WikiMini

Serbest güreş

Serbest güreş, dünya çapında yapılan bir amatör güreş stili. Grekoromen güreş ile birlikte, Olimpiyat Oyunları'nda yer alan iki güreş stilinden biridir. Dünya Güreş Birliği'ne (UWW) göre serbest güreş, dünyada uygulanan altı ana amatör güreş dalından biridir.[1]

2013 yılında Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC), güreşin 2020 Yaz Olimpiyatları programından çıkarılmasını önermiş, ancak daha sonra alınan kararla güreş olimpiyat programında kalmaya devam etmiştir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
1904 St. Louis Olimpiyatları'nda yapılan bir serbest güreş müsabakası.

Modern serbest güreş, Dünya Güreş Birliği'ne (eski adıyla FILA) göre, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri'nde "catch-as-catch-can" güreşi adıyla ortaya çıkmıştır.[2] "Catch-as-catch-can" tarzı özellikle Lancashire bölgesinde gelişmiş ve serbest güreşi önemli ölçüde etkilemiştir.[3]

19. yüzyılda panayır ve festivallerde büyük ilgi gören bu güreş tarzında, rakipler ayakta başlayıp omuzları yere getirmeye (tuş) çalışırlardı. Tuş olmadığında mücadele yerde devam eder ve neredeyse tüm teknikler serbestti. Lancashire güreşi olarak bilinen bir İskoç varyantı da yaygınlaşmış, burada rakipler göğüs göğüse, kolları vücuda kilitli şekilde başlardı.[3]

Ayrıca İrlanda'nın "collar-and-elbow" stili vardı; güreşçiler, ayakta birbirlerinin yaka ve dirseğinden tutarak başlar, tuş olmadığı sürece mücadele hem ayakta hem de yerde devam ederdi. Bu stil, İrlandalı göçmenler tarafından Amerika'ya taşındı ve özellikle Vermont'tan George William Flagg gibi isimlerin başarısıyla yaygınlık kazandı.[3] "Catch-as-catch-can" güreşi George Washington, Abraham Lincoln, Ulysses S. Grant ve Theodore Roosevelt gibi en az altı Amerika Birleşik Devletleri başkanı tarafından da yapılmıştır.[2]

19. yüzyıl Avrupa’sında profesyonel Grekoromen güreşin popülerliği nedeniyle serbest güreş amatör spor olarak kıta genelinde yayılmakta zorlanmıştır. 1896 Atina Olimpiyatları’nda yalnızca bir adet ağır siklet Grekoromen güreş müsabakası yer almıştır.[3] Serbest güreş, ilk kez 1904 St. Louis Olimpiyatları'nda olimpik spor dalı olarak düzenlenmiştir. Bu oyunlarda tüm katılımcılar ABD'li sporculardı ve turnuva ağırlıklı olarak "catch-as-catch-can" kurallarına göre yapılmıştır.

1921 yılından itibaren, merkezi Lozan'da bulunan günümüz Dünya Güreş Birliği (UWW) kuruluşu, serbest güreşin uluslararası kurallarını belirlemeye başlamıştır.[2] Bu kurallar zamanla Amerikan Atletizm Birliği (AAU) ve diğer organizasyonlar tarafından da benimsenmiştir.

20. yüzyılın başlarında müsabaka süreleri belirlenmiş ve puanlama sistemi geliştirilmiştir.[4] Günümüzde, başta ABD, Rusya, İran, Japonya, Küba, Türkiye ve Bulgaristan olmak üzere pek çok ülke serbest güreşte büyük başarılar elde etmektedir. Aleksandr Medved gibi sporcular, üç Olimpiyat ve 10 dünya şampiyonluğu kazanmıştır.[2]

2013 yılında Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC), serbest ve grekoromen güreşi olimpiyat programından çıkarma önerisinde bulunmuş, ancak dünya genelindeki tepkiler ve federasyonun yaptığı düzenlemeler sonrası spor dalı tekrar olimpiyatlara dahil edilmiştir.[5]

