Wiwianit
wiwianit z Dakoty (USA) | |||
Właściwości chemiczne i fizyczne | |||
Skład chemiczny | uwodniony fosforan żelaza(II): Fe | ||
---|---|---|---|
Twardość w skali Mohsa | 1,5−2[1] | ||
Przełam | nierówny | ||
Łupliwość | dobra | ||
Układ krystalograficzny | |||
Gęstość minerału | 2,7 g/cm³[1] | ||
Właściwości optyczne | |||
Barwa | biała lub bezbarwna; szybko utlenia się na niebiesko (błękit indygo), granatowo, zielono, czarno (kerczenit) | ||
Rysa | biała, jasnoniebieska, brązowawa | ||
Połysk | szklisty, perłowy, w skupieniach proszkowych – matowy | ||
| |||
|
Wiwianit (Vivianit) – szeroko rozpowszechniony minerał z gromady fosforanów. Nazwa została mu nadana w 1817 r. przez Abrahama Gottloba Wernera na cześć pochodzącego z Kornwalii polityka i przemysłowca walijskiego, Johna Henry'ego Viviana(inne języki) (1785–1855)[1].
Właściwości
Zazwyczaj tworzy kryształy (wrosłe i narosłe) o pokroju tabliczkowym, słupkowym, pręcikowym, igiełkowym. Czasami tworzy kryształy izometryczne. Występuje w skupieniach naciekowych, ziarnistych, gwiaździstych, włóknistych, kulistych. Tworzy konkrecje, impregnacje w kościach i zębach skamielin (odontolit), naskorupienia. Jest strugalny, giętki, przezroczysty. Łatwo rozpuszcza się w kwasie solnym i azotowym. Barwi płomień na kolor niebieskozielony. Jest bardzo czuły na wpływy atmosferyczne; ulega rozpadowi, zmienia barwę. Należy trzymać go w szczelnych pojemnikach i chronić przed światłem.
Występowanie
Tworzy się w pobliżu powierzchni Ziemi jako minerał wtórny wielu rud. Powstaje w pegmatytach w wyniku przeobrażenia pierwotnych fosforanów. Występuje w osadach ilastych i innych sedymentacyjnych – składnik jeziornych rud żelaza. Jest rozpowszechniony w torfach, rudach darniowych, żelaziakach brunatnych (limonitach).
Miejsca występowania: St Agnes w Kornwalii (lokalizacja typu)[1]; ponadto: Boliwia – piękne przezroczyste kryształy (najwyższej jakości surowiec gemmologiczny), Kamerun – olbrzymie kryształy ok. 130 cm znaleziono w iłach (tworzy tu skupienia w kształcie gwiazdy), Japonia, Australia, USA, Niemcy.
W Polsce stanowi pospolity składnik torfów i rud darniowych na Pomorzu Zachodnim, Lubelszczyźnie, w okolicach Kielc. Występuje w okolicach Świdnicy, Wałbrzycha i Lubania (kryształy 1,5 cm) na Dolnym Śląsku, w okolicach Siedlec.
Zastosowanie
- ze względu na swą niebieską barwę był wykorzystywany do rzemieślniczego wyrabiania farb, używanych do malowania domów.
- niebieski barwnik farb zbliżony do błękitu pruskiego
- poszukiwany przez kolekcjonerów
- piękne kryształy, po oszlifowaniu, wykorzystywane są w jubilerstwie
Przypisy
Bibliografia
- J. Parafiniuk – Minerały systematyczny katalog 2004 – TG”Spirifer” W-wa 2005
- A. Bolewski, A. Manecki – Mineralogia szczegółowa – Wyd. PAE W-wa 1993
- A. Bolewski – Mineralogia szczegółowa – Wyd. Geologiczne W-wa 1965
- W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma – Press” 2003
- Leksykon Przyrodniczy – Minerały i kamienie szlachetne –„Horyzont” 2002r
- Britannica: science/vivianite
- БРЭ: 1912236
- ЕСУ: 34353
- NE.se: vivianit
- SNL: vivianitt
- identyfikator minerału w Mindat: 4194