Ulica Juliusza Zarębskiego w Katowicach

ulica Juliusza Zarębskiego

Załęże
Ulica J. Zarębskiego na wysokości ulicy Gliwickiej (2024)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Długość	255 m
Przebieg
↑ ul. Marcina ↑ 0 m ← ul. Gliwicka → 255 m ← ul. P. Pośpiecha →
Położenie na mapie Katowic ulica Juliusza Zarębskiego
Położenie na mapie Polski ulica Juliusza Zarębskiego
Położenie na mapie województwa śląskiego ulica Juliusza Zarębskiego
50°15′48,8″N 18°59′53,9″E/50,263556 18,998306
Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica Juliusza Zarębskiego w Katowicach – ulica w Katowicach, położona w północno-zachodniej części miasta, przebiegająca w całości przez obszar dzielnicy Załęże, pomiędzy ulicami Gliwicką a P. Pośpiecha.

Charakteryzuje się zabudową złożoną głównie z familoków z początków XX wieku. Przy ulicy swoją siedzibę ma m.in. Zespół Szkół i Placówek nr 2 w Katowicach.

Ulica J. Zarębskiego przebiega przez teren katowickiej dzielnicy Załęże na całej swojej długości^[1]. Zaczyna się na skrzyżowaniu z ulicą Gliwicką (prostopadle) i Marcina (na wprost) i na całej swojej długości ma przebieg zbliżony do prostolinijnego, w kierunku południowym. Kończy swój bieg na skrzyżowaniu z północną jezdnią ulicy P. Pośpiecha^[2].

Jest to droga gminna nr 100220S o klasie drogi dojazdowej (D). Posiada nawierzchnię bitumiczną o średniej szerokości 5 m^[3], a jej długość wynosi 255 m^[4]. W systemie TERYT ulica widnieje pod numerem 25660^[5], natomiast kod pocztowy dla adresów wzdłuż niej to 40-854^[6]. Jest ona w administracji Miejskiego Zarządu Ulic i Mostów w Katowicach^[7].

Ulicą nie kursują pojazdy miejskiego transportu zbiorowego Zarządu Transportu Metropolitalnego, natomiast najbliższe przystanki, zarówno autobusowe, jak i tramwajowe, to położone wzdłuż ulicy Gliwickiej Załęże Janasa i Załęże Kościół^[8].

Patronem ulicy jest Juliusz Zarębski – pianista i kompozytor^[9].

Powstanie ulicy J. Zarębskiego ma związek z rozwojem i wzrostem liczby pracowników kopalni węgla kamiennego „Kleofas” (ówcześnie „Cleophas”), kiedy to pomiędzy główną drogą wiejską Załęża (późniejszą ulicą Gliwicką) a torami kolejowymi, a w mniejszym stopniu po jej północnej stronie, powstawały nowe grupy zabudowy, szczególnie intensywnie w latach 90. XIX wieku i na początku XX wieku^[10]. Zabudowa powstawała m.in. wzdłuż nowo wytyczonych uliczek, które przebiegiem nawiązywały do dawnych podziałów gruntów – wśród nich była to ulica J. Zarębskiego^[11].

Ulicy nie ma jeszcze na mapie wydanej w 1883 roku, natomiast na jej wysokości, przy późniejszej ulicy Gliwickiej została zaznaczona szkoła^[3]. Placówka ta powstała w 1827 roku, a pierwszym nauczycielem był Franciszek Zarębski^[12]. Mieściła się pierwotnie w wynajętej drewnianej chacie chłopskiej^[13].

Ulica J. Zarębskiego została wytyczona na podstawie planu budowlanego, a planowana siatka ulic była widoczna na mapie w lat 1901–1903. Zakładał on całkowitą urbanizację tej części Załęża i usytuowanie zabudowy wzdłuż nowych ulic w układzie szachownicowym, co zrealizowano fragmentarycznie^[11]. W 1900 roku nowej drodze nadano nazwę Schulstrasse^[14].

Przy ulicy powstawała zabudowa wielorodzinna (familoki) o kubicznych bryłach, ceglana i nieotynkowana, w stylu historyzmu ceglanego prostego, a na zapleczu wznoszono komórki gospodarcze w ogródkach^[15]. W pierwszej kolejności powstało budownictwo przemysłowe od strony biegnącej w pobliżu bocznicy kolejowej, gdzie działała odlewnia metali „Silesia” Grützmachera. Pierwszy budynek mieszkalny postawił w 1907 roku Peter Mamlas, rok później została oddana do użytku kamienica Floriana Namyslo, w 1909 roku Antona Skrzyptza i Johana Kowolika, natomiast w 1914 roku Adolfa Singera^[16].

W 1920 roku droga nosiła nazwę Ulica Szkolna, od 1925 roku Ulica Juliusza Zarębskiego^[14]. W latach międzywojennych budynki wzdłuż ulicy J. Zarębskiego były własnością Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego (pod nr. 5 i 5a^[17]) oraz osób prywatnych, a także funkcjonowały warsztaty rzemieślnicze i placówki handlowe^[16]. W czasach niemieckiej okupacji Polski w latach 1939–1945 droga nosiła nazwę Martinstrasse, po czym wrócono do poprzedniej^[14].

W 1962 roku rozbudowano gmach Szkoły Podstawowej nr 20 przy ulicy J. Zarębskiego 2^[18]. Starszą część wyremontowano i przeznaczono na przedszkole, a sale lekcyjne i pracownie znalazły się w nowo wybudowanej części. Otwarcie nowego budynku szkolnego nastąpiło 1 września 1966 roku^[19]. W 2017 roku Młodzieżowy Dom Kultury w Katowicach został włączony do Zespołu Szkół i Placówek nr 2 w Katowicach, zmieniając swoją siedzibę na gmach przy ulicy J. Zarębskiego 2^[20].

