Selanik Mevlevihanesi, Yunanistan'ın Selanik kentinde bulunan bir Osmanlı dönemi mevlevihanesidir. Mevlevihane, Ekmekçizâde Defterdar Ahmed Paşa tarafından 17. yüzyılda yaptırılmıştır.
Tarih
Balkanlarda yer alan önemli Mevlevihanelerden birisi olan Selanik Mevlevihanesi, Selanik surlarının dışına inşa edilmiştir. Ekmekçizâde Defterdar Ahmed Paşa tarafından 1615 yılında yaptırıldığı[1] ifade edilse de 1608-1618 yılları arasında kurulmuş olabileceği de düşünülmektedir.[2] Vakfiyesi bulunmadığından kesin bir kuruluş tarihi verilememektedir ancak bir diğer görüşe göre Ahmed Paşa tarafından Yenişehir'de inşa ettirilen bir zaviye için 1605 tarihli vakfiyesinde Selanik'te inşa ettirdiği mevlevihaneden bahsedilmesi yapının bu tarihlerde inşa edildiğini veya bir kısmının faaliyete geçtiğini göstermektedir.[2]
Mevlevihaneyi Ekmekçizâde Ahmed Paşa'ya Abdülkerim isminde bir Mevlevi dedesinin inşa ettirdiği ifade edilmektedir. Bir rivayete göre Ahmed Paşa büyük bir ağaç kovuğunda yaşayan Abdülkerim Dede'nin elini öpmeye gitmiş ve dede o sırada siyasi bir mücadele içinde olan Ahmed Paşa'ya mücadelesinde başarılı olacağını ve "paşa" olarak döneceğini müjdelemiştir. Daha sonra 1615 yılında geri dönen Ahmed Paşa, dedenin yaşadığı ağacın olduğu yere mevlevihaneyi yaptırıp Abdülkerim Dede'ye vermiştir.[1] Karamanlı olan Abdülkerim Dede'nin Ulu Bostan Efendi’nin müridi olduğu ve vefatının ardından dergâha defnedilmesinden sonra yerine müridi Ramazan Dede'nin geçtiği belirtilmiştir.[1][3]
17. yüzyılın ilk yarısında bir yangın geçirmiştir ve 1849 yılında mevlevihanenin o zamanki şeyhi İbrahim Efendi'nin tamir isteği üzerine Selanik Vilayet Meclisi tarafından bir araştırma yaptırılmıştır. Ayrıca 19. yüzyılın sonlarında da tamire muhtaç bir durumda olduğu anlaşılmaktadır.[2]
Mevlevihanenin son şeyhi Selahaddin Dede'dir. 1923-1924 yıllarında Anadolu'dan gelen Rum mültecilerin yerleştirildiği Mevlevihane daha sonraki yıllarda kafe olarak kullanılmış ve 1927 yılında etrafındaki mezarlıkla beraber yıkılarak yerine okul inşa edilmiştir.[3]
Selanik Mevlevihanesi'nin Rum mülteciler tarafından kullanıldığı dönemdeki görünümü
Mimari
Evliye Çelebi'nin aktardığına göre Selanik Mevlevihanesi, demir kapılı bir harem binası, dört tarafı parmaklıkla çevrili ve sütunlarla taşınan bir kubbeli semahanesi bulunan ahşap yapılardan oluşmaktadır.[3]
^abcÜnver, A. Süheyl (1963). "Selânik Mevlevîhanesi 1913-1915". Mevlâna Yıllığı. Turizm Derneği. s. 32.|erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)
^abcParlak, Cengiz (2019). "Selanik Mevlevîhânesi (Evkâfı ve Yönetim Sorunları)". Cihannümü Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi. 5 (2). ss. 47-76.
^abcÖsen, Serdar (2019). "Balkanlarda Mevleviliğin Yayılması ve Kurulan Mevlevihaneler". Yeni Türkiye. 67 (Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı). ss. 1799-1815. 2 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
Bibliyografya
Nathalie Clayer, “Trois Centres Mevlevıs Balakaniques Au Travers Des Documents D’archives Ottomans: Les Mevlevîhâne D’elbasan, De Serez Et De Salonıque”, Osmanlı Araştırmaları, sy. XIV, İstanbul 1994, s. 18-28.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Selanik Mevlevihanesi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Wikimedia Commons'ta Selanik Mevlevihanesi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
