Özer Türk

Özer Türk (d. 1928, İstanbul - ö. 8 Haziran 1986, İzmir), Türk vali, bürokrat.^[1] Türkiye'de turizmin gelişmesinde, Türkiye'nin tarihî ve doğal güzelliklerinin dünyaya tanıtılmasında önemli rol oynamıştır.

Özer Türk
Özer Türk 1966'da İzmir Efes Oteli Mülkiyeliler Balosu'nda
Çaykara kaymakamı
Görev süresi 1954-1955
Kiraz kaymakamı
Görev süresi 1955-1956
Yerine geldiği	Nejat Bayraktar
Yerine gelen	Mustafa Argün
Alaşehir kaymakamı
Görev süresi 09.11.1958-18.07.1960
Yerine geldiği	Mehmet Karasarlıoğlu
Yerine gelen	A. Nafiz Demiröz
Özalp kaymakamı
Görev süresi 1960-1961
Sason kaymakamı
Görev süresi 1961-1962
Kuşadası kaymakamı
Görev süresi 1962-1967
Yerine geldiği	Yusuf Selahattin Esat
Yerine gelen	Nazmi Çengelci
Burhaniye kaymakamı
Görev süresi 19.08.1967-24.06.1971
Yerine geldiği	İsa Atakan
Yerine gelen	Necdet Okut
Muğla valisi
Görev süresi 1971-1975
Yerine geldiği	Kemal Şenol
Yerine gelen	Nüzhet Erman
Kişisel bilgiler
Doğum	1928 İstanbul, Türkiye
Ölüm	1986 İzmir, Türkiye
Milliyeti	Türk
Mesleği	Bürokrat

Kosova Priştine kökenli İzmirli bir ailenin oğludur. Babası, Sorbonne Felsefe mezunu, Milli Eğitim Bakanlığı Başmüfettişliğinden emekli, İstiklâl Madalyası sahibi A. Hikmet Türk; annesi, İzmir Kız Lisesi 1926 mezunlarından İkbâl Hanım'dır. 1946 yılında İzmir Namık Kemal Lisesi'nden mezun olan Türk, İstanbul'da Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi'nin Mimarlık Fakültesi'ne kaydoldu. Bir yıl orada okuduktan sonra, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne geçti ve Bedri Gürsoy'un öğrencisi oldu. 1952 yılında üniversiteden mezun oldu.

İlerleyen yıllarda devlet bürokrasisinde önemli görevler üstlenen ve dönüştürücü nitelikte pek çok projeyi hayata geçiren Türk mimarlık, sinema ve mitolojinin yanı sıra edebiyatla da ilgilendi. 1947 yılından itibaren Fikirler ve İmbat derilerinde şiirler yayımladı. Doğu bölgesindeki çalışmalarını Falih Rıfkı Atay’ın Dünya Gazetesi’ne yazdı. Ayrıca Kuşadası ve Turizm adlı bir kitabı bulunan Türk, Sason'daki görevi sırasında bölgedeki ilk sinema gösterimini gerçekleştirmiş,^[2] Kuşadası’nda da sinema salonlarının açılmasına öncülük etmiştir.^[3][4]

Turizme katkılarından dolayı 1965 yılında İspanya’nın Isabel la Católica nişanıyla^[5][6] ve Fransa’nın Onur Nişanı'yla ödüllendirilmiştir.

İlk yıllar

Bürokrasiye girince sırasıyla İzmir Maiyyet Memurluğu'nda; Buca, Yenifoça Bucakları Müdirliklerinde; Menemen, Foça ve Karşıyaka Kaymakam Vekilliklerinde görev yapan Türk'ün ilk görev yeri İzmir'in Karaburun ilçesi oldu. Bu görevlerde staj süresini tamamladıktan sonra 1954 yılında Trabzon Çaykara kaymakamlığına atandı. Ediz Hanım'la evlendi ve bu evliliğinden Gülizar Özden ve Gülden adında iki kızı oldu. Türk'ün torunu Ece Çokar Türkiye'nin ilk tüp bebeğidir.^[7]

1955'de bir sonraki görev yeri olan İzmir Kiraz Kaymakamlığı'na geçen Türk ^[8] 1956 yılının Mayıs ayında İzmir Gaziemir'de askerlik görevine başladı ve 1958'in Kasım ayında yedek teğmen rütbesiyle terhis oldu.

Türk, 1958-60 yılları arasında Manisa’nın Alaşehir ilçesinde Kaymakamlık yaptı. 1960'ın Temmuz ayında Van'ın Özalp ve 1961'de Batman'ın Sason ilçelerine kaymakam olarak atandı. Sason'a elektriğin gelmesini sağladı.

Kuşadası Kaymakamlığı

1962'nin Eylül ayında Kuşadası Kaymakamı olarak göreve başlayan Türk 1964 yılında “turizm monitörlüğü” eğitimi almak üzere devlet tarafından Belçika'ya gönderildi. On beş aylık eğitimin ardından o zamanlar küçük bir liman kasabası olan Kuşadası'nı turizmle tanıştırdı,^[9] bölgenin varlıklı ailelerini turizme yatırım yapmaya ikna ederek pek çok önemli tesisin kurulmasını sağladı.

Buradaki ilk önemli projesi, 1966 yılında, yerel halkın ortaklığıyla kurulmasını sağladığı Kuş-Tur oldu. Kuşadası'nda turizmin başlangıç projesi olarak adlandırılan Kuş-tur, 440 ortaklı bir anonim şirket olarak tasarlanmıştı ve ortaklarına mülkiyet yerine kullanım hakkı veriyordu.