Sıklet kategorileri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde uluslararası erkekler serbest güreşi altı ana yaş kategorisine ayrılmıştır: minikler (schoolboys), yıldızlar (cadets), küçükler (novice), gençler (juvenile), ümitler (juniors) ve büyükler (seniors).[6] Minikler (14–15 yaş, tıbbi rapor ve ebeveyn izniyle 13 yaş) 34–85 kg arasında 10 sıklette mücadele eder.[7][8] Yıldızlar (16–17 yaş, rapor ve izinle 15 yaş) 41–110 kg arasında 10 sıklette; ümitler (18–20 yaş, rapor ve izinle 17 yaş) 57–125 kg arasında 8 sıklette; büyükler (20 yaş ve üzeri) ise 57–125 kg arasında 7 sıklette yarışır.[9] Bazı serbest güreş turnuvalarında 35 yaş ve üzeri sporcular için "Veteranlar" kategorisi de vardır ve genellikle büyüklerle aynı sıkletler uygulanır.[10] Ayrıca, erkeklerin yaş ve sıklet kategorilerinin tamamı grekoromen güreş için de geçerlidir.[11]

Kadınlar ise uluslararası düzeyde dört ana yaş kategorisinde yarışmaktadır: minikler, yıldızlar, ümitler ve büyükler.[12] Minik kızlar (14–15 yaş, rapor ve izinle 13 yaş) 28–62 kg arası 10 sıklette; yıldız kızlar (16–17 yaş, rapor ve izinle 15 yaş) 36–70 kg arası 10 sıklette; ümitler (18–20 yaş, rapor ve izinle 17 yaş) 40–72 kg arası 8 sıklette; büyükler (20 yaş ve üzeri) ise 44–72 kg arası 7 sıklette yarışır.[13] Tüm sıkletlerde sporcular tartıdan sonra yalnızca kendi sıkletlerinde güreşebilir. Büyükler kategorisinde ise, ağır sıklet (erkeklerde 96 kg üstü, kadınlarda 67 kg üstü) hariç üst sıklete geçilebilir.[14] Her ülkenin kendi ulusal yarışmaları için farklı sıklet ve yaş kategorileri belirlemesi mümkündür.[15]

Minderin düzeni

[değiştir | kaynağı değiştir]

Müsabakalar, darbeleri emen kalın kauçuk bir minder üzerinde yapılır. Olimpiyat Oyunları, Dünya Şampiyonaları ve Dünya Kupası gibi büyük organizasyonlarda minderin yeni olması zorunludur. Ana güreş alanı 9 metre çapında bir dairedir ve etrafı 1,5 metre genişliğinde “koruma alanı” olarak adlandırılan aynı kalınlıkta bir bordürle çevrilidir. 9 metrelik dairenin kenarında 1 metre genişliğinde kırmızı bir şerit (“kırmızı bölge”) bulunur. Kırmızı bölge, güreşçinin pasifliğini göstermek için kullanılır ve “pasivite bölgesi” olarak da bilinir. Kırmızı bölgenin içinde, 7 metre çapında “merkez güreş alanı” yer alır. Merkezde ise, 1 metre çapında bir “merkez daire” bulunur. Bu daire, 10 santimetre genişliğinde bir bant ile çevrilidir ve ortadan 8 santimetre genişliğinde kırmızı bir çizgiyle ikiye ayrılır. Minderin köşeleri, güreşçilerin renklerine göre kırmızı ve mavi (veya bazı bölgelerde kırmızı ve yeşil) olarak işaretlenmiştir.[16]

Olimpiyat Oyunları, Dünya ve Kıta Şampiyonaları'nda minder, yüksekliği en fazla 1,1 metre olan bir platform üzerine kurulur. Minder bir podyum üzerine yerleştirildiğinde ve koruma alanı 2 metreyi bulmazsa, podyumun kenarları 45° eğimli panellerle kaplanır. Her durumda, koruma alanının rengi minderin ana renginden farklı olmalıdır.[17]

