İşçi Partisi Arbeiderpartiet | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | A/Ap |
| Lider | Jonas Gahr Støre |
| Parlamento Lideri | Jonas Gahr Støre |
| Kuruluş tarihi | 21 Ağustos 1887 |
| Merkez | Youngstorget 2 A, 5. kat Oslo |
| Üyelik |  50,067[1] |
| İdeoloji | Sosyal demokrasi[2] Pro-Avrupacılık |
| Siyasi pozisyon | Merkez sol |
| Avrupa üyeliği | Avrupa Sosyalistler Partisi |
| Uluslararası üyelik | Sosyalist Enternasyonal |
| Parlamento | 48 / 169
|
| Eyalet Konseyleri[3] | 277 / 777
|
| Belediye/Kent Konseyleri[4] | 2.023 / 10.620
|
| İnternet sitesi | |
| arbeiderpartiet.no | |
İşçi Partisi (Bokmål: Arbeiderpartiet; Nynorsk: Arbeidarpartiet, A veya Ap; Kuzey Samice: Bargiidbellodat), eski adıyla Norveç İşçi Partisi (Norveççe: Det norske Arbeiderparti, DNA), Norveç'teki sosyal demokrat[5] bir siyasi partidir. Siyasi yelpazede merkez solda[6] konumlanan parti, Jonas Gahr Støre tarafından yönetilmektedir. 2021'den 2025'te Merkez Parti'nin koalisyondan çekilmesine kadar Merkez Parti ile azınlık hükûmeti kurmuş ve Støre, başbakan olarak görev yapmıştır.
İşçi Partisi resmî olarak sosyal demokrat ideallere bağlıdır. 1930'lardan beri sloganı "herkes dahil olacak" (Norveççe: alle skal med) olmuştur ve parti geleneksel olarak vergiler ve harçlarla finanse edilen güçlü bir refah devleti hedefler.[7] 1980'lerden itibaren parti, 1980'lerdeki ekonomik liberalizasyon dalgası sonrasında devlet mülklerinin ve hizmetlerinin özelleştirilmesine izin vererek ve gelir vergisi ilerlemeciliğini azaltarak politikasına sosyal piyasa ekonomisi ilkelerini daha fazla dahil etmiştir. İlk Stoltenberg hükûmeti döneminde, partinin politikaları Birleşik Krallık'taki Tony Blair'in Yeni İşçi Partisi gündeminden esinlenmiş ve o tarihe kadar Norveç'teki herhangi bir hükûmet tarafından gerçekleştirilen en kapsamlı özelleştirmeler görülmüştür.[8] Parti, 1980'lerden bu yana hem siyaset bilimciler hem de siyasi soldaki rakipleri tarafından giderek artan şekilde neoliberal olarak tanımlanmıştır.[9] İşçi Partisi, ulusal ve uluslararası düzeyde iş birliğini savunan ilerlemeci bir parti olarak kendini konumlandırır.
Parti liderleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Anders Andersen (1887–88)
- Hans G. Jensen (1888–89)
- Christian Holtermann Knudsen (1889–90)
- Carl Jeppesen (1890–92)
- Ole Georg Gjøsteen (1892–93)
- Gustav A. Olsen-Berg (1893–94)
- Carl Jeppesen (1894–97)
- Ludvig Meyer (1897–1900)
- Christian Holtermann Knudsen (1900–03)
- Christopher Hornsrud (1903–06)
- Oscar Nissen (1906–11)
- Christian Holtermann Knudsen (1911–18)
- Kyrre Grepp (1918–22)
- Emil Stang jr. (1922–23)
- Oscar Torp (1923–45)
- Einar Gerhardsen (1945–65)
- Trygve Bratteli (1965–75)
- Reiulf Steen (1975–81)
- Gro Harlem Brundtland (1981–92)
- Thorbjørn Jagland (1992–2002)
- Jens Stoltenberg (2002–2014)
- Jonas Gahr Støre (2014–günümüz)
İşçi Partili Başbakanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Christopher Hornsrud (26 Ocak – 15 Şubat 1928)
- Johan Nygaardsvold (1935–1945)[10]
- Einar Gerhardsen (1945–1951, 1955–1963, 1963–1965)
- Oscar Torp (1951–1955)
- Trygve Bratteli (1971–1972, 1973–1976)
- Odvar Nordli (1976–1981)
- Gro Harlem Brundtland (4 Şubat – 14 Ekim 1981, 1986–1989, 1990–1996)
- Thorbjørn Jagland (1996–1997)
- Jens Stoltenberg (2000–2001, 2005–2013)
Seçimler
[değiştir | kaynağı değiştir]Parlamento seçimleri
[değiştir | kaynağı değiştir]| Seçim | Oy | Sandalye | Hükûmet! rowspan="2"| Notlar | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± | # | ± | |||
| 1906 | 43,134 | 15.9% (#3) |  6.2
|
10 / 123
|
5
|
Muhalefet | |
| 1909 | 91,268 | 21.5% (#4) | 5.6
|
11 / 123
|
1
|
Muhalefet | |
| 1912 | 128,455 | 26.2% (#2) | 4.7
|
23 / 123
|
12
|
Muhalefet | |
| 1915 | 198,111 | 32.0% (#3) | 5.8
|
19 / 123
|
4
|
Muhalefet | |
| 1918 | 209,560 | 31.6% (#3) | 0.4
|
18 / 123
|
1
|
Muhalefet | |
| 1921 | 192,616 | 21.3% (#3) | 10.3
|
29 / 150
|
11
|
Muhalefet | |
| 1924 | 179,567 | 18.4% (#3) | 2.9
|
24 / 150
|
5
|
Muhalefet | |
| 1927 | 368,106 | 36.8% (#1) | 18.4
|
59 / 150
|
35
|
Muhalefet | 1928'de hükûmet |
| 1930 | 374,854 | 31.4% (#1) | 5.4
|
47 / 150
|
12
|
Muhalefet | |
| 1933 | 500,526 | 40.1% (#1) | 8.7
|
69 / 150
|
