| Ten artykuł dotyczy związku chemicznego. Zobacz też: wieś o tej nazwie i Bhutan (państwo). Na tę stronę wskazuje także przekierowanie „R600”. Zobacz też: inne znaczenia „R600”. |
Butan
|
Nazewnictwo | | Nomenklatura systematyczna (IUPAC) | butan | Inne nazwy i oznaczenia | n-butan | |
Ogólne informacje |
Wzór sumaryczny | C4H10 |
Inne wzory | CH 3−CH 2−CH 2−CH 3 CH 3(CH 2) 2CH 3 |
Masa molowa | 58,12 g/mol |
Wygląd | bezbarwny gaz[1], prawie bezwonny[2] |
Identyfikacja |
Numer CAS | 106-97-8 |
PubChem | 7843 |
|
InChI | InChI=1S/C4H10/c1-3-4-2/h3-4H2,1-2H3 | InChIKey | IJDNQMDRQITEOD-UHFFFAOYSA-N | |
Właściwości | | Gęstość | 0,0027091 g/cm³ (0 °C, 1013 hPa)[2]; gaz 0,6011 g/cm³ (w punkcie wrzenia)[2]; ciecz | | Rozpuszczalność w wodzie | słabo rozpuszczalny: 61,2 mg/l[3] | w innych rozpuszczalnikach | bardzo dobrze w etanolu, eterze i chloroformie[1] | | Temperatura topnienia | −138,29 °C[2] | Temperatura wrzenia | −0,5 °C[1][2][3] | Punkt potrójny | −138,3 °C[2]; 0,0067 hPa[2] | Punkt krytyczny | 152,0 °C[2]; 3,796 MPa[2]; 0,228 g/cm³[2] | logP | 2,89[2][3] | Współczynnik załamania | 1,3326 (589 nm, 20 °C)[1] | Prężność pary | 2,1 bar (20 °C)[2] 2,8 bar (30 °C)[2] 4,9 bar (50 °C)[2] | |
|
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) |
| Multimedia w Wikimedia Commons | |
| Hasło w Wikisłowniku | |
Butan, C
4H
10 – organiczny związek chemiczny z grupy węglowodorów nasyconych, czwarty homolog w szeregu homologicznym alkanów. Jego izomerem jest izobutan.
Zastosowanie
Właściwości
Butan jest nierozpuszczalny w wodzie, a rozpuszczalny w etanolu i eterze dietylowym. Występuje w ropie naftowej. Po spaleniu całkowitym kilograma tego węglowodoru powstaje ok. 1,5 kg wody i ok. 3 kg dwutlenku węgla:
- 2C
4H
10 + 13O
2 → 8CO
2 + 10H
2O
Wpływ na organizm człowieka
Butan po inhalacji dostaje się do krwiobiegu i w ciągu kilku sekund wywołuje odurzenie, dlatego jest często stosowaną substancją odurzającą[7]. W tym celu wykorzystywane jest najczęściej paliwo do zapalniczek. W takiej formie był np. najczęściej nadużywaną substancją lotną w Wielkiej Brytanii w latach 1971–2004 (>38%), a w 2004 roku był przyczyną 52% zgonów związanych z wdychaniem substancji lotnych[8]. Wdychanie butanu może powodować euforię, senność, utratę przytomności, asfiksję, zaburzenia rytmu serca, halucynacje, wahania ciśnienia krwi i chwilową utratę pamięci, w przypadku nadużywania bezpośrednio z pojemnika pod wysokim ciśnieniem, a także może prowadzić do śmierci w wyniku uduszenia i migotania komór[7].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d Haynes 2014 ↓, s. 3-76.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Butane, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 10030 [dostęp 2024-07-12] (niem. • ang.).
- ↑ a b c d Butane, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2015-10-07] (ang.).
- ↑ a b Butane, międzynarodowa karta bezpieczeństwa chemicznego, Międzynarodowa Organizacja Pracy [dostęp 2015-10-07] (pol. • ang.).
- ↑ Butan [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 8 czerwca 2023, numer katalogowy: 494402 [dostęp 2024-07-12] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ a b Haynes 2014 ↓, s. 16-22.
- ↑ a b Neurotoxic Effects from Butane Gas [online], thcfarmer.com, 19 grudnia 2009 [dostęp 2023-01-26] (ang.).
- ↑ M.E.M.E. Field-Smith M.E.M.E. i inni, Trends in death Associated with Abuse of Volatile Substances 1971–2004. Report 19, St George’s, University of London, Division of Community Health Sciences, lipiec 2006, ISBN 978-1-8981-8326-6 [zarchiwizowane z adresu 2007-03-27] (ang.). Brak numerów stron w książce
Bibliografia
- CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 95, Boca Raton: CRC Press, 2014, ISBN 978-1-4822-0867-2 (ang.).
- LCCN: sh85018352
- GND: 4435182-3
- NDL: 00575421
- BnF: 11944370n
- BNCF: 31119
- NKC: ph119045
- J9U: 987007293392505171