Marc-Joseph Marion du Fresne

Marc-Joseph Marion du Fresne (22 Mayıs 1724, Saint-Malo, Bretonya, Fransa – 12 Haziran 1772, Yeni Zelanda), Breton kökenli Fransız kâşif, asker, denizci ve köle taciri. 1772 yılında Marion Adası, Prens Edward Adası ve Crozet Adaları'na ayak basan ilk Avrupalı olmuştur.

22 Mayıs 1724 tarihinde Saint-Malo'da soylu olmayan ancak çok varlıklı bir ailenin sekizinci ve sonuncu çocuğu olarak dünyaya gelir. Bağlı olduğu Marion sülalesi, bölgedeki diğer önemli aile olan Magonlarla beraber Fransız Doğu Hindistan Şirketinde^[a] hissesi olan, bu şirket eliyle gerçekleştirilen sömürgecilik faaliyeti sonucunda varlıklı hale gelmiş bir ailedir. Babası Julien Marion (1681-1739) gemi sahibidir, tüccarlık, kargo gemi kaptanlığı ve açık deniz korsanlığı yapmıştır.

1735 yılında Puduçeri yönüne yelken açan Bourbon Dükü adlı Fransız Doğu Hindistan Şirketine ait gemide görev yapmaya başlar. Babasını 1739 yılında kaybettiğinde 15 yaşındadır. 1741-1743 yılları arasında "The Holy Spirit" adlı ticaret gemisinde görev yaptıktan sonra 1744'de açık deniz korsan gemisi Du Teilley mürettebatı arasındadır.^[b] 7 Nisan 1745 tarihinde Fransız Amiralliği tarafından üstün başarılarından dolayı 18 toplu La Catin gemisinin kaptanlığı görevi verilmiş ve zorunlu askerlik görevinden muaf tıutulmuştur. Marc Joseph Marion 21 Nisan-26 Haziran 1745 arasındaki görevde Karayiplerden Bristol'e dönen 160 toplu Henry adlı savaş gemisini ele geçirmeyi başarır.

Marion 10 Ocak 1746'da 30 toplu Prince de Conty savaş gemisinin kaptanlığını alarak Saint-Malo'dan yola çıkar. Bu görevi sırasında 1000 tonluk bir İngiliz savaş gemisini ele geçirir ve 31 Mayıs günü geri döner. Aynı yıl Ağustos ayında aynı gemiyle İskoçya sahillerine gider. Pierre Bernard Therouard de Beaullieu komutasındaki L'Heureux gemisiyle beraber Jakobit Savaşları kapsamında Culloden Muharebesinde yenilip İngilizlerden gizlenen Charles Edward Stuart'ı arar, bulur ve Fransa'ya dönmesini sağlar. Hizmetlerinden dolayı 21 Ekim 1746 tarihinde firkateyn subaylığına terfi eder. 1747 yılındaki Finisterre Burnu Deniz Muharebesi sonrasında İngilizlere esir düşer. Üç ay esir kaldıktan sonra genel esir değişimi sırasında özgürlüğüne kavuşur. 1748-1749 yılları arasında La Bellone ile Amerika kıtası arasında mal taşıyan tüccar gemisine kaptanlık yapar. 1750 yılında Fransız Doğu Hindistan Şirketinde ikinci kaptan olarak işe başlar.

Marion, 1750 yılından 1769 yılında kapatılıncaya kadar Fransız Doğu Hindistan Şirketi bünyesinde çalışır. 1753 yılında Jean-Baptiste d'Après de Mannevillette komutasındaki Le Montaran gemisinde ikinci kaptanlık yapar. Çok şey öğrendiği döneminin en iyi kaptanlarından sayılan Mannevillette'in en iyi dostlarından birisi olur. Aynı yıl Çin görevine gider ve 20 Ağustos 1755 günü Fransa'ya döner. 20 Nisan 1756'da limandaki bir tüccarın kızı olan Julie Bernardine Guilmaut de Beaulieu ile Lorient'de evlenir.

Mayıs 1756'da Yedi Yıl Savaşı patlak verince donanma komutası verilir, Diligente adlı firkateynin komutasını alır. Bu dönemde Hindistan ve Mauritius bölgesinde konvoy koruması gibi görevler alır. Sonrasında tarafların yenişemediği 1759 Puduçeri Deniz Muharebesinde görev yapar. Sonraki dönem Mauritus bölgesinin güvenliğinin sağlanmasına rol alır. 1761 yılında Saint Louis Nişanı ile onurlandırılır. aynı yıl Count of Argenson gemisinin kaptanı olarak astronom Alexandre Guy Pingre'nin Venüs gezegeninin astronomik geçişini izlemesi için Hint Okyanusuna gitmesini sağlar. Bu seyahat sayesinde yapılan gözlemler neticesinde farklı rasathane verilerinin karşılaştırılmasıyla Dünya ile Güneş arasındaki Astronomik birim kesinleştirilmiştir. 1768 yılında Dyke gemisiyle Seyşeller'de görev yapar, iskorbit hastalığına yakalanır, komutayı meslekdaşına bırakarak Mauritus'da istirahate geçer.

