Plastik şişe

Plastik bir şişe, yüksek yoğunluklu plastikten yapılmış bir şişedir. Cam şişe ile beraber en fazla tüketilen ambalajdır. Plastik şişeler tipik olarak su, alkolsüz içecekler, motor yağı, yemeklik yağ, ilaç, şampuan, süt ve mürekkep gibi sıvıları depolamak için kullanılır.^[2] Boyut, çok küçük örnek şişelerden büyük damacanalara kadar değişmektedir.

Bazı şişelerin kavramayı kolaylaştıran kulpları vardır.^[3][4]

Plastik 19. yüzyılda icat edildi ve başlangıçta fildişi, kauçuk ve gomalak gibi yaygın malzemelerin yerini almak için kullanıldı.^[5]

Plastik şişeler ilk kez 1947'de ticari olarak kullanılmış, ancak yüksek yoğunluklu polietilenin sunulduğu 1950'lerin başlarına kadar nispeten pahalı kalmıştır.^[6]

Plastik şişe imalatında kullanılan malzemeler uygulamaya göre değişmektedir.^[7]

Plastik şişelerin üretiminde kullanılan malzemeler uygulamaya göre değişir.

Yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE)

Yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE), plastik şişeler için en yaygın kullanılan reçinedir. Bu malzeme ekonomiktir, darbeye dayanıklıdır ve iyi bir nem bariyeri sağlar. HDPE, asit ve kostik dahil olmak üzere çok çeşitli ürünlerle uyumludur ancak çözücüler ile uyumlu değildir. FDA onaylı gıda sınıfında tedarik edilir..^[8] HDPE doğal olarak yarı saydam ve esnektir. Renk eklenmesi HDPE'yi opak yapar ancak parlak yapmaz. HDPE, serigrafi baskıya uygundur. HDPE, donma noktasının altındaki sıcaklıklarda iyi koruma sağlarken, 190 °F (88 °C) üzerindeki sıcaklıklarda doldurulmuş ürünlerle veya hermetik (vakumlu) sızdırmazlık gerektiren ürünlerle kullanılamaz.^[9][10]

Florürle işlenmiş HDPE

Bu şişeler ikincil bir işlemde florür gazına maruz bırakılır, HDPE'ye benzer görünür ve hidrokarbonlara ve aromatik çözücülere karşı bir bariyer görevi görür. Florürle işlenmiş şişeler böcek öldürücüler, pestisitler, herbisitler, fotoğraf kimyasalları, tarım kimyasalları, ev ve endüstriyel temizleyiciler, elektronik kimyasallar, tıbbi temizleyiciler ve çözücüler, narenciye ürünleri, d-limonen, tatlar, kokular, uçucu yağlar, yüzey aktif maddeler, cilalar, katkı maddeleri, grafiti temizleme ürünleri, ön çıkış maddeleri, taş ve fayans bakım ürünleri, mumlar, tiner, benzin, biyodizel, ksilen, aseton, gazyağı ve daha fazlasında kullanılır.^[11]

Düşük yoğunluklu polietilen (LDPE)

LDPE, HDPE'ye benzer bileşime sahiptir. HDPE'den daha az serttir ve genellikle daha az kimyasal dirençlidir, ancak daha yarı saydamdır. LDPE, öncelikle sıkma uygulamaları için kullanılır. LDPE, HDPE'den çok daha pahalıdır.^[12]

Polietilen tereftalat (PET, PETE) / Polyester

Bu reçine genellikle karbonatlı içecekler, su şişeleri ve gıda ambalajları için kullanılır. PET, çok iyi alkol ve uçucu yağ bariyer özellikleri, genellikle iyi kimyasal direnç (asetonlar ve ketonlar PET'e etkilese de) ve yüksek derecede darbe direnci ve çekme mukavemeti sağlar.^[13] Yönlendirme işlemi, gaz ve nem bariyer özelliklerini ve darbe mukavemetini iyileştirir. Bu malzeme yüksek sıcaklıklara dayanıklı değildir. Maksimum sıcaklığı 200 °F (93 °C)'dur.^[14][15]

Polikarbonat (PC)

PC, süt ve su şişeleri yapmak için kullanılan şeffaf bir plastiktir.^[16] Beş galonluk su şişeleri PC'nin yaygın bir uygulamasıdır.^[17]

Polipropilen (PP)

PP öncelikle kavanoz ve kapak imalatında kullanılır. Serttir ve neme karşı engeldir. Polipropilen, 220 °F (104 °C)'a kadar sıcaklıklarda kararlıdır. Otoklavlanabilir ve buhar sterilizasyonu için potansiyel sunar.^[18] PP'nin yüksek doldurma sıcaklıklarıyla uyumluluğu nedeniyle sıcak doldurma ürünlerinde kullanılır. PP mükemmel kimyasal dirence sahiptir, ancak soğukta darbe direnci azdır.

Polistiren (PS)

PS şeffaf ve katıdır. Genellikle vitaminler, petrol reçelleri (vazelinler) ve baharatlar dahil olmak üzere kuru ürünlerle kullanılır. Polistiren iyi bariyer özellikleri sağlamaz ve darbe direnci zayıftır.^[19][20]

Polivinil klorür (PVC)

PVC doğal olarak berraktır. Yağlara karşı çok dirençlidir ve çok az oksijen iletir. Çoğu gaza karşı sağlam bir engeldir ve düşmeye karşı dayanıklılığı da çok iyidir.^[21] Bu malzeme kimyasal olarak dirençlidir, ancak bazı çözücülere karşı hassastır. PVC yüksek sıcaklıklara karşı direnci azdır ve 160 °F (71 °C) sıcaklıkta bozulur. Bu yüzden sıcak doldurulan ürünlerle uyumsuzdur.^[22] Olası sağlık riskleri nedeniyle son yıllarda ünlenmiştir.

