Firaz Muharebesi

Firaz Muharebesi
Arap-Bizans savaşları İran'da İslam
Tarih Ocak 634 MS Bölge Firaz, Mezopotamya (Irak) Sonuç Müslüman zaferi
Taraflar
Râşidîn Halifeliği	Bizans İmparatorluğu Sasani İmparatorluğu Arap Hristiyanlar
Komutanlar ve liderler
Halid bin Velid	Hormozd Jadhuyih[1]
Güçler
500 - 800[2]	Bir kaç kat daha fazla olduğu tahmin ediliyor

Firaz Muharebesi veya Firad Muharebesi^[3] Müslüman Arap kumandanı Halid bin Velid'in Mezopotamya Irak'ta Bizans İmparatorluğu, Sasani İmparatorluğu ve Hristiyan Araplar'a karşı yapmış olduğu son muharebedir.

633 yılının sonunda, Müslümanlar Fırat Vadisi'nin hâkimi olmuştu. Ancak bu vadide, Sasani İmparatorluğu'nun en uç noktasında bulunan Firaz'da hâlâ bir Pers garnizonu vardı. Halid bin Velid, Perslerin kaybedilen toprakları iyi planlanmış bir şekilde yeniden işgal etmesinden korktuğu için bu karakoldan da Persleri sürmeye karar verdi. Bir Müslüman kuvvetiyle Firaz'a yürüdü ve Aralık 633'ün ilk haftasında oraya vardı.

Firaz, Pers ve Bizans imparatorlukları arasındaki sınırı oluşturuyordu ve hem Pers hem de Bizans garnizonları burada konuşlanmıştı. Müslümanların ilerleyişi karşısında, Bizans garnizonu Pers garnizonuna yardıma gelmeye karar verdi. Persler, Bizanslılar ve yardımcı ek Hristiyan Arap birleşik güçleri müslümanlardan sayıca on kat fazlaydı. Koalisyonun görkemli baskısıyla Bizans generali, Halid bin Velid'e koşulsuz teslim olmayı içeren kibirli bir mesaj gönderdi. Halid bin Velid, mektubu cevabını savaş alanında vereceği şeklinde yanıtladı.^[4]

İki taraf da Fırat Nehri’nin karşılıklı yakalarında 6 hafta hareketsiz beklediler. 6. haftanın sonunda Pers-Bizans kuvvetleri nehri geçerek hücuma kalkmak üzere harekâta başladı. Halid, düşmanının nehri geçmesi için bir süre bekledi. Pers-Bizans birleşik kuvvetleri Fırat'ı geçtikleri anda Halid, Mazar Savaşı'nda uyguladığı taktiğin bir benzerini kullanarak, askerlerine nehri henüz arkalarına almış Pers-Bizans kuvvetlerine karşı harekete geçmeleri emrini verdi. Müslümanlar eş zamanlı olarak ani bir hamle ile nehir üzerindeki köprüyü işgal etmeyi başararak Pers-Bizans kuvvetlerini kıskaca aldı. Ardından şiddetlenen çatışma sonrası Pers-Bizans koalisyon askerleri alan kaybederek çekilmeye başladı. Geri çekilme esnasında koalisyondan birçok asker kıskaca alınarak öldürüldü ve kaçmayı başarabilenlerin de önemli bir kısmı Fırat Nehri'nde boğularak öldü. Savaş kesin Müslüman zaferiyle sonuçlandı.^[5]

Savaşın başlangıcında üstünlük Müslümanlara karşı göründüğü anda Halid, bir and içti eğer zaferi kazanan olursa Allah'ın evi olan Mekke'ye hacılık için hacca gidecekti. Firaz zaferinden sonra Firaz'da birkaç gün kaldı ve ülkenin yönetimi için gerekli olan düzenlemeleri yaptı. 634 yılı Ocak ayında, garnizon Firaz'da tutulduğunda ana müslüman ordusunun Hîre'a dönüşüne dair emirler yayımlandı. Halid ordunun gerisinde kalıyordu. Ordu Hîre yolu üzerinde ilerlerken Halid, kendisini ordudan ayırdı ve küçük bir birlikle alışılmış olmayan rota ile Mekke'ye yöneldi. Halid Mekke'ye hac vazifesini yapmak için tam zamanında vardı. Hacılık vazifesini gizlice yaptıktan ve yeminini yerine getirdikten sonra Halid ve ona eşlik edenler Hîre'ye doru binek vaziyette yola çıktılar. Firaz'dan Hîre'ye giden ana ordunun şehre girişinden önce Halid oradaydı. Halid Mekke'de kendisinin tanınmaması için her türlü özeni göstermesine rağmen onun orada olduğu haberi Ebu Bekir'e ulaştırıldı. Halid Mekke'yi kılık değiştirerek ziyaret etmişti. Halid, Hîre'ye ulaştığında Ebu Bekir'in böyle bir maceraya tekrar düşkün olmamasını isteyen mektubunu aldı.^[4]

• A.I. Akram, The Sword of Allah: Khalid bin al-Waleed, His Life and Campaigns Lahore, 1969
• pioneer Campaigns in Western Iraq20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.