Ryżniak
| Oryzomys | |||
| S.F. Baird, 1857[1] | |||
 Ryżniak błotny (O. palustris) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Gromada | ssaki | ||
| Podgromada | żyworodne | ||
| Infragromada | |||
| Rząd | gryzonie | ||
| Podrząd | Supramyomorpha | ||
| Infrarząd | myszokształtne | ||
| Nadrodzina | myszowe | ||
| Rodzina | chomikowate | ||
| Podrodzina | bawełniaki | ||
| Plemię | Oryzomyini | ||
| Rodzaj | ryżniak | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Mus palustris Harlan, 1837 | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Gatunki | |||
| |||
| Zasięg występowania | |||
 Występowanie gatunków z rodzaju Oryzomys:
| |||
| |||
| |||
Ryżniak[4] (Oryzomys) – rodzaj ssaków z podrodziny bawełniaków (Sigmodontinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).
Rozmieszczenie geograficzne
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce[5][6][7][8].
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) 94–152 mm, długość ogona 100–173 mm, długość ucha 13–18 mm, długość tylnej stopy 24–40 mm; masa ciała 40–80 g[6][9].
Systematyka
Rodzaj (w randze podrodzaju w obrębie Hesperomys) zdefiniował w 1857 roku amerykański ornitolog i ichtiolog Spencer Fullerton Baird w rozdziale poświęconym ssakom opublikowanym w raporcie sporządzonym na zlecenie Departamentu Wojny Stanów Zjednoczonych[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) ryżniak błotny (O. palustris).
Etymologia
- Oryzomys: gr. ορυζα oruza ‘ryż’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[10].
- Micronectomys: gr. μικρος mikros ‘mały’; rodzaj Nectomys W. Peters, 1860 (pływaczek)[2]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Nectomys dimidiatus Thomas, 1905.
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące żyjące współcześnie i wymarłe po 1500 roku gatunki[11][9][5]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[4] | Podgatunki[6][5][9][8] | Rozmieszczenie geograficzne[6][5][9][8] | Podstawowe wymiary[6][9][c] | Status IUCN[12] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Oryzomys nelsoni | Merriam, 1898 | ryżniak wyspowy | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (znany tylko z wyspy Marie Madre u wybrzeży Nayarit) | DC: 12,2–15,3 cm[13] DO: 16–19,1 cm[13] MC: brak danych[13] | EX | |
| Oryzomys antillarum | O. Thomas, 1898 | ryżniak jamajski | gatunek monotypowy | endemit Jamajki (Wielkie Antyle) | DC: 12–13,2 cm[14] DO: 10,8–13 cm[14] MC: brak danych[14] | EX | |
 | Oryzomys palustris | (Harlan, 1837) | ryżniak błotny | 5 podgatunków | endemit Stanów Zjednoczonych (od południowego Illinois i południowego New Jersey do Florydy (wraz z dolną częścią Florida Keys)); zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m. | DC: 13,1–13,4 cm DO: 12,1–14,3 cm MC: 45–80 g | LC |
| Oryzomys texensis | J.A. Allen, 1894 | gatunek monotypowy | Stany Zjednoczone (południowo-wschodni Kansas i południowe Missouri, na południe do wschodniego Teksasu i zachodniego Missisipi) i Meksyk (północno-wschodni Tamaulipas) | DC: 12–14,6 cm DO: 10–14 cm MC: 40–74 g | NE | ||
 | Oryzomys couesi | (Alston, 1877) | ryżniak moczarowy | gatunek monotypowy | Stany Zjednoczone (skrajnie południowy Teksas), Meksyk do środkowej Panamy; zapisy z północno-zachodniej Kolumbii; zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m. | DC: 9,1–14,4 cm DO: 10,2–16 cm MC: 43–82 g | LC |
| Oryzomys mexicanus | J.A. Allen, 1897 | gatunek monotypowy | tropikalne przybrzeżne równiny Meksyku (od Od Sonory), Gwatemali i Salwadoru[15] | DC: 11,8–16,3 cm[16] DO: 14,2–18,1 cm[16] MC: brak danych[16] | NE | ||
| Oryzomys fulgens | O. Thomas, 1893 | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (ograniczony do Doliny Meksyku); zakres wysokości: poniżej 2000 m n.p.m.[17] | DC: około 12,3 cm[16] DO: około 13,9 cm[16] MC: brak danych[16] | NE | ||