22
|
Muhalefet | 1935'ten sonra hükûmet |
| 1936 | 618,616 | 42.5% (#1) | 2.4
|
70 / 150
|
1
|
Hükümet | |
| 1945 | 609,348 | 41.0% (#1) | 1.5
|
76 / 150
|
6
|
Hükümet | |
| 1949 | 803,471 | 45.7% (#1) | 4.7
|
85 / 150
|
9
|
Hükümet | |
| 1953 | 830,448 | 46.7% (#1) | 1.0
|
77 / 150
|
8
|
Hükümet | |
| 1957 | 865,675 | 48.3% (#1) | 1.6
|
78 / 150
|
1
|
Hükümet | |
| 1961 | 860,526 | 46.8% (#1) | 1.5
|
74 / 150
|
4
|
Hükümet | 1963'te muhalefet |
| 1965 | 883,320 | 43.1% (#1) | 3.7
|
68 / 150
|
6
|
Muhalefet | |
| 1969 | 1,004,348 | 46.5% (#1) | 3.4
|
74 / 150
|
6
|
Muhalefet | 1971-1972 arası hükûmet |
| 1973 | 759,499 | 35.3% (#1) | 1.2
|
62 / 155
|
12
|
Hükümet | |
| 1977 | 972,434 | 42.3% (#1) | 7.0
|
76 / 155
|
14
|
Hükümet | |
| 1981 | 914,749 | 37.1% (#1) | 5.2
|
65 / 155
|
11
|
Muhalefet | |
| 1985 | 1,061,712 | 40.8% (#1) | 3.7
|
71 / 157
|
6
|
Muhalefet | 1986'dan sonra hükûmet |
| 1989 | 907,393 | 34.3% (#1) | 6.5
|
63 / 165
|
8
|
Muhalefet | 1990'dan sonra hükûmet |
| 1993 | 908,724 | 36.9% (#1) | 2.6
|
67 / 165
|
4
|
Hükümet | |
| 1997 | 904,362 | 35.0% (#1) | 1.9
|
65 / 165
|
2
|
Muhalefet | 2000'den sonra hükûmet |
| 2001 | 612,632 | 24.3% (#1) | 10.7
|
43 / 165
|
22
|
Muhalefet | |
| 2005 | 862,456 | 32.7% (#1) | 8.4
|
61 / 169
|
18
|
Hükümet | |
| 2009 | 949,060 | 35.4% (#1) | 2.7
|
64 / 169
|
3
|
Hükümet | |
| 2013 | 874,769 | 30.8% (#1) | 4.6
|
55 / 169
|
9
|
Muhalefet | |
| 2017 | 874,769 | 27.4% (#1) | 3.4
|
49 / 169
|
6
|
Muhalefet | |
| 2021 | 783,394 | 26.3% (#1) | 1.1
|
48 / 169
|
1
|
Hükümet | |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Medlemstall" [Members number]. Arbeiderpartiet (Norveççe). 25 Mart 2020. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ Wolfram Nordsieck. "Parties and Elections in Europe". 23 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2015.
- ^ "Valg 2011: Landsoversikt per parti" (Norveççe). Yerel Yönetimler ve Bölgesel Kalkınma Bakanlığı. 14 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2011.
- ^ "Arbeidarpartiet". Valg 2011 (Norveççe). Norwegian Broadcasting Corporation. 26 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2011.
- ^
- Richard Collin; Pamela L. Martin (2012). An Introduction to World Politics: Conflict and Consensus on a Small Planet. Rowman & Littlefield. s. 218. ISBN 978-1-4422-1803-1.
- Ari-Veikko Anttiroiko; Matti Mälkiä (2007). Encyclopedia of Digital Government. Idea Group Inc (IGI). s. 389. ISBN 978-1-59140-790-4.
- David Arter (15 Şubat 1999). Scandinavian Politics Today. Manchester University Press. s. 71. ISBN 978-0-7190-5133-3. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2013.
- Christina Bergqvist (1 Ocak 1999). Equal Democracies?: Gender and Politics in the Nordic Countries. Nordic Council of Ministers. s. 320. ISBN 978-82-00-12799-4.
- Nordsieck, Wolfram (2021). "Norway". Parties and Elections in Europe. 23 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.
- ^
- Jonathan Olsen (2010). "The Norwegian Socialist Left Party: Office-seekers in the Service of Policy?". Jonathan Olsen; Michael Koß; Dan Hough (Ed.). Left Parties in National Governments. Palgrave Macmillan UK. s. 16. ISBN 9780230282704.
- Milne, Richard (11 Eylül 2017). "Norway's centre-right government re-elected". Financial Times. 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2021.
- "Evidence from Norway suggests that a rise in turnout not only benefits centre-left parties, but can also benefit the radical right". EUROPP. 10 Şubat 2014. 21 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2021.
- "Norway goes to the polls on final day of parliamentary election". The Independent (İngilizce). 13 Eylül 2021. 21 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2021.
- ^ "Arbeiderpartiet - Ørnen i Norge". NRK. 24 Temmuz 2009. 23 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2015.
- ^ "Avskjed mellom linjene". www.aftenposten.no (Norveççe). 25 Mart 2014. 24 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ Tuastad, Svein (13 Haziran 2008). "Myten om Gros nyliberalisme". Dagbladet (Norveççe). 24 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ 1940'tan 1945'e kadar olan Alman işgali nedeniyle Londra'da sürgünde.