Ekipman

[değiştir | kaynağı değiştir]
Serbest güreşte genellikle sporculardan biri kırmızı mayo, diğeri ise mavi mayo giyer. Bu, puanlamada ayırt edilmelerini sağlar.
  • Güreş mayosu, güreşçiye sıkı ve rahat oturacak şekilde tasarlanmış, spandeksten yapılan tek parça bir güreş kıyafetidir. Genellikle naylon veya likradan üretilir ve rakibin güreşçiyi tutmasına engel olacak şekilde tasarlanır. Biri genellikle kırmızı, diğeri ise mavi mayo giyer.[18]
  • Güreş ayakkabısı, güreşçinin hareketliliğini ve esnekliğini artırmak için giyilir. Hafif ve esnek yapısıyla maksimum konfor ve hareket özgürlüğü sağlar. Genellikle kauçuk tabanlıdır ve güreşçinin minderde daha iyi tutuş elde etmesine yardımcı olur.[19]
  • Mendil (ya da “kan bezi”), mayonun içinde taşınır. Kanama durumunda güreşçi bu mendili çıkararak kanı durdurmaya veya minderdeki vücut sıvılarını temizlemeye çalışır.[20]
  • Güreş kulaklığı, güreşçinin kulaklarını koruyan ekipmandır ve serbest stilde isteğe bağlıdır. Kullanılmadığında güreşçinin kulaklarında "karnabahar kulak" (cauliflower ear) oluşma riski vardır.[21]

Maç

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir güreş maçı, aynı sıklet kategorisindeki iki güreşçi arasında yapılan bir karşılaşmadır. Serbest güreşte, üç kişilik bir hakem heyeti görev yapar. Orta hakem, minderdeki mücadeleyi yönetir, düdükle başlatıp durdurur ve yapılan hareketlerin ya da kuralsızlıkların puanlanmasını denetler. Yan hakem, minderin kenarında oturur, puanları kaydeder ve gerektiğinde orta hakeme kararlarında onay verir. Mat başkanı ise puan masasında oturur, süreyi takip eder, teknik üstünlüğü ilan etmekten sorumludur ve diğer hakemlerin çalışmalarını gözetir. Bir güreşçinin tuş (yani rakibinin iki omzunun yere bastırılması) ile galip geldiğinin sayılması için, üç hakemden en az ikisinin (genellikle orta hakem ve yan hakem ya da mat başkanı) bu kararda hemfikir olması gerekir.[22]

Maç formatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Serbest ve grekoromen güreşte maçlar iki üçer dakikalık devreler halinde yapılır. Maç öncesi her güreşçi kendi köşesine geçer, hakem iki sporcuyu merkeze çağırır, el sıkışılır ve kıyafet kontrolü yapılır. Hakem düdüğüyle devre başlar.[23]

İki devre sonunda rakibinden fazla puan alan güreşçi galip gelir. Yalnızca tuş, sakatlık veya diskalifiye halinde maç erken sona erer.[24]

Serbest stilde iki dakika boyunca puan alınmazsa, hakem daha pasif olan güreşçiye 30 saniye süre verir; bu sürede puan alınamazsa rakibine 1 puan verilir.[25]

Maç sonunda hakem, iki sporcunun ortasında kazananın elini havaya kaldırır; ardından güreşçiler hakemle ve rakibin antrenörüyle el sıkışır.[26]

Maç puanlama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Serbest güreşte puanlar çoğunlukla patlayıcı hareketler ve risk üzerinden verilir.

  • Dalma (takedown): 2–5 puan. 5 puan, büyük amplitüdlü fırlatma ile rakibin sırtı tehlike pozisyonuna getirilirse verilir.[24]
  • Ters çevirme (reversal): 1 puan. Savunmadayken atağa geçerek kontrol almak.
  • Sırt gösterme (exposure): 2 veya 3 puan. Rakibin sırtı mindere gösterilirse puan alınır.
  • Ceza (penalty): 1 veya 2 puan. Kural ihlali veya pasiflik için.
  • Dışarı çıkma (out-of-bounds): 1 puan. Ayağı koruma alanına değen rakibin rakibine puan verilir.
  • Pasiflik (passivity): 1 puan. Rakipten kaçma veya hareketsizlikte.

Ayrıca uluslararası turnuvalarda tuş ile galibiyet 5, teknik üstünlükle galip gelinen maç ise 3 puan kazandırır.[27]

Galibiyet koşulları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir maç şu yollarla kazanılabilir:

