Pirokseny
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Pirokseny – grupa bardzo rozpowszechnionych minerałów skałotwórczych o strukturze wewnętrznej odpowiadającej krzemianom łańcuchowym i ogólnym wzorze:
- AB[Si2O6]
- gdzie:
- A to najczęściej wapń, sód, lit;
- B to najczęściej magnez, żelazo, glin.
Pirokseny stanowią częsty składnik skał magmowych i metamorficznych, a największą rolę skałotwórczą odgrywa augit. Spotykane są w skałach na całym świecie.
Nazwę wprowadził René-Just Haüy od słów greckich pyr = ogień i xenos = obcy. Uważał bowiem, że pirokseny nie tworzą się w chwili erupcji, lecz później.
Cechy piroksenów
- Cechą wspólną dla tej grupy są dwa systemy łupliwości, krzyżujące się pod kątem prawie prostym. Układ łupliwości odróżnia pirokseny od amfiboli.
- Krystalizują w układzie jednoskośnym lub rombowym.
- Mają znaczenie naukowe i kolekcjonerskie.
- Bywają stosowane do wyrobu ozdób i artystycznej biżuterii.
- Najczęściej mają barwę żółtawą, zielonawą, białoszarą, brunatną lub czarną, w zależności od zawartości żelaza i tytanu oraz domieszek.
- Obejmują wiele izomorficznych szeregów kryształów mieszanych, należących do układu jednoskośnego, z wyjątkiem szeregu, którego członkami skrajnymi są enstatyt i hipersten – układ rombowy (jego jednoskośnym odpowiednikiem jest szereg klinoenstatyt – klinohipersten).
Do piroksenów należą także szeregi:
Obszary między nimi wypełniają kryształy mieszane. Minerały będące członami skrajnymi są dość rzadkie, w związku z czym ich wzory chemiczne mają znaczenie głównie teoretyczne.
Do najbardziej rozpowszechnionych piroksenów należą:
Z rzadziej występujących wymienić warto:
W Polsce występują m.in. na Dolnym Śląsku (diopsyd, spodumen, jadeit) i w Pieninach (augit).
Zobacz multimedia związane z tematem: Pirokseny |
- Britannica: science/pyroxene
- Catalana: 0201433