| |
 plutonowy
| |
| Data i miejsce urodzenia |
24 sierpnia 1896 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
31 października 1915 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914, 1915 |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Władysław Steinhaus (ur. 24 sierpnia 1896 w Jaśle, zm. 31 października 1915 w Kowlu) – aspirant oficerski (podchorąży) Legionów Polskich w randze plutonowego, działacz niepodległościowy wyznania mojżeszowego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 24 sierpnia 1896 w Jaśle, w rodzinie Ignacego (1860–1928), doktora praw, adwokata i Malwiny z Ruckerów (zm. 1936)[1][2]. Uczył się w Wyższym Gimnazjum Realnym im. A. Mickiewicza we Lwowie, w którym w maju 1914 zdał maturę[3].
W sierpniu 1914 wstąpił do Legionu Wschodniego. 16 września 1914, po rozwiązaniu Legionu, wyjechał z rodzicami do Wiednia[4]. Tam przez jeden semestr studiował w Akademii Handlowej. Pracował w Biurze Prasowym NKN i jako korespondent wydawanego przez biuro tygodnika „Polen”, w którym publikował m.in. tłumaczenia zagranicznych artykułów prasowych na temat Legionów Polskich[5].
Wiosną 1915 przyjechał do Piotrkowa, gdzie wstąpił do III batalionu uzupełniającego Legionów Polskich[6]. Uznany przez komisję lekarską za niezdolnego do służby liniowej został przydzielony do kancelarii rachunkowej 6 pułk piechoty[7]. W sierpniu został mianowany sekcyjnym[6]. 15 września wyjechał z pułkiem na front[8]. Walczył w szeregach oddziału sztabowego pułku[9]. Był odpowiedzialny za prowadzenie archiwum i kroniki pułku[10]. Jako „pomocnik kancelarii pułkowej dobrowolnie podejmował się roznoszenia meldunków wśród bardzo silnego ognia artyleryjskiego i karabinowego, aczkolwiek nie był do tego zobowiązany”[11]. Po objęciu dowództwa pułku przez majora Mieczysława Norwid-Neugebauera (9 października) objął komendę nad konnymi gońcami (niem. meldereiter)[12].
Wyróżnił się w bitwie pod Maniewiczami[13]. Były dowódca 6 pp, generał podporucznik Mieczysław Norwid-Neugebauer we wniosku na odznaczenie orderem „Virtuti Militari” napisał:
w czasie przerwania frontu na własnym odcinku w bitwie pod Maniewiczami (Beresana) pchor. Steinhaus jako jedyny oficer ordynansowy spośród wielu, jakimi ówcześnie dowództwo 6 pp rozporządzało, nie tylko nie zawiódł, ale swą namiętną gorączką bojową budził szczery zachwyt. Przenosząc rozkazy dostał się nawet do okopów nieprzyjaciela, skąd mimo bezpośredniego przytrzymania uszedł do swoich, mimo skrajne wyczerpanie fizyczne i nerwowe, dalej przenosząc w sposób wyjątkowo chwalebny dyspozycje dowództwa[13][14].
28 października w bitwie pod Kuklami został zraniony szrapnelem w płuca i kość pacierzową[15][16][2][17]. Zmarł 31 października 1915 w szpitalu w Kowlu w następstwie odniesionych ran[15][18][19][20]. 5 listopada tego roku został pochowany na cmentarzu wojennym nr 387 w Krakowie[18][2][21]. Imieniem Władysława Steinhausa nazwano w 1934 r. ulicę we Lwowie[22].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 6381 – pośmiertnie 17 maja 1922[23][24]
- Krzyż Niepodległości – pośmiertnie 6 czerwca 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[25][26][27]
- Krzyż Pamiątkowy 6 pułku piechoty Legionów Polskich pośmiertnie[28]
- Srebrny Medal Waleczności 1 klasy[13]
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]- Pamiętnik Legionisty. Kraków: Centralne Biuro Wydawnictw N.K.N, 1916
Jego ponowne wydanie, w opracowaniu Marka Gałęzowskiego, ukazało się w 2015[29].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sprawozdanie 1914 ↓, s. 12.