1967 yılında, Türkiye'nin ilk tatil köylerinden biri olan Fransız Tatil Köyü'nün, 330 oda ve 690 yatak kapasitesiyle Aslanburnu Koyu’nda hizmete girmesini sağladı. Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı ve Küçük Ada Kalesi, onun döneminde restore edildi.

İmbat ve Kısmet otellerinin, ilk başta kamping olarak hizmete giren Ömer Tatil Köyü gibi turistik tesislerin kurulmasına öncülük etti.^[10] Kısmet Oteli'nin inşaatı için bir Alman seyahat acentesinden avans alınmasını sağladı. 10 Haziran 1967 tarihinde evlenen Danimarka Kraliçesi II. Margrethe ve eşi Prens Henrik dikkat çekmemek için sahte pasaportlarla balayına çıktılar, Kuşadası'nda Kısmet Oteli'nde ve Antalya'da kaldılar.^[11][12] Özer Türk onları bizzat ağırladı.

Turizm alanında gerçekleştirdiği bir diğer faaliyet ise Meryem Ana ve Efes’in ziyarete açılmasıydı. O yıllarda Yunan adalarına gelen ve uygun altyapı bulunmadığı için Kuşadası’na uğramayan turistik gemilerin yolcularını motorlarla karaya taşıttı. Böylece Meryem Ana ve Efes ziyarete açıldı. İlçeye gelen turistlerle bizzat ilgilenen Özer Türk, kendi teknesi ve jipiyle onlara bölgeyi gezdirerek Kuşadası’nın yurt dışında tanınması için önemli bağlantılar kurdu.

Türk'ün bir başka önemli girişimi Kuşadası halkını “ev pansiyonculuğu”yola tanıştırmak oldu. Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’ndan sağlanan kredilerle evlerin bir odası pansiyon olarak düzenlendi. Bu çalışmalarla yaklaşık bin yataklık konaklama kapasitesi yaratıldı.^[3]

Sonraki görevleri

Kuşadası’ndaki çalışmalarının ardından 19 Ağustos 1967 tarihinde Burhaniye Kaymakamlığına atandı. Burada en görkemli projesi olan ve “Avrupa’nın En Büyük Tatil Köyü” sloganıyla tanıtılan Artur Tatil Köyü’nü kurdu. Zor koşullarda ve çok sınırlı imkânlarla hayata geçen Artur'un projesine, Kazım Taşkent Yapı Kredi reklamları vererek destek sağladı. 19 Haziran 1968 tarihinde kurulan Ar-Tur Turizm Endüstrisi Anonim Şirketi 2 bin ortaklı bir anonim şirket olarak olarak tasarlandı. Mimari projesi Altuğ Çinici ve Behruz Çinici tarafından hazırlanan Artur 1972’de yerleşime açılsa da tamamlanması 1979 yılını buldu. Projenin parçası olarak ve dış turizme yönelik olarak düşünülen otel, hayvanat bahçesi, din evi, amfitiyatro ve çocuk kreşi gibi yapılar hiç bir zaman yapılamadı. 2017 yılında SALT müzesinde düzenlenen "İşveren Sergisi"nde Özer Türk ve Behruz Çinici'nin işbirliği işlendi.^[13]

1971 yılında, Ar-tur’un inşaatı devam ederken Muğla Valisi olan Türk 1975 yılına kadar bu görevde kaldı. Valiliği sırasında Dalaman Havalimanı'nın kurulması için ilk girişimleri yaptı.^[14]

Datça ve Bodrum’da kurulmasına öncülük ettiği Ak-tur Tatil Köyleri, 2019 yılında Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği tarafından “Öncü Turizm Şirketleri” kategorisinde ödüllendirildi.

1975 yılında Ankara'ya çağrılan Türk, Kültür Bakanlığı'nda kendisine teklif edilen görevi kabul etmeyerek istifa etti.

1978 yılında Datça ve Bodrum'daki Ak-tur'lara ek olarak Dalyan'da kurulması planlanan tatil sitesini de kapsayacak şekilde Köyceğiz'de Aksan adında bir çatı şirket kurdu. Murahhas Genel Müdür sıfatıyla bir süre bu şirkette görev yaptı.^[15] Rahatsızlığının ortaya çıkmasıyla kısa süreliğine bürokrasideki görevine geri dönen Türk'ün son görevi, 1983 yılında atandığı Kültür ve Turizm Bakanlığı Müşavirliği oldu.^[16]

Yakalandığı kanser hastalığı nedeniyle 8 Haziran 1986 tarihinde İzmir’de vefat eden Özer Türk geride pek çok hizmet ve önemli bir iz bıraktı.^[17] Vefatının ardından hocası Bedri Gürsoy tarafından kaleme alınan "Bir Kahramanın Ardından" adlı yazıda kaymakam olarak okul inşaatında bizzat çalışmasına atıfla ondan şöyle söz ediliyordu: "Cumhuriyet kaymakamı, okul yapımında harç yapıyor, kerpiç döküyor, köylüye yardım ediyordu. Bunları yazdım ki, gelecek kuşaklar hem özverinin nasıl bir şey olduğunu görsünler ve hem Özer Türk’ün onurlu yaşamından ibret alsınlar...” ^[18]

İlerleyen yıllarda Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ailesine, günümüzde "Özel Ödüller" başlığıyla dağıtılan "Altın Hitit Güneşi" ödülü sunuldu. Muğla'da Emirbeyazıt Mahallesi'nde ve Bitez'de bir caddeye, Aydın'da Kuşadası Belediyesi tarafından, ilçenin futbol stadyumuna ismi verildi.^[19] Datça'da adını taşıyan bir çocuk parkı ve iki adet büst,^[20] Artur Tatil Sitesi'nde bir büst ve Kaymakam Çamı olarak bilinen bölgede anısına dikilmiş bir plaket bulunmaktadır.