Avrupa Birliği'nin genişlemesi

Makale serilerinden
Avrupa Birliği
Bu kategoride yer alan maddeler Avrupa Birliği hükûmeti ve siyasetinin bir parçasıdır.
Üye ülkeler (27)  Avusturya  Belçika  Bulgaristan  Hırvatistan  Kıbrıs  Çekya  Danimarka  Estonya  Finlandiya  Fransa  Almanya  Yunanistan  Macaristan  İrlanda  İtalya  Letonya  Litvanya  Lüksemburg  Malta  Hollanda  Polonya  Portekiz  Romanya  Slovakya  Slovenya  İspanya  İsveç Üye ülkeler Arnavutluk Bosna-Hersek Gürcistan Moldova Karadağ Kuzey Makedonya Sırbistan Ukrayna Katılım müzakereleri askıya alınmış ülkeler Türkiye Başvuruda bulunan ülkeler Kosova Özel bölgeler Belçika-Almanya ilişkileri Fransa-Almanya ilişkileri Almanya-Hollanda ilişkileri AB üçlüsü Avrupa Birliği'nden ayrılma
Antlaşmalar ve Beyannameler Schuman Bildirgesi (1950) Paris Antlaşması (1951) Avrupa Deklarasyonu (1951) Spaak Raporu (1956) Roma Antlaşması (1957) Euratom Antlaşması (1957) Brüksel Antlaşması (1965) Ciddi Deklarasyon (1983) Avrupa Tek Senedi (1986) Maastricht Antlaşması (1992) Amsterdam Antlaşması (1997) Nice Antlaşması (2001) Berlin Deklarasyonu (2007) Lizbon Antlaşması (2007) 7. Madde Opt-out'lar Katılım antlaşmaları 1972, 1979, 1985, 1994, 2003, 2005, 2011 Veraset antlaşmaları 1984, 2020 Diğer antlaşmalar Schengen Anlaşması (1985) Avrupa Ekonomik Alanı Anlaşması (1992) Terk edilen antlaşmalar ve anlaşmalar Avrupa Anayasası (2004) Birleşik Krallık üyeliğinin yeniden müzakeresi (2015-2016)
Yürütme kurumları Avrupa Konseyi Başkan: Michel (ALDE) Toplantılar listesi Avrupa Komisyonu Von der Leyen Komisyonu Başkan: Von der Leyen (EPP) Başkan Yardımcıları Komisyon Üyeleri Kurulu Kamu Hizmeti Genel Sekreter: Juhansone
Yasama kurumları Yasama prosedürü AB Konseyi Başkanlık Macaristan (Temmuz-Aralık 2024) Yapılandırmalar GAC FAC ECOFIN Eurogroup AGRIFISH EPSCO COMPET TTE ENVI JHA EYC [Avrupa Birliği Bakanlar Konseyinde Oylama
Yargı kurumları AB Adalet Divanı Avrupa Adalet Divanı Üyeler Başsavcılar Kararlar Genel Mahkeme
Denetim kurumları Avrupa Sayıştayı Avrupa Sayıştayı Diğer denetim organları Komisyon İç Denetim Servisi Parlamento Bütçe Kontrol Komitesi Konseyin Ekonomik ve Mali İşler yapılandırması Dolandırıcılıkla Mücadele Savcılık Ofisi
Avrupa Merkez Bankası Başkan Lagarde ESCB EMU Euro banknotları Euro madenî paraları
Diğer organlar Avrupa Yatırım Bankası Grubu Yatırım Bankası Yatırım Fonu AYB Enstitüsü Avrupa İstikrar Mekanizması Avrupa İstikrar Mekanizması Avrupa Üniversite Enstitüsü Avrupa Üniversite Enstitüsü Birleşik Patent Mahkemesi Birleşik Patent Mahkemesi Ajanslar, merkezi olmayan bağımsız kuruluşlar ve ortak teşebbüsler AB'nin merkezi olmayan ajansları Tek pazar ajansları ODGP ajansları AFSC ajansları ESFS Avrupa Denetim Otoriteleri SRM organları AB'nin yürütme