1769 yılında şirketin kapatılması üzerine Fransa'ya dönmez, Mauritus'da kalır. 1771 yılında eşi Julie Guilmaut'yu Mauritus'a getirir. Donanma gemilerinde geçici kaptanlık yaptığı bu yıllarda köle ticaretiyle de uğraşır. 12 Temmuz 1771'de bıraktığı Mascarin köle gemisindeki 109 köleyi Fransız yönetimine sattığı kayıtlarla sabittir. Bu sıralarda Fransa kralına yaptığı başvurular kabul edilir ve Tasman Denizi bölgesinde yapılacak keşif gezisi için bütçe ve onay verilir. Seferin amacı bölgede var olduğuna inanılan kayıp bir kıtanın bulunması ve zengin Pasifik bölgesindeki yerel halklarla ticaret olanaklarının araştırılmasıdır. Buna ek olarak Tahiti'nin önde gelen liderlerinden Aoutourou'yu da evine götürecektir. 18 Ekim 1771'de Port Louis'den ayrılan Marion Le Mascarin gemisine kaptanlık yaparken, ikinci gemisi Marquis de Castries Ambroise Bernard Marie Le Jar, chevalier Du Clesmeur komutasındadır. Tahitili lider Aouturou, yolda çiçek hastalığından hayatını kaybedince gemiler Madagaskar'da durmak zorunda kalır.

Yeni duruma göre yeniden plan yapan Marion Afrika'nın güneyine doğru giderek buradaki adaları keşfeder. Daha önce varlığı duyulmuş olan adalar tam yerleri kesinleştirilemediği için unutulmuştur. Yıllar sonra James Cook tarafından Prens Edward Adaları adı verilen adalar Marion tarafından keşfedilmiştir. Bu tehlikeli sularda önemli haar alan gemiler tamir faaliyetleri için sefere ara verir. 22-24 Ocak 1772'de Marion, daha sonra yine Cook tarafından Crozet Adaları olarak adlandırılacak takım adaları keşfeder, bu adalara Fransız kralının alametlerini şişe içinde bırakır. Yolculuğuna devam edern Marion Bouvet Adası'nı arasa da bulamamıştır. 3 Mart 1772 günü Tazmanya'ya ulaşır. 1642 yılında Abel Tasman'ın temasından sonra yerlilerle ilk teması sağlar. Burada su ve gemi onarımına uygun ağaç bulamayınca 10 Mart günü Yeni Zelanda'ya doğru yola çıkar ve ayın 24'ünde ulaşır.

Marion, Yeni Zelanda sahillerini keşfetmeye koyulur. 4 Mayıs 1772 günü iki gemi yerel Maori dilinde adı Tokerau olan günümüzdeki Bay of Islands limanına demirler. Marion bu limana Port-Marion adını vermiştir. Burada yerli Maorilerle ilk temaslar olukça barışçıl olmuştur. Fransızlar bu bölgede yerleşip gemileri onarma faaliyetine girmiş, yiyecek tedarikine, İskorbüt hastlarını tedaviye ve Maorilerle ticarete başlamıştır. 12 Haziran günü Marion ve beraberindeki bir subay ve 11 denizci kıyıya çıkar ancak karaya çıkar çıkmaz kaçırılıp katledilirler. Ertesi gün karaya çıkıp odun toplamaya başlayan grup da benzer şekilde katledilir, buradan kaçmayı başaran tek kişi yüzerek gemilere dönebilir. Gemiden bu kez kalabalık şekilde ve silahlı şekilde ayrılan Fransızlar bölgeye giderek çok yakın zamanda gerçekleşen bir yamyamlık olayının delillerini bulurlar. Kaçırılan Fransızların öldürüldükten sonra yenildiği anlaşılmaktadır.

Katliamın sebebi olarak o dönem aktarılan tabu olarak adlandırılan bölgede balık avlamak veya yasak ağaçları kesmek yeterli bir gerekçe olarak görülmemektedir. Katliamın kesin sebebi bilinemese de Fransızların bölgede yaklaşık beş haftalık bulunması civar bölgede toplumsal ve ekonomik dengeleri değiştirmiş, sınırlı kaynakların sömürülmesi ve kalıcı yerleşimin Maoriler için çıkartacağı büyük sorunlar bu olayı tetiklemiş olabileceği düşünülmektedir.^[c]

Sonuçta olaylar sonrasında Marion ve 24 mürettebatı ölürken, Fransızların intikam saldırıları sırasında katliam yapılmış, köylerdeki kadın, çocuk, yaşlı gözetilmeden en az 250 Maori öldürülmüş, çok sayıda köy yakılmış ve yıkılmıştır. Olayın ardından bölgedeki yerel halkın asil ve uyumlu olduğuna dair yaygın inanış çökmüş, özellikle Maori bölgesinin sömürgeleştirilmek için uygun olmadığı sonucuna varılmıştır. Seferin devamında Mascarin gemisinin komutasını Julien Crozet almış ve sefer Mayıs 1773'de Guam-Manila üzerinden yine Mauritus'da sona ermiştir.

• 1972 ve 1995 yıllarında Fransız donanması Marion Dufresne adıyla ilki ikmal gemisini denize indirir.^[1]
• Fransa posta idaresi 1992 yılında Marion Dufresne anısına 3.70 Frank değerinde anma pulu basar.^[2]
• Marion'un Yeni Zelanda'da öldürüldüğü liman bölgesinde anısına bir yazıt bulunmaktadır.

• Edward Duyker, An Officer of the Blue: Marc-Joseph Marion Dufresne 1724–1772, he was a South Sea Explorer, Melbourne University Press, Melbourne, 1994, pp. 229, ISBN 0-522-84565-7.
• Edward Duyker, Marc-Joseph Marion Dufresne, un marin malouin à la découvertes des mers australes, traduction française de Maryse Duyker (avec l'assistance de Maurice Recq et l'auteur), Les Portes du Large, Rennes, 2010, pp. 352, ISBN 978-2-914612-14-2.
• Edward Duyker, 'Marion Dufresne, Marc-Joseph (1724 - 1772)' 25 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Australian Dictionary of Biography, Supplementary Volume, Melbourne University Press, 2005, pp 258–259.

• Maoriler

• Biography of Marc Joseph Marion du Fresne 11 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Dictionary of New Zealand Biography