  • Tuş ile galibiyet: Maçın temel amacı, rakibin her iki omzunu aynı anda mindere değdirerek tuş yapmaktır. Hakem, iki omzun kontrol altında olduğunu gözlemlediği anda tuşu verir; gerekirse yan hakemler de karara katılır. Tuş olan maç, anında sona erer.[28]
  • Teknik üstünlük ile galibiyet: Bir güreşçi, rakibi karşısında 10 puanlık üstünlük sağlarsa maç teknik üstünlükle kazanılır.[24]
  • Puanla galibiyet: Hiçbir güreşçi tuş ya da teknik üstünlük sağlayamazsa, iki devre sonunda daha fazla puan toplayan kazanır.[29]
  • Hükmen galibiyet (Default): Bir güreşçi maça çıkamaz veya devam edemezse rakibi hükmen galip olur.[30]
  • Sakatlıkla galibiyet: Bir güreşçi sakatlık/rahatsızlık nedeniyle maça devam edemezse, diğeri galip ilan edilir. Rakibin faulü sonucu sakatlanan güreşçi için, faul yapan diskalifiye edilir.[31]
  • Diskalifiye ile galibiyet: Üç defa ihtar alan veya ağır faul yapan güreşçi diskalifiye edilir ve rakibi galip olur.[32]

Turnuvalarda takım puanlaması

[değiştir | kaynağı değiştir]

Uluslararası bir güreş turnuvasında, her takım her sıklet kategorisinde bir güreşçi ile temsil edilir ve puanlar bireysel derecelere göre toplanır. Örneğin, 60 kg'da birinci olan bir güreşçi takımına 10 puan kazandırırken, onuncu olan bir güreşçi yalnızca 1 puan kazandırır. Turnuva sonunda tüm takımların puanları toplanır ve en yüksek puanı alan takım şampiyon olur.[33]

Takım müsabakası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Takım müsabakası ya da ikili karşılaşma (dual meet), genellikle iki takım arasında düzenlenir ve her sıklette birer güreşçi karşı karşıya gelir. Takım, sıklet kategorisinde alınan her galibiyet için bir puan kazanır. Müsabakalar sonunda en çok puan toplayan takım galip gelir. Eğer iki takım ev sahibi ve deplasman olarak iki kez karşılaşır ve birer galibiyet alırsa, bir üçüncü karşılaşma veya şu kriterlere göre sıralama yapılır: 1) İki karşılaşmadaki toplam galibiyet sayısı, 2) Tuş, hükmen, feragat veya diskalifiye ile kazanılan toplam puan, 3) Teknik üstünlükle kazanılan maç sayısı, 4) Teknik üstünlükle kazanılan devre sayısı, 5) Tüm karşılaşmalarda kazanılan toplam teknik puan, 6) Tüm karşılaşmalarda yenilen en az teknik puan.[34]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Growing Wrestling: Women's Collegiate Wrestling Association". National Wrestling Coaches Association. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2020. 
  2. ^ a b c d "Freestyle Wrestling", International Federation of Associated Wrestling Styles (FILA), arşivlenmiş kopya: https://web.archive.org/web/20120616221854/http://www.fila-official.com/index.php?option=com_content&task=view&id=33&Itemid=75&lang=en, Erişim tarihi: 28 Ekim 2008.
  3. ^ a b c d Michael B. Poliakoff, "Wrestling, Freestyle", Encyclopedia of World Sport: From Ancient Times to the Present, Cilt 3, s. 1190, Ed. David Levinson & Karen Christensen, ABC-CLIO, 1996.
  4. ^ "Wrestling, Freestyle", Poliakoff, s. 1191.
  5. ^ "Wrestling gets reinstated for 2020 Olympics". 8 Eylül 2013. 
  6. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  7. ^ Paul, Joshua (25 Ağustos 2021). "Freestyle Wrestling Weight Classes – A Complete List". Grappling School (İngilizce). Erişim tarihi: 9 Kasım 2023. 
  8. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  9. ^ Paul, Joshua (25 Ağustos 2021). "Freestyle Wrestling Weight Classes – A Complete List". Grappling School (İngilizce). Erişim tarihi: 9 Kasım 2023. 
  10. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  11. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  12. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  13. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  14. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  15. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  16. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  17. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  18. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  19. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  20. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  21. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  22. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  23. ^ "International Federation of Associated Wrestling Styles". 28 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  24. ^ a b c "International Federation of Associated Wrestling Styles". 28 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  25. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  26. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  27. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. Archived from the original on 11 Temmuz 2011. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  28. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. 11 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  29. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. 11 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  30. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. 11 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  31. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. 11 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  32. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. 11 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  33. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. 11 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 
  34. ^ "International Wrestling Rules: Greco-Roman Wrestling, Freestyle Wrestling, Women's Wrestling" (PDF). FILA. 1 Aralık 2006. 11 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2008. 

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]