kurumları Euratom ajansları AB'nin merkezi olmayan bağımsız organları Avrupa İnovasyon ve Teknoloji Enstitüsü Avrupa Savcılık Ofisi AB'nin kurumsal organları Avrupa Veri Koruma Kurulu Avrupa Siyasi Partileri ve Avrupa Siyasi Vakıfları için Yetki Ortak teşebbüsler AB'nin Euratom'un Diğer bağımsız organlar Avrupa Veri Koruma Denetçisi Avrupa Ombudsmanı Danışma organları Avrupa Bölgeler Komitesi Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi Siyasi ve Güvenlik Komitesi Avrupa Birliği Askeri Komitesi AB/ESA Uzay Konseyi Kurumlar arası organlar Avrupa Birliği Yayınlar Ofisi Avrupa Birliği Dış İlişkiler Servisi Avrupa Personel Seçim Ofisi Dolandırıcılıkla Mücadele Bürosu Avrupa İdare Okulu
Euratom Euratom üyeleri  Avusturya  Belçika  Bulgaristan  Hırvatistan  Kıbrıs  Çekya  Danimarka  Estonya  Finlandiya  Fransa  Almanya  Yunanistan  Macaristan  İrlanda  İtalya  Letonya  Litvanya  Lüksemburg  Malta  Hollanda  Polonya  Portekiz  Romanya  Slovakya  Slovenya  İspanya  İsveç İlişkili devletler  İsviçre  United Kingdom Avrupa Birliği'nde nükleer enerji
Ekonomik ve Parasal Birlik Euro bölgesi üyeleri Avusturya Belçika Hırvatistan Kıbrıs Estonya Finlandiya Fransa Almanya Yunanistan İrlanda İtalya Letonya Litvanya Lüksemburg Malta Hollanda Portekiz Slovakya Slovenya İspanya Eurogroup Başkan Paschal Donohoe Kullanılan diğer para birimleri Bulgar levası Çek korunası Danimarka kronu Macar forinti Polonya zlotisiy Rumen leyi İsveç kronu ERM II Euro bölgesinin genişlemesi Euro dışı ülkelerin Euro ile ilişkisi Bulgaristan Çekya Danimarka Macaristan Polonya İsveç Romanya
Schengen Bölgesi  Avusturya  Belçika  Bulgaristan  Hırvatistan  Çekya  Danimarka  Estonya  Finlandiya  Fransa  Almanya  Yunanistan  Macaristan  İtalya  Letonya  Litvanya  Lüksemburg  Malta  Hollanda  Polonya  Portekiz  Romanya  Slovakya  Slovenya  İspanya  İsveç AB üyesi olmayan ülkeler  İzlanda  Lihtenştayn  Norveç  İsviçre Prüm Sözleşmesi Schengen Bilgi Sistemi Vize Bilgi Sistemi Avrupa Birliği vize politikası Schengen bölgesi dışındaki AB üye ülkeleri  Kıbrıs  İrlanda (Opt-out)
Avrupa Ekonomik Alanı AEA üyeleri Avusturya Belçika Bulgaristan Hırvatistan (geçi̇ci̇ üye) Kıbrıs Çekya Danimarka Estonya Finlandiya Fransa Almanya Yunanistan Macaristan İrlanda İtalya Letonya Litvanya Lüksemburg Malta Hollanda Polonya Portekiz Romanya Slovakya Slovenya İspanya İsveç AB üyesi olmayanlar  İzlanda  Lihtenştayn  Norveç Konular AEA Ortak Komitesi AEA Ulusal Kimlik kartları Mikrodevletler ve Avrupa Birliği
Seçimler Avrupa partileri Avrupa vakıfları Avrupa Parlamentosu siyasi grupları Spitzenkandidat Seçim bölgeleri Paylaşım AB ile ilgili referandumlar Avrupa seçimleri 1979 1984 1989 1994 1999 2004 2009 2014 2019 2024 (en son seçim) AB üye ülkelerindeki seçimler Avusturya Belçika Bulgaristan Hırvatistan Kıbrıs Çekya Danimarka Estonya Finlandiya Fransa Almanya Yunanistan Macaristan İrlanda İtalya Letonya Litvanya Lüksemburg Malta Hollanda Polonya Portekiz Romanya Slovakya Slovenya İspanya İsveç