Tüketici sonrası reçine (PCR)

PCR, geri kazanılmış doğal HDPE'nin (esas olarak süt ve su kaplarından) ve saf reçinenin bir karışımıdır. Geri dönüştürülmüş malzeme temizlenir, öğütülür ve özellikle çevresel stres çatlama direncini oluşturmak için tasarlanmış birinci sınıf saf malzeme ile birlikte tekdüze peletler halinde yeniden birleştirilir.^[23] PCR'nin kokusuzdur ancak doğal halinde hafif sarı renk tonundadır. Bu renk tonu boya eklenerek gizlenebilir. PCR kolayca işlenebilir ve ucuzdur. Ancak, gıda veya ilaç ürünleriyle doğrudan temas edemez. PCR, %100'e kadar çeşitli geri dönüştürülmüş içerik yüzdelerinde üretilebilir.^[24]

K-Reçine (SBC)

SBC, son derece şeffaf, çok parlak, darbeye dayanıklı bir reçinedir. Bir stiren türevi olan K-Reçine, polietilen ekipmanlarda işlenir. Özellikle yağlar ve doymamış yağlar veya çözücülerle uyumsuzdur..^[25] Bu malzeme sıklıkla teşhir ve satış noktası ambalajı için kullanılır.^[26]

Biyoplastik

Biyoplastik, petrokimyasallardan ziyade işlenmiş biyolojik malzemelere dayanan bir polimer yapıdır. Biyoplastikler genellikle nişasta, bitkisel yağ ve daha az yaygın olarak tavuk tüyleri gibi yenilenebilir kaynaklardan yapılır. Biyoplastiğin ardındaki fikir, biyolojik olarak parçalanma yeteneğine sahip bir plastik yaratmaktır.^[27]

Bisfenol A (BPA):

BPA, polikarbonatlar ve epoksi reçineler gibi plastiklerin üretiminde ham madde olarak kullanılan sentetik bir bileşiktir. Genellikle yeniden kullanılabilir içecek kaplarında, yiyecek saklama kaplarında, konserve yiyeceklerde, çocuk oyuncaklarında ve kasa fişlerinde bulunur. BPA, BPA ile yapılmış kaplardan yiyecek veya içeceklere sızabilir.^[28][29]

Tüketici gıda ambalajlama çözümlerinde plastik kullanımı, bu ürünlerin bertarafının çevresel etkileri ve tüketici güvenliğiyle ilgili endişeler devam etmektedir. Harvard Tıp Fakültesi'nde Doçent olan Karin Michaels, plastiklerden sızan toksinlerin insanlarda endokrin bozulması (kısırlık), ve kanser gibi hastalıklarla ilişkili olabileceğini öne sürmektedir.^[30] İncelenen örneklerde eser element olarak alüminyum ve siyanür bulunmuş olup bu maddeler ABD Gıda ve İlaç Dairesi'ne (FDA) göre toksik elementlerdir.

Amerika Birleşik Devletleri'nde plastik su şişeleri, şişelenmiş su fabrikalarını periyodik olarak denetleyen ve numune alan FDA tarafından düzenlenir. Plastik su şişesi tesisleri, sürekli iyi güvenlik kaydı nedeniyle denetim için az önceliklidir.^[31][32] Geçmişte FDA, plastiklerin sağlık sorunlarına yol açtığını gösteren insan verilerinin eksikliği olduğunu ileri sürmüştür. Ancak FDA, Ocak 2010'da artık sağlık riskleri konusunda endişeleri olduğunu söyleyerek görüşünü değiştirmiştir.^[33]

6 Kasım 2017'de Water Research'te yayınlanan bir makalede, plastik veya cam şişelerde veya içecek kartonlarında paketlenmiş maden sularındaki mikroplastik içeriği bildirildi.^[34] 2018'de Fredonia'daki New York Eyalet Üniversitesi'nden Sherri Mason tarafından yürütülen araştırma, plastik şişelerde polipropilen, polistiren, naylon ve polietilen tereftalat mikropartiküllerinin varlığını ortaya koydu. Polipropilenin en yaygın polimerik malzeme (%54) ve naylonun ikinci en bol polimerik malzeme (%16) olduğu bulundu. Çalışmada ayrıca polipropilen ve polietilenin genellikle plastik şişe kapakları yapmak için kullanılan polimerler olduğu belirtildi. Ayrıca, geri kazanılan plastik parçacıkların %4'ünün polimeri kaplayan endüstriyel yağlayıcıların izlerini taşıdığı bulundu.^[35] Araştırma, Doğu Anglia Üniversitesi (UEA) Kimya Okulu'ndan Andrew Mayes tarafından incelendi^[36] Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi, mikroplastiklerin çoğunun vücut tarafından atıldığını öne sürdü, ancak BM Gıda ve Tarım Örgütü, en küçük parçacıkların (< 1,5 μm) bağırsak duvarı yoluyla kan dolaşımına ve organlara girebileceği konusunda uyardı.^[37][38]

Dünyanın birçok ülkesinde PET şişenin geri dönüşümü yaygın yapılmaktadır.

• Custom Plastic Bottle Manufacturers 27 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Plastic Bottle Materials and their Properties 5 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• A guide to UPC label use on plastic bottles including printing
• PET Granule information
• PET Plastic Recycling 29 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• Yakıt bidonu
• Kalıp içi etiketleme
• Plastik kirliliği