WikiMini

Cusco

Cusco'nun coğrafi konumu

Cusco (Kusko) (Cuzco da denir, Keçuva dilinde Qusqu veya Qosqo), Peru'nun güneydoğusunda, And Dağları'nın Kutsal Vadi bölgesi ve Huatanay Nehri yakınlarında yer alan bir şehirdir. Şehir aynı zamanda kendi adını taşıyan ilin ve bölgenin de başkentidir. Peru Anayasası'nın (1993) 49. maddesi, şehri Peru'nun Tarihi Başkenti olarak tanımlar.[1]

Cusco, Peru'nun nüfus bakımından yedinci en büyük şehridir; 2024 yılında nüfusu 505,000 idi.[2] Aynı zamanda Peru Andları'nın en büyük şehri olup, bölge ülkenin yedinci en kalabalık metropol alanıdır. Şehrin deniz seviyesinden yüksekliği yaklaşık 3.400 m (11.200 ft) civarındadır.[3]

Cusco şehri 16. yüzyıldaki İspanyol fethine kadar İnka İmparatorluğu'nun başkentiydi. 1983 yılında Cusco, UNESCO tarafından “Cusco Şehri” unvanıyla Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.[3] Günümüzde yılda 1.5 milyondan fazla ziyaretçiyi ağırlayan önemli bir turizm merkezi haline gelmiştir.[4] Cusco ili aynı modern dünyanın yedi harikasından biri olarak tanınan dünyaca ünlü Machupicchu antik kentine ve çok sayıda İnka kalıntısına da ev sahipliği yapmaktadır.

İnka döneminde Cusco

[değiştir | kaynağı değiştir]

İnka İmparatorluğu'nun başkenti olan Cusco şehri tarihte özellikle İmparator Pachacutec döneminde öne çıkmıştır. Adının anlamı "dünyayı değiştiren" olan bu imparator döneminde (1438-1471) Cusco tam anlamıyla bir başkent haline dönüşmüştür. Pachacutec döneminde kentte ciddi bir şehir planlaması yapılmış, kutsal alanlar belirlenmiş, dini merkezler ve Korikancha'nın da (Güneş Tapınağı) dahil olduğu birçok yapı inşa edilmiştir.[5] Günümüzde Cusco şehrinin ana meydanı olan Plaza de Armas da temsili heykeli bulunur.

İmparator Pachacutec'in Cusco şehrinde Plaza de Armas meydanında bulunan heykeli

İspanyol Fethi döneminde Cusco

[değiştir | kaynağı değiştir]

İspanyol fatihi Francisco Pizarro'nun kuvvetleri Kasım 1533'te Cusco'yu işgal etti ve şehri yağmaladı. Pizarro, 1534 yılı Mart ayında İmparator Şarlken (Karl V - Carlos V) adına Cusco'nun belediye yönetimini resmen kurdu, ancak 1535'te başkentini kıyıdaki Lima şehrine taşıdıktan sonra Cusco önemini yitirmeye başladı.[6]

1650 yılında meydana gelen büyük bir deprem, o dönemde Cusco'daki binaların büyük kısmını yıkıma uğratttı. Takip eden yeniden inşa çalışmaları sırasında kentte Barok etkisi görülmüştür. Bu dönemde şehir, taş işçiliği, resim, heykel, kuyumculuk ve süslemeli ahşap işçiliği alanlarında verimli bir sanatsal üretimin merkezi hâline geldi. Bu sanat üretimi, Roma Katolik rahipleri ve keşişleri tarafından yönlendirildi veya etkilendi; birçok önemli kilise ve diğer yapılar, İnka yapılarının yerine ya da üstüne inşa edildi.[6]

Üç yüz yıl sonra, Mayıs 1950'de Cusco bir başka büyük deprem yaşadı; bu deprem tüm kiliselere ve konutların yaklaşık %90'ına zarar verdi.[6]

Resim galerisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Cuzco'nun tepeden panoramik görünümü

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Peru 1993 (rev. 2021) Constitution - Constitute". www.constituteproject.org (İngilizce). Erişim tarihi: 6 Ağustos 2025. 
  2. ^ "Cusco, Peru Metro Area Population (1950-2025) | MacroTrends". www.macrotrends.net. 13 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2025. 
  3. ^ a b whc.unesco.org https://web.archive.org/web/20051001012521/https://whc.unesco.org/en/list/273/. 1 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2025.  Eksik ya da boş |başlık= (yardım)
  4. ^ "52+ Peru Travel & Tourism Statistics". www.dreambigtravelfarblog.com (İngilizce). Erişim tarihi: 6 Ağustos 2025. 
  5. ^ "Inca Pachacutec | The Strategic Mind Of The Inca Empire" (İngilizce). 24 Şubat 2025. 9 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2025. 
  6. ^ a b c "Cuzco | Inca Capital & UNESCO World Heritage Site | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 29 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2025. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Cusco ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.