Kobylagóra (do 1954) Laski (do 1954) Łęka Opatowska (od 1973) Opatów (do 1954) Ostrzeszów (do 1954) Perzów Podzamcze (do 1954) Rychtal Trzcinica (od 1973)
Gromady (1954–72)	Baranów (1954–72) Bobrowniki (1954 →) Bralin (1954–72) Buczek (1954–59) Bukownica (1954 →) Doruchów (1954 →) Grabów nad Prosną (1954 →) Kaliszkowice Kaliskie (1954 →) Kobylagóra (1954 →) Krążkowy (1954–72) Kuźnica Myślniewska (1954 →) Laski (1954–61) Łęka Opatowska (1954–72) Mąkoszyce (1954–55 →) Miechów (1954–61) Mielęcin (1954–59) Mikorzyn (1954–61) Morawin (1954 →) Mroczeń (1954–72) Niedźwiedź (1954 →) Nowawieś Książęca (1954–61) Opatów (1954–72) Osiny (1954–59) Parzynów (1954 →) Perzów (1954–72) Podzamcze (1954 →) Rogaszyce (1954 →) Rojów (1954 →) Rychtal (1954–72) Siedlików (1954 →) Siemianice (1954–61) Świba (1954–72) Torzeniec (1954 →) Trębaczów (1954–61) Trzcinica (1954–72) Wodziczna (1954–59) Wyszanów (1954 →)

Miasta i miasteczka zdegradowane reformą gminną z 1933–1934

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) ^OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)

Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.