Hukuk Müktesebat [Avrupa Birliği hukukunun üstünlüğü
Politikalar ve sorunlar Bütçe Gümrük Birliği Serbest Ticaret Anlaşmaları Avrupa tek pazarı ÖG&A Alanı Politikalar Tarım Enerji Balıkçılık Bölgesel Vatandaşlık Avrupa Birliği pasaportları Kimlik Pro-Avrupacılık Avrupa şüpheciliği Avrupa bankacılık birliği Avrupa Bankacılık Denetimi Tek Çözüm Mekanizması Sermaye Piyasaları Birliği Avrupa Finansal Denetim Sistemi Bütünleşme Uluslarüstücülük Avrupa Birleşik Devletleri Çok Vitesli Avrupa Geliştirilmiş işbirliği
Dış ilişkiler Yüksek Temsilci Josep Borrell Dış İlişkiler Servisi Dışişleri Politikası Savunma Politikası AB üye devletlerinin dış ilişkileri Avusturya Belçika Bulgaristan Hırvatistan Kıbrıs Çekya Danimarka Estonya Finlandiya Fransa Almanya Yunanistan Macaristan İrlanda İtalya Letonya Litvanya Lüksemburg Malta Hollanda Polonya Portekiz Romanya Slovakya Slovenya İspanya İsveç Arjantin-Avrupa Birliği ilişkileri Ermenistan-Avrupa Birliği ilişkileri Avustralya-Avrupa Birliği ilişkileri Brezilya-Avrupa Birliği ilişkileri Kanada-Avrupa Birliği ilişkileri Çin-Avrupa Birliği ilişkileri Avrupa Birliği-NATO ilişkileri Gürcistan-Avrupa Birliği ilişkileri Avrupa Birliği-İzlanda ilişkileri Avrupa Birliği-Kazakistan ilişkileri Japonya-Avrupa Birliği ilişkileri Meksika-Avrupa Birliği ilişkileri Moldova-Avrupa Birliği ilişkileri Norveç-Avrupa Birliği ilişkileri Avrupa Birliği-Rusya ilişkileri İsviçre-Avrupa Birliği ilişkileri Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri Ukrayna-Avrupa Birliği ilişkileri Birleşik Krallık-Avrupa Birliği ilişkileri (Tarihçe) Brexit sonrası Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği ile ilişkileri Brexit Avrupa Birliği-Amerika Birleşik Devletleri ilişkileri Ortak Seyahat Alanı (İrlanda) Mikrodevletler ve Avrupa Birliği Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler Avrupa Birliği Ortaklık Anlaşması G7 G20
Feshedilmiş organlar Avrupa Toplulukları (1958-1993) Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu Avrupa Ekonomik Topluluğu Batı Avrupa Birliği Avrupa'nın Geleceği Konvansiyonu
Atlas
g t d

Avrupa Birliği'nin genişlemesi, Avrupa Birliği'nin yeni üye devletleri kabul etme sürecidir. Bu süreç ilke defa altı ülkenin Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu adı altında 1952'de başladı. Genişleme sürecinde AB, 2007'de Bulgaristan ve Romanya'nın da katılımı ile 27 ülkeye çıktı. 1 Temmuz 2013'te Hırvatistan birliğin 28. üyesi olmuştur.^[1] 2020'de Birleşik Krallık'ın birlikten ayrılmasıyla üye sayısı tekrar 27'ye düşmüştür.

