Tulbagia

Tulbagia fioletowa

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

amarylkowate

Podrodzina

czosnkowe

Rodzaj

tulbagia

Nazwa systematyczna

Tulbaghia Linnaeus
Mant. 148. Oct 1771 ('Tulbagia') (nom. et orth. cons.)^[3]

Typ nomenklatoryczny

T. capensis Linnaeus^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Tulbagia (Tulbaghia) – rodzaj roślin z rodziny amarylkowatych. Obejmuje 22^[4]^[5]–26^[6] gatunków. Rośliny te występują w południowej Afryce sięgając na północy po Malawi. Rosną w zbiorowiskach trawiastych i zaroślowych, na glebach suchych i wilgotnych, często na stokach wzgórz i na terenach skalistych^[5]. Wiele gatunków uprawianych jest dla efektownych kwiatów^[5] i delikatnego, słodkiego zapachu^[4]. Gatunkiem najbardziej odpornym na mróz (uprawianym także w Polsce^[7]) jest tulbagia fioletowa T. violacea^[5]. Nazwa rodzaju upamiętnia gubernatora Kolonii Przylądkowej – Ryka Tulbagha (zmarłego w 1771)^[5].

Morfologia

Pokrój: Byliny, których pęd kwiatonośny osiąga do 1,8 m wysokości. Mają mięsiste, białe korzenie^[5].
Liście: Zimozielone lub zasychające na zimę, długie, wąskie i zwykle nieco mięsiste^[5].
Kwiaty: Zwykle niewielkie, zebrane w baldachy, czasem składające się nawet z 40 kwiatów. Okwiat lejkowaty lub rurkowaty, różowy, fioletowy, pomarańczowy lub zielony. Jego listki równej długości, w dole są zrośnięte, ale w górze rozpostarte. Pręcików jest 6 wyrastających w dwóch okółkach. Zalążnia górna powstaje z trzech owocolistków, zwieńczona jest pojedynczą szyjką słupka i prostym znamieniem^[5].
Owoce: Torebki z licznymi, czarnymi, trójkanciastymi nasionami^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Tulbaghieae z podrodziny czosnkowych Allioideae z rodziny amarylkowatych Amaryllidaceae. W przeszłości w różnych systemach klasyfikowany w rodzinach czosnkowatych i liliowatych^[8].

Wykaz gatunków^[6]^[7]

Tulbaghia acutiloba Harv.
Tulbaghia aequinoctialis Welw. ex Baker
Tulbaghia alliacea L.f.
Tulbaghia calcarea Engl. & Krause
Tulbaghia cameronii Baker
Tulbaghia capensis L.
Tulbaghia cernua Fisch., C.A.Mey. & Avé-Lall.
Tulbaghia coddii Vosa & R.B.Burb.
Tulbaghia cominsii Vosa
Tulbaghia dregeana Kunth
Tulbaghia friesii Suess.
Tulbaghia galpinii Schltr.
Tulbaghia leucantha Baker
Tulbaghia ludwigiana Harv.
Tulbaghia luebbertiana Engl. & Krause
Tulbaghia macrocarpa Vosa
Tulbaghia montana Vosa
Tulbaghia natalensis Baker
Tulbaghia nutans Vosa
Tulbaghia pretoriensis Vosa & Condy
Tulbaghia rhodesica R.E.Fr.
Tulbaghia simmleri Beauverd
Tulbaghia tenuior K.Krause & Dinter
Tulbaghia transvaalensis Vosa
Tulbaghia verdoornia Vosa & R.B.Burb.
Tulbaghia violacea Harv. – tulbagia fioletowa

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-04-04] (ang.).
↑ ^a ^b Tulbaghia Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-04-04].
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 545, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 480. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b Tulbaghia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-04-04].
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 189. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ Genus: Tulbaghia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-04-04].