Marcus Valerius Martialis

Marcus Valerius Martialis
Doğum	1 Mart 40 Augusta Bilbilis (şimdi Calatayud, İspanya)
Ölüm	102 ve 104 arası Roma
Meslek	Yazar
Milliyet	Romalı
Tür	Satirik şiir
Önemli eser	Epigramlar
Etkiledikleri Decimus Iunius Iuvenalis
Etkilendikleri Catullus, Pedo ve Marsus

Marcus Valerius Martialis (Martial olarak da bilinir) (d. 1 Mart 40 - ö. 102 ve 104 arasında) Hispania (İber Yarımadası) doğumlu en çok yazdığı Epigramlar (nükteler) isminde on iki kitabı ile bilinen Antik Romalı şair.^[1] Kitapları Antik Roma'da MS 86 ve 103 yılları arasında imparatorlar Domitian, Nerva ve Trajan saltanatları döneminde yayınlanmıştır. Martial kısa, esprili şiirlerinde neşeyle şehir hayatını ve tanıdıklarının skandallarını hicvetmiş ve kendi taşra terbiyesini romantize etmiştir. Martialis modern epigramın yaratıcısı olarak kabul edilir.

Martial'ın meraklı gözlemleri ve güçlü anlatımı, epigramlarında belirgin bir şekilde gözlemlenmektedir. Bu eserlerin edebi değeri, içerdiği insan yaşamına dair canlı tasvirlerle birlikte, kalıcılığını sürdürmüştür. Martial, imparatorluk dönemi Roma'daki günlük yaşamının çarpıcı sahnelerini ve acımasız gerçekliğini ustalıkla yansıtır.

Örnek olarak, Martial'dan Roma şehrindeki yaşam koşullarına dair bir fikir edinebiliriz:

Küçük bir hücrede yaşıyorum, penceresi bile kapanmayan,

Boreas'ın bile yaşamak istemeyeceği bir yerde.

— VII. Kitap, No. 14. 5–6

Jo-Ann Shelton'ın yazdığı gibi, "Antik kentlerde yangın sürekli bir tehdit oluşturuyordu zira ahşap yaygın bir yapı malzemesiydi ve insanlar sıklıkla açık ateşler ve yağ lambaları kullanıyordu. Ancak, bazı insanlar sigorta parası almak için mülklerini kasten ateşe vermiş olabilirler." Martial, bir epigramında bu suçlamayı dile getirir:

Tongilianus, evin için iki yüz ödedin;

Şehirde çok sık rastlanan bir kaza, yok etti onu.

On kat fazlasını topladın. Sana dua ediyorum,

Kendi evini ateşe verdiğin düşünülmüyor mu, Tongilianus?

— III. Kitap No. 52

Martial ayrıca dönemin doktorlarına da alayla yaklaşır:

Biraz hastalandım ve Dr. Symmachus'u çağırdım.

Geldin, Symmachus, ama yanında 100 tıp öğrencisi getirdin.

Yüz buz gibi el beni dürtükleyip durdu.

Seni çağırdığımda ateşim yoktu, Symmachus, şimdiyse var.

—  V. Kitap, No 9.

Martial'ın epigramları ayrıca Roma toplumundaki kölelere gösterilen zulme de atıfta bulunur. Aşağıda, bir adamı, Rufus'u, küçük bir hata için aşçısını kırbaçladığı için azarlar:

Tavşanın pişmediğini söylüyorsun ve kırbaç istiyorsun;

Rufus, tavşanı parçalamaktan çok aşçını parçalamayı tercih ediyorsun.

— Kitap III, No. 94

Martial'ın epigramları ayrıca keskin ve çoğu zaman acımasız espri anlayışıyla ve müstehcenliğiyle de karakterize olmuştur; bu da ona edebiyat tarihinde hakaret ustası olarak bir yer kazandırmıştır. Aşağıda, onun daha aşağılayıcı çalışmalarından biri örnek verilmiştir:

Boyadığın saçlarla gençliği taklit ediyorsun, Laetinus

Bir anda kuzgun oldun, oysa az önce bir kuğuydun.

Herkesi kandıramazsın. Proserpina senin gri saçlı olduğunu biliyor;

Maskeyi kafandan çıkaracak.

— Kitap III, No. 43

"Rivayetler, Chiona, senin bir bakire olduğunu söylüyor,

ve hiçbir şeyin senin etli zevklerinden daha saf olmadığını.

Yine de, banyo yaparken doğru yeri örtmüyorsun:

Eğer nezaketin varsa, külotunu yüzüne geçir.

— Kitap III, No. 87

'Sen dürüst bir adamsın', bunu sürekli bana söylüyorsun, Cerylus.

Senin aleyhinde konuşan herkes, Cerylus, dürüst bir adamdır.

— Kitap I, No. 67

Marul ve yumuşak elma ye:

Çünkü Phoebus, dışkılayan bir adamın sert yüzüne sahipsin.

— Kitap III, No. 89

Ya da Mark Ynys-Mon'un çevirilerinden şu iki örnek:

Fabullus'un karısı Bassa sık sık taşır

Bir arkadaşının bebeğini, ona yüksek sesle ilgi gösterir.

Bu çocuk bakım görevini neden üstleniyor?

Bu, biraz meyvemsi olan osurukları açıklar.

— Kitap IV, No. 87

Devasa burnun ve erkeklik organınla

Bahse girerim ki kolayca

Heyecanlandığında

Sonunu kontrol edebilirsin peynir var mı diye.

— Kitap VI, No. 36

Roma grafitileriyle birlikte, Epigramlar Latince müstehcen kelimeler için önemli nitelikte kaynaklardır.

• J. P. Sullivan. Martial: the unexpected classic (1991)

Wikimedia Commons'ta Marcus Valerius Martialis ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Diğer bağlantılar