Cité de Péra | |
 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Kullanımda |
| Tür | Pasaj |
| Adres | Hüseyinağa Mah. İstiklal Cad. Saitpaşa Geçidi No:176, 34435 Beyoğlu/İstanbul |
| Şehir | İstanbul |
| Ülke | Türkiye |
| Koordinatlar | 41°02′02″K 28°58′41″D / 41.03389°K 28.97806°D |
| Açılış | 1876 |
| Teknik ayrıntılar | |
| Malzeme | Betonarme |
| Kat sayısı | 3 |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Cleanthy Zanno |
Çiçek Pasajı (Cité de Péra), İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki İstiklal Caddesi üzerinde 19. yüzyılda inşa edilmiş, meyhane ve birahanelerle özdeşlemiş yapı.
Beyoğlu'nun "en süslü binası" olarak bilinir. Grand Rue de Pera (İstiklal Caddesi) ile Tiyatro Sokağı (Sahne Sokağı) arasında dükkanların sıralandığı bir pasaj niteliğindedir.
Mütareke yıllarından itibaren çiçekçileriyle nam salmasından ötürü "Çiçek Pasajı" denilen pasaj, 1950'lerin sonunda tamamen meyhane kimliğine bürünmüştür.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]1870 yılındaki Büyük Beyoğlu Yangını'nda yanarak yıkılan Naum Tiyatrosu'nun arsası üzerine inşa edilmiştir. Arsayı, çarşı ve apartman bulunduran yeni bir tip bina yaptırmak üzere, dönemin en zengin insanlarından biri olan Hristaki Zografos Efendi satın aldı, projeyi Rum mimar Cleanthy Zanno'ya çizdirdi.[1] Yapının İnşaatı 1876'da tamamlandı.
İstiklal Caddesi'ne ve Tiyatro Sokağı'na açıldığı açılan birer girişi olduğundan pasaj niteliğinde olan yapıda 24 dükkân, 18 lüks daire bulunuyordu.[2] Dükkânların yer aldığı pasaja "Hristaki Pasajı", dairelerin bulunduğu binaya "Cité de Pera" adı verildi.[3]
Pasajda çoğu Rumlar ve Ermeniler tarafından işletilen çiçekçi, kürkçü, terzi, tütüncü, ciltevi, pastane gibi işletmeler yer aldı.[3]
Binanın mülkiyeti 1908 yılında Sadrazam Küçük Said Paşa'ya geçti. Yeni sahibinden ötürü "Sait Paşa Geçidi" olarak da anılır oldu.[3]
Çiçekçilerin yoğunlaşması
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusya'daki 1917 İhtilali'nin ardından İstanbul'a göç eden ve Pera'da çiçek satarak geçimini sağlamaya çalışan Rus kadınlar, mütareke yıllarında, işgalci askerlerin sataşmalarından kaçabilmek için pasaja sığınıp burada çiçek satmaya başladılar.[3] 1940'lı yıllarda ise pasajdaki dükkanlarda faaliyet gösteren çiçekçilerin sayısı arttı. Artık çiçek mezatları bu alanda yapılıyordu. Beyoğlu'ndaki çiçekçilerin pasajda toplanmaya başlamasıyla halk arasında Çiçek Pasajı olarak anılır oldu.[1]
Meyhane kimliği kazanması
[değiştir | kaynağı değiştir]1940'lı yıllarda pasajda asıl müşteri kalabalığı çeken yerler meyhaneler idi. Pasajdaki ilk meyhaneyi Yorgo Efendi açmıştı. Vallaury'nin pastanesi iken Mastoraki'nin tuhafiye dükkânı olan yerde açılan Nektar Birahanesi uygun fiyatlarıyla kısa sürede popüler oldu.[4] 1950'lerde çiçekçiler başka sokaklara doğru kaymaya başladı ve boşalan yerlere yeni yeni meyhaneler açılmaya devam etti. 1950'lilerin sonunda pasaj tümüyle meyhane kimliğine büründü.[5]
Çökmesi ve yeniden inşası
[değiştir | kaynağı değiştir]Pasajı 1970'li yıllarda Kayserili bir iş insanı satın aldı fakat sonra anlaşmazlık nedeniye sattı. Bakımsız bina, 10 Mayıs 1978'de bir gecede aniden çöktü. Olayda 12 kişi hayatını kaybetti.[3]
Bina, 1988'e kadar yıkık ve dağılmış biçimde kaldı. Belediyenin ve pasajı kurtarmak için kurulan "Çiçek Pasajını Yaşatma ve Güzelleştirme Derneği" nin girişimiyle onarılıp, eski haline sadık kalarak hizmete sokuldu. Müşteri tipi değişerek daha çok turistlere hitap etmeye başladı.
Çiçek Pasajı Güzelleştirme ve Yaşatma Derneği, Beyoğlu Belediyesi ve Mey İçki arasında yapılan anlaşmayla dış cephe bakımı, cephe yenilemesi, çiçeklendirme ve aydınlatma gibi sorunlu kısımları yenileme çalışmaları için kısa bir süre kapalı kalan Çiçek Pasajı Aralık 2005'te tekrar hizmete girdi.