• 1957’de Roma Anlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu kuruldu. Kurucu altı Avrupa ülkesi Batı Almanya, Fransa, Belçika, Hollanda, İtalya, Lüksemburg'dan oluşuyordu. Aynı ülkeler 1952 tarihli AKÇT’nin de kurucusuydu.
• 1969 Lahey Zirvesi'nde topluluğa katılma talebinde bulunan Birleşik Krallık, İrlanda, Norveç ve Danimarka’ya ilişkin müzakerelerin başlatılması kararı alındı.
• 1972 yılında Birleşik Krallık, Danimarka ve İrlanda tam üye olarak topluluğa girdi. (Norveç’in katılım anlaşması adı geçen ülkede yapılan referandum ile reddedildi.) İlk genişleme süreci sona erdi.
• Yunanistan 1976 yılındaki tam üyelik başvurusunu izleyerek 1981’te topluluğa katıldı. Yine 70'li yıllarda tam üyelik başvurusu yapan Portekiz ve İspanya’nın da 1985’te topluluğa katılmasıyla birlikte üye sayısı 12’ye yükseldi ve ikinci genişleme süreci tamamlandı.
• Katılan her bir ülkeyle birlikte topluluk, siyâsetini, üye devletler arasında güç ve yetki dağılımlarını gözden geçirmek zorunda kaldı. Bu paralelde örneğin ikinci genişleme süreci, topluluğun anayasal yapısının değiştirilmesi görüşünü gündeme getirdi. İspanya ve Portekiz’in katılımı ile birlikte Avrupa Tek Pazarı üzerinde anlaşıldı. 1992 sonuna dek mal, hizmet ve sermayenin serbest dolaşımı hedeflendi.
• Avrupa Ekonomik Topluluğu’na üye 12 devlet tarafından 1992’de imzalanan Maastricht Antlaşması, topluluğa kapsamlı değişiklikler getirdi; Avrupa Ekonomik Topluluğu üzerinde ve onu da kapsayan Avrupa Birliği bu anlaşmayla biçimlendirildi. Anlaşmanın getirdiği yeni boyutla birlikte 1995 yılında İsveç, Finlandiya ve Avusturya da topluluğa katıldı. Üye ülke sayısı 15’e ulaştı ve üçüncü genişleme süreci yaşandı.
• Soğuk Savaş’ın sona ermesi beraberinde topluluğun stratejilerini yeniden gözden geçirmesini ve yeni strateji arayışlarına girmesini getirdi. Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri de topluluk gündemine girdi.
• Avrupa Birliği, 1989 yılında Orta ve Doğu Avrupa ülkelerine destek amaçlı bir mali çerçeve hazırladı. Bu ülkelere pazar ekonomisine geçişleri sürecinde verilecek kredilerin sağlanması için Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’nı kurdu.
• 1989-91 yılları arasında Polonya, Çekoslovakya, Bulgaristan, Romanya ve Macaristan ile ticaret ve iş birliği anlaşmaları yapıldı.
• Ticaret ve iş birliği anlaşmalarının yetersiz kalması üzerine 1990 yılındaki Dublin Zirvesi’nin ardından Ortaklık Anlaşmaları gündeme geldi. 1991-95 yılları arasında 10 Avrupa ülkesi ile Ortaklık Anlaşması imzalandı. Bu anlaşmalar taraflar arasındaki yasal zemini oluşturdu.
• Orta ve Doğu Avrupa ülkelerine adaylık perspektifinin verilmesi ise Kopenhag Zirvesi ile gündeme geldi. 1993 tarihli Kopenhag Zirvesi’nin konuya ilişkin kararı şöyleydi:
• AB’nin Orta ve Doğu Avrupa ülkelerini içeren genişlemeye hazırlanma siyâseti kapsamında Avrupa Komisyonu bir rapor yayınladı. “Gündem 2000” başlıklı ve 1997 tarihli bu rapor, aday ülkelerle ilişkiler, bu ilişkilerin nasıl ve ne şekilde geliştirileceği ve genişlemenin etkileri ile ilgili ayrıntıları içeriyordu. Raporun yayınlandığı dönemde görüş bildiren Komisyon, hiçbir aday ülkenin bu ölçütleri tam olarak yerine getiremediğini vurguladı. Polonya, Slovenya, Çekya, Estonya ve Macaristan’ı orta vadede bu kriterlere ulaşabilecek beş ülke olarak belirledi. Diğer aday ülkeler konusunda ise katılım müzakerelerinin başlatılmasına ilişkin olarak olumsuz görüş belirtti.