- ↑ a b c Janusz Cisek, Ewa Kozłowska, Łukasz Wieczorek: Słownik Legionistów Polskich 1914-1918 : Steinhaus Władysław. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2025-03-19]., tu podano, że urodził się we Lwowie, 30 września 1914 wstąpił do Legionów Polskich, 23 października 1915 został ranny pod Czartoryskiem.
- ↑ Sprawozdanie 1914 ↓, s. 12, 21.
- ↑ Steinhaus 1916 ↓, s. 20.
- ↑ Marek Gałęzowski, Władysław Steinhaus, [w:] Na wzór Berka Joselewicza. Sylwetki żołnierzy i oficerów pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, Warszawa: IPN, 2010, s. 597.
- ↑ a b Steinhaus 1916 ↓, s. 25.
- ↑ Steinhaus 1916 ↓, s. 25, 30.
- ↑ Steinhaus 1916 ↓, s. 33.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 36, 239.
- ↑ Steinhaus 1916 ↓, s. 43, 66.
- ↑ Steinhaus 1916 ↓, s. 73.
- ↑ Steinhaus 1916 ↓, s. 66–67.
- ↑ a b c Steinhaus Władysław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.77-7421 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-03-19].
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 148.
- ↑ a b Sprawozdanie 1917 ↓, s. 9.
- ↑ Steinhaus 1916 ↓, s. 75.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 49, tu ranny 21 października 1915 pod Jabłonką.
- ↑ a b Steinhaus 1916 ↓, s. 76.
- ↑ IV Lista strat 1916 ↓, s. 18, tu zmarły z ran 30 października 1915.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 36, tu ranny 23 października pod Kuklami i zmarły z ran 30 października 1915.
- ↑ IV Lista strat 1916 ↓, s. 18.
- ↑ Marek Gałęzowski, Władysław Steinhaus, [w:] Na wzór Berka Joselewicza..., s. 599.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 stycznia 1923, s. 31.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-03-19].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-03-19].
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-03-19].
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 239.
- ↑ Marek Gałęzowski, Władysław Steinhaus i jego „Pamiętnik legionisty” [w:] Z dziejów walk o niepodległość, t. 3, red. M. Gałęzowski, i inni, Warszawa: IPN, 2015.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marek Gałęzowski, Władysław Steinhaus, [w:] Na wzór Berka Joselewicza. Sylwetki żołnierzy i oficerów pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2010, s. 597-599.
- Marek Gałęzowski, Żydzi walczący o Polskę. Zapomniani obrońcy Rzeczypospolitej, rozdział „Jesteśmy dolą i niedolą społeczności żydowskiej”, s. 229, Wydawnictwo Znak-Horyzont: Kraków 2021.
- Szóste Sprawozdanie Dyrekcyi Gimnazyum im. Mickiewicza we Lwowie za rok szkolny 1913/14. Lwów: Nakładem Dyrekcyi, 1914.
- Siódme Sprawozdanie Dyrekcyi Wyższego Gimnazyum Realnego im. A. Mickiewicza we Lwowie za lata szkolne 1915/16 i 1916/17. Lwów: Nakładem Dyrekcyi, 1917.
- IV Lista strat Legionów Polskich. Piotrków: Centralny Urząd Ewidencyjny Departamentu Wojskowego NKN, 1916-01-01.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
- Jan Kazimierz Ciastoń, Adam Lisiewicz, Edward Skarbek, Edward Wojciechowski: Historia 6 Pułku Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego. T. 1: Tradycja. Warszawa: Komenda Koła 6 Pułku Piechoty Legionów Polskich i Dowództwo 6 Pułku Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego, 1939.
- Władysław Steinhaus: Pamiętnik Legionisty. Kraków: Centralne Biuro Wydawnictw N.K.N, 1916.