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Girişle birlikte 3 katlı bina geniş bir alan üzerine oturur. Ana malzemesi taştır.[6] İstiklal Caddesi üzerindeki ana girişi Sahne Sokağı'ndaki girişi birbirine bağlayan ve birbirini kesen iki koridordan oluşan tonoz örtülü geniş geçidin her iki yanında dükkânlar sıralanır.[6] Pasajın kuzeydoğu cephesi, üç kat boyunca, yarım yuvarlak bir formdadır.
Beyoğlu'nun en süslü binalarından biri olan Çiçek Pasajı'nın ön yüzünde gösterişli bir cephe mimarisi hakimdir. Kuzey cephede kullanılan karyaditler, en üst katın orta bölümünde yer alan aslan ve insan başları ile ilgi çekicidir. Süslemeler ve mimarideki hareketli düzenleme göz önüne alındığında bu bina 19. yüzyıl Seçmeciliğinin tipik örneklerinden biridir.
İstiklal caddesine bakan girişin üçüncü kat seviyesine kadar yükselen basık yuvarlak kemerli bir alınlık vardır. Alınlığın içine kare bir yüzeye yuvarlak kadranlı bir saat yerleştirilmiştir.[6]
Cephe saati
[değiştir | kaynağı değiştir]Pasajın cephesinde bulunan saat 1876 yılında yapının kendisiyle birlikte tamamlanmıştır. Binanın İstiklal Caddesi'ne bakan girişinin en üst katının orta bölümünde yer alan saatteki rakamlar Roma rakamlarından ibaret olup saat çalışmamaktadır.[7]
-
Çiçek Pasajı (Ocak 2022) -
Çiçek Pasajı -
Edebiyat
[değiştir | kaynağı değiştir]| “ | Cânân ki Degüstasyon'a gelmez
Balıkpazarı'na hiç gelmez. |
” |
| — Orhan Veli | ||
Başta Degustasyon olmak üzere Çiçek Pasajı'ndaki meyhaneler Türk edebiyatının ünlü yazarlarından Yahya Kemal, Faruk Nafiz Çamlıbel, Ercüment Ekrem Talu, Eşref Şefik, Edip Cansever, Tarık Buğra ve Sait Faik'in sık sık uğradığı mekanlardı.[8][9] Oğuz Atay, Beyaz Mantolu Adam, öyküsünü meyhanelerin önünde koluna astığı kemerlerle cansız bir manken gibi duran bir meczup adam karakterinden almış;[10] Orhan Veli iki mısralık Canan şiirine Degüstasyon Meyhanesini konu etmişti.[11] Bu bakımdan Çiçek Pasajı, bir edebiyat mekanı olarak kullanılmıştır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Yiğitpaşa, N. Tuba (17 Şubat 2011). "MİTOLOJİK VE FİGÜRATİF AÇIDAN BEYOĞLU ÇİÇEK PASAJI". Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi (25): 203-219. ISSN 1300-9206.
- ^ "Çiçek Pasajı Tarihçesi". Tarihi Çiçek Pasajı web sitesi. 21 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2025.
- ^ a b c d e Yılmazdoğan, Orhan Can (2019). "Çiçek Pasajı". Türkiye Turizm Ansiklopedisi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2025.
- ^ Meriç, Murat (2 Ekim 2019). "Yeniden Çiçek Pasajı". Gazete Duvar. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2025.
- ^ "Çiçek Pasajı'nda Eğleniyoyoruz". Midtown Hotel Istanbul. 10 Ocak 2020. 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2025.
- ^ a b c Üçsu, Kaan (2011). "Osmanlı İstanbul'unda zamanı belirlemek için kullanılan araçlar, mekânlar ve ilgili uzmanlar". İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi.
- ^ Cansever, Meltem (Haziran 2009), Türkiye'nin Kültür Mirası 100 Saat Kulesi, İstanbul: NTV Yayınları, s. 108, ISBN 9786055813239
- ^ Türk, Ulaş Deniz Taylan (28 Haziran 2014). "Ünlü Edebiyatçıların Çok Sık Uğradığı 16 Mekan". Onedio. 1 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2025.
- ^ Karabulut, Mustafa (26 Nisan 2016). "EDİP CANSEVER'İN ŞİİRLERİNDE DEPRESİF KARAKTERLER". Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (22): 35-68. doi:10.14520/adyusbd.76648. ISSN 1308-9196.
- ^ "Beyaz Mantolu Adam Öyküsü ve Oğuz Atay Hakkında - Edebiyat ve Sanat Akademisi". edebiyatvesanatakademisi.com. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2025.
- ^ Acehan, Abdullah (28 Aralık 2018). "YENİLEŞME DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİNDE BİR MEKÂN OLARAK MEYHANE". Folklor Akademi Dergisi. 1 (3): 375-408. ISSN 2651-253X.