• 1997 Lüksemburg Zirvesi’nde aday ülkeler müzakerelere hazır olup olmadıkları noktasından hareketle birinci ve ikinci dalga ülkeler olarak sınıflandırıldı. Müzakerelere hazır olan ülkeler ilk dalgayı, diğerleri ise ikinci dalgayı oluşturdu. Komisyon ilk dalga ülkelerle tam üyelik müzakerelerine 1998’de başlanmasını önerdi. Ancak zirvede 10 Orta ve Doğu Avrupa ülkesinin yanı sıra Kıbrıs’ın AB üyeliği de teyit edildi. Ekim 1996’daki iktidar değişikliği nedeniyle üyelik başvurusunu geri çeken Malta ele alınmadı.
• 1998’de 10 Orta Avrupa ülkesi ve Kıbrıs’ın adaylık süreci başlatıldı. Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Polonya ve Kıbrıs’ın üyelik görüşmeleri başladı. Malta AB adaylığını yeniledi.
• 1999’da Berlin’de toplanan AB Zirvesi, Orta Avrupa ülkelerine verilen üyelik öncesi yardımların 2000 yılından itibaren iki katına çıkarılmasını kararlaştırdı.
• Helsinki Zirvesi’nde Bulgaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Romanya ve Slovakya’yla üyelik görüşmelerine geçilmesi kararlaştırıldı ve Türkiye’nin adaylığı onaylandı.
• 2000’de diğer 6 aday ülkeyle üyelik görüşmeleri başladı. Yaşanan görüş ayrılıklarına rağmen AB kurumlarını, sayısını iki katına çıkan üyelere hazırlamak amacıyla düzenlenen Nice Anlaşması sonuçlandırıldı. pek çok alanda veto uygulaması çoğunluk oyu esasıyla değiştirildi.
• Avrupa Komisyonu’nda her üye ülkenin tek bir Komisyon üyesiyle temsil edilmesi ve Avrupa Parlamentosu’nun sandalye sayısının 740’a çıkarılması kararlaştırıldı. Bakanlar Kurulu’ndaki oy dağılması, Türkiye dışında şimdiki ve gelecekteki aday ülkeler dikkate alınarak yeniden belirlendi.
• 2001 Aralık ayında Laeken’deki zirvede 2004 yılına kadar birliğe üyeliğe hazır olacak 10 ülkenin adı açıklandı. Bunlar: Kıbrıs, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Çekya ve Slovenya.
• 1 Ocak 2002’de Avrupa tek para birimi Euro tedavüle girdi.
• 1 Mayıs 2004’te AB 10 yeni ülkeyi üyeliğe kabul etti. AB tarihinin en büyük genişleme hamlesi ardından birliğin üye sayısı 25’e yükseldi.
• 29 Ekim 2004’te Avrupa Birliği liderleri, birliğin ilk anayasasını imzaladılar.
• 8 Aralık 2004'te Romanya ile üyelik müzakereleri tamamlandı.
• 3 Ekim 2005'te Türkiye ile üyelik müzakereleri başladı.
• 1 Ocak 2007'de Bulgaristan ve Romanya Birliğe katıldı.
• 1 Temmuz 2013'te Hırvatistan Birliğe katıldı. Birliğin üye sayısı 28’e yükseldi.
• 31 Ocak 2020'de Birleşik Krallık 4 yıllık sürecin ardından birlikten ayrıldı. Üye sayısı 27'e indi. Bu süreç Brexit olarak adlandırıldı.

• Avrupa Birliği resmi sayfası10 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.