W 2019 roku wymieniono oświetlenie ulicy, tj. 10 opraw i słupów oraz linię zasilającą^[21], natomiast w latach 2020–2021 przeprowadzono termomodernizację budynków pod nr. 5-5a i 7a^[22].

• Kamienica (ul. J. Zarębskiego 3) – z 1907 roku w stylu modernizmu ceglanego; jest to obiekt murowany z cegły, trzykondygnacyjny, z wtórnym poddaszem, posada skromną artykulację i dekorację^[23],
• Kamienica (ul. J. Zarębskiego 5) – z lat 1913–1915 (bądź 1927–1929^[24]) roku w stylu modernizmu; jest to obiekt murowany z cegły, tynkowany, pięciokondygnacyjny, kryty dachem czterospadowym mansardowym; posiada takie detale, jak m.in. szczyt schodkowy, skromną artykulację czy portal^[25],
• Familok (ul. J. Zarębskiego 6) – z początków XX wieku w stylu historyzmu ceglanego prostego; jest to obiekt murowany z cegły i z kamienną podmurówką, trzykondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym; posiada skromne gzymsy i łuki odcinkowe nad otworami okiennymi^[25],
• Familok (ul. J. Zarębskiego 7) – z początków XX wieku w stylu historyzmu; jest to obiekt murowany z cegły, tynkowany, trzykondygnacyjny, zwieńczony dachem jednospadowym^[25],
• Familok (ul. J. Zarębskiego 8) – z początków XX wieku w stylu historyzmu ceglanego prostego; jest to obiekt murowany z cegły i z kamienną podmurówką, czterokondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym; posiada skromne gzymsy i łuki odcinkowe^[26],
• Zespół familoków (ul. J. Zarębskiego 9 i 11) – z początków XX wieku w stylu historyzmu ceglanego prostego; są to obiekty murowane z cegły, czterokondygnacyjne, zwieńczone dachem jednospadowym; posiadają skromne dekoracyjne artykulacje^[26],
• Familok (ul. J. Zarębskiego 10) – z początków XX wieku w stylu historyzmu ceglanego prostego; jest to obiekt murowany z cegły i z kamienną podmurówką, trzykondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym; posiada skromną gzymsową artykulację poziomą i łuki odcinkowe nad oknami^[27],
• Familok (ul. J. Zarębskiego 12) – z początków XX wieku w stylu historyzmu ceglanego prostego; jest to obiekt murowany z cegły i z kamienną podmurówką, trzykondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym; posiada skromną artykulację i dekorację^[27],
• Zespół familoków (ul. J. Zarębskiego 13 i 15) – z 1912 roku w stylu secesji o skromnych cechach stylowych; są to obiekty murowane z cegły, trzykondygnacyjne z poddaszem, zwieńczone dachem dwuspadowym; posiadają bardzo skromną dekorację i artykulację^[27],
• Familok (ul. J. Zarębskiego 14) – z początków XX wieku w stylu historyzmu ceglanego prostego; jest to obiekt murowany z cegły, trzykondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym; posiada skromną artykulację i detal^[27].

Według stanu z początku października 2024 roku w systemie REGON było zarejestrowanych ponad 30 podmiotów gospodarczych z siedzibą przy ulicy J. Zarębskiego, w tym m.in.: Zespół Szkół i Placówek nr 2 w Katowicach (Przedszkole nr 26 im. Mariana Mroza, Szkoła Podstawowa nr 20 im. Tadeusza Rejtana i Młodzieżowy Dom Kultury; ul. J. Zarębskiego 2), Klub Sportowy Capoeira Camangula (ul. J. Zarębskiego 5a) i PZD ROD „Chryzantema”, a także firmy usługowe, warsztat samochodowy, wspólnota mieszkaniowa i inne^[28].

Wierni rzymskokatoliccy mieszkający przy ulicy J. Zarębskiego przynależą do parafii św. Józefa^[29].

• AntoniA. Barciak AntoniA., EwaE. Chojecka EwaE., SylwesterS. Fertacz SylwesterS. (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 2, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, ISBN 978-83-87727-29-1  (pol.).
• GrzegorzG. Grzegorek GrzegorzG., PiotrP. Tabaczyński PiotrP., Parafie i kościoły Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2014, ISBN 978-83-63780-06-7  (pol.).
• MariaM. Kasprzyk MariaM., Studium historyczno-urbanistyczne Katowic w granicach administracyjnych. Załęże. Tom I Tekst, Opublikowano w: Miejski System Zarządzania – Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki, Kraków: Pracownie Konserwacji Zabytków „ARKONA” Sp. z o.o. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, 1994  (pol.).
• Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/36 r., Katowice: Dr. E. Kwaśnik, 1935  (pol.).
• LudwikL. Musioł LudwikL., Załęże: monografia historyczna dzisiejszej dzielnicy miasta Katowic, Katowice 1969  (pol.).
• GinterG. Pierończyk GinterG., AleksandraA. Różycka AleksandraA., JanJ. Gąsior JanJ., Historia Załęża cegłą pisana [online], 2016  (pol.).
• UrszulaU. Rzewiczok UrszulaU. (red.), Patronowie katowickich ulic i placów, wyd. drugie, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2013, ISBN 978-83-87727-38-3  (pol.).
• AntoniA. Steuer AntoniA., Leksykon załęski, Muzeum Historii Katowic, 2024 [dostęp 2024-10-01]  (pol.).