Grupa 1 substancje rakotwórcze dla człowieka
 | Ten artykuł od 2021-12 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Grupa 1 – Czynnik (mieszanina) lub zespół czynników narażenia (zawodowego lub inny) jest rakotwórczy dla ludzi
Ta kategoria jest stosowana jeśli istnieje wystarczający dowód działania rakotwórczego na ludzi[1]. Wyjątkowo czynnik (mieszanina) może zostać umieszczony w tej kategorii, gdy dowody potwierdzające rakotwórczość u ludzi są niewystarczające, jednak istnieją wytaczające dowody rakotwórczości u zwierząt doświadczalnych, mechanizm rakotwórczości jest znany, a także jest pewność, że człowiek ma ciągły kontakt z danym czynnikiem. Podział został opracowany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem IARC.
Podział karcynogenów
Czynniki zakaźne
Wirusy
- Ludzki wirus niedoboru odporności, typ 1 (HIV-I)
- Human T-cell lymphotropic virus, typ 1 (HTLV-I)
- Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), typy 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59 i 66
- Wirus zapalenia wątroby typu B (WZW B; przewlekłe zakażenie)
- Wirus zapalenia wątroby typu C (WZW C; przewlekłe zakażenie)
- Human herpesvirus 8(inne języki) (Kaposi sarcoma-associated herpesvirus)
- Wirus Epsteina-Barr
Bakterie
- Helicobacter pylori
Przywry
- Przywra chińska
- Opisthorchis viverrini
- Przywra krwi
Substancje chemiczne
- 2-Naftyloamina
- Aldehyd octowy – związany ze spożywaniem napojów alkoholowych
- 4-Aminobifenyl
- Aflatoksyny
- Kwasy arystolochowe
- Arsen i jego związki nieorganiczne
- Azbest
- Azatiopryna
- Benzen
- Benzydyna
- Benzo(a)piren
- Beryl i jego związki
- Karbadoks(inne języki)
- Chloronafazyna(inne języki)
- Eter bis(chlorometylowy)(inne języki)
- Eter chlorometylowo-metylowy(inne języki)
- 1,3-Butadien
- Busulfan
- Kadm i związki kadmu
- Chlorambucyl
- Semustyna(inne języki)
- związki chromu(VI)
- Cyklosporyna
- Cyklofosfamid
- 1,2-Dichloropropan(inne języki)
- Dietylostylbestrol
- Hormonalna terapia zastępcza w menopauzie
- Dwuskładnikowy środek antykoncepcyjny doustny(inne języki)
- Etanol w napojach alkoholowych
- Erionit(inne języki)
- Tlenek etylenu
- Etopozyd sam oraz w połączeniu z cisplatyną i bleomycyną
- Fluoro-edenit
- Aldehyd mrówkowy (formaldehyd)
- Arsenek galu
- Lindan
- Melfalan
- metoksalen(inne języki) w połączeniu z promieniowaniem UVA
- 4,4'-Metylenobis(2-chloroanilina)(inne języki) (MOCA)
- MOPP(inne języki) i inne złożone chemioterapeutyki, w tym substancje alkilujące
- Iperyt siarkowy (iperyt, gaz musztardowy)
- 2-Naftyloamina
- Związki niklu
- 4-(N-Nitrozometyloamino)-1-(3-piridylo)-1-butanon(inne języki) (NNK)
- N-Nitrozonornikotina(inne języki) (NNN)
- Polichlorowane dibenzo-p-dioksyny (dioksyny)
- Polichlorowane bifenyle
- Pentachlorofenol(inne języki)
- Promieniowanie neutronowe
- Tamoksyfen
- 2,3,7,8-Tetrachlorodibenzodioksyna (TCDD)
- Tiotepa (N,N'N'-trietylenetiofosforamid)
- Izotop toru-232 i produkty jego rozpadu, podawane dożylnie w postaci koloidalnej dyspersji tlenku toru(IV)(inne języki)-232
- Treosulfan(inne języki)
- Trichloroeten
- o-Toluidyna
- Chlorek winylu
Czynniki fizyczne
- Fosfor-32, jako fosforan
- Pluton
- Radioiodines, short-lived isotopes, including iodine-131, from atomic reactor accidents and nuclear weapons detonation (exposure during childhood)
- --Radionuclides, α-particle-emitting, internally deposited[note 5]
- --Radionuclides, β-particle-emitting, internally deposited[note 5]
- Rad-224 i produkty jego rozpadu
- Rad-226 i produkty jego rozpadu
- Rad-228 i produkty jego rozpadu
- Radon-224 i produkty jego rozpadu
- Pył krzemionkowy, kryształy (wdychany w postaci kwarcu lub krystobalitu – czynnik ryzyka zawodowego)
Złożone czynniki
- Zanieczyszczenie powietrza
- Pyły zawieszone w powietrzu (Aerozole atmosferyczne)
Promieniowanie
- Promieniowanie jonizujące (wszystkie typy)
- Promieniowanie ultrafioletowe (długość fali 100-400 nm, obejmuje UVA, UVB, i UVC) także promieniowanie Słoneczne
- Promieniowanie rentegnowskie i gamma
Mieszaniny
- Aflatoksyny (jego naturalnie występujące mieszaniny)
- Napoje alkoholowe
- --Areca orzech
- betel z tytoniem
- betel bez tytoniu
- Smoła pogazowa typ pak węglowy
- Smoła pogazowa (węglowa)
- Węgiel, indoor emissions from household combustion of
- --Spaliny, z silnika diesela
- Estrogenowo-progesteronowa zastępcza terapia hormonalna (menopauza)
- Estrogenowo-progesteronowa tabletka antykoncepcyjna
- --Produkty rozpadu nuklearnego, w tym Stront-90
- Pył skórzany
- Olej mineralny, untreated and mildly treated
- Farby zawierające benzen
- Fenacetyna, analgesic mixtures containing
- Rośliny zawierające aristolochic acid
- Polichlorowane bifenyle, dioxin-like
- Mięso przetworzone, konsumpcja
- Solona ryba (Chinese-style)
- Shale-oils
- sadza (czynnik ryzyka zawodowego kominiarzy)
- pył drzewny
Zespół czynników narażenia
- Piec Achesona, narażenie zawodowe
- Opary silnego nieorganicznego kwasu
- hutnictwo aluminium
- produkcja Auramine O
- naprawa i produkcja obuwia (pył skórzany i benzen)
- kominiarz (sadza)
- Zgazowanie węgla
- destylacja smoły pogazowej
- produkcja koksu
- Produkcja mebli i szafek (pył drzewny)
- Wydobywanie Hematytu (kopalniane) z ekspozycją na radon
- hutnictwo stali i żelaza (ryzyko zawodowe)
- produkcja izopropanolu (strong-acid process)
- hutnictwo szkła
- produkcja fuksyny
- malarstwo (benzen)
- kontakt z emulsją smołową i smołą
- Rubber manufacturing industry
- piaskowanie (pył krzemionkowy)
- Smokeless tobacco
- bierne palenie tytoniu
- palenie tytoniu
- kontakt z promieniowaniem UV w solarium
- spawanie
Przypisy
- ↑ SławomirS. Czerczak SławomirS., Klasyfikacje chemicznych czynników rakotwórczych – przegląd, „Bezpieczeństwo Pracy”, 1/2004, s. 9–14 [dostęp 2024-09-08] .