| Oryzomys peninsulae | O. Thomas, 1897 | ryżniak półwyspowy | gatunek monotypowy | endemit Mekyku (południowa Kalifornia Dolna Południowa)[18] | DC: 11,3–15,2 cm[13] DO: 11,4–15,6 cm[13] MC: brak danych[13] | NE [d] | |
 | Oryzomys albiventer | Merriam, 1901 | ryżniak białobrzuchy | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (Meseta de Anáhuac (środkowe i wschodnie Jalisco, południowe Guanajuato i północne Michoacán); zakres wysokości: 1200–1800 m n.p.m. | DC: 11,6–14,2 cm DO: 12,9–17,3 cm MC: brak danych | NE |
| Oryzomys dimidiatus | (O. Thomas, 1905) | ryżniak błyszczący | gatunek monotypowy | endemit Nikaragui (znany tylko z obszaru rzeki Escondido (w pobliży El Ramy)) | DC: 11,8–12,5 cm DO: 11–11,5 cm MC: około 46 g | NE | |
| Oryzomys gorgasi | Hershkovitz, 1971 | ryżniak namorzynowy | gatunek monotypowy | znany tylko z dwóch miejsc w przybrzeżnej północno-zachodniej Kolumbii i północno-zachodniej Wenezueli; być może szeroko rozpowszechniony | DC: 9,4–15,2 cm DO: 11,6–13,8 cm MC: brak danych | EN |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, EN – gatunek zagrożony, EX – gatunek wymarły; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b S.F. Baird: Mammals. W: United States. War Department: Reports of explorations and surveys, to ascertain the most practicable and economical route for a railroad from the Mississippi River to the Pacific Ocean. Made under the direction of the secretary of war, in 1853-1857. T. 8. Cz. 1: General report upon the zoology of the several Pacific Railroad routes. Washington: A.O.P. Nicholson, Printer, 1857, s. 458. (ang.).
- ↑ a b P. Hershkovitz. Mammals of Northern Colombia, Preliminary Report No. 3: Water Rats (Genus Nectomys), with Supplemental Notes on Related Forms. „Proceedings of the United States National Museum”. 98, s. 55, 1948. (ang.).
- ↑ E.H. Lindsay: Cricetidae. W: C.M. Janis, G.F. Gunnell & M.D. Uhen (redaktorzy): Evolution of Tertiary Mammals of North America. Cz. 2: Small Mammals, Xenarthrans, and Marine Mammals. Cambridge: Cambridge University Press, 2007, s. 473. ISBN 978-0-511-54143-8. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 252–253. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 406. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 451–452. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Oryzomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-01].
- ↑ a b c Appendix I. Extinct species. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 701. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 259–260. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 485, 1904. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-07]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-16]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Carleton i Arroyo-Cabrales 2009 ↓, s. 102.
- ↑ a b c C.E.C.E. Ray C.E.C.E., The Oryzomyine Rodents of the Antillean Subregion, [w:] Praca doktorska, Harvard University, 1962, tabela 3 (ang.).
- ↑ González-Ruiz i in. 2024 ↓, s. 231.
- ↑ a b c d e f González-Ruiz i in. 2024 ↓, s. 238.
- ↑ González-Ruiz i in. 2024 ↓, s. 236.
- ↑ Carleton i Arroyo-Cabrales 2009 ↓, s. 115.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Oryzomys peninsulae O. Thomas, 1897. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-07]. (ang.).
Bibliografia
- M.D. Carleton & J. Arroyo-Cabrales. Review of the Oryzomys couesi complex (Rodentia: Cricetidae: Sigmodontinae) in western Mexico. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 331, s. 94–127, 2009. (ang.).
- N. González-Ruiz, J. Ramírez-Pulido, A.R. Jiménez-Gutiérrez & J. Arroyo-Cabrales. Rediscovery of Oryzomys fulgens: implications for the taxonomy of Oryzomys. „Theyra”. 15 (2), s. 230–241, 2023. DOI: 10.12933/therya-24-5768. (ang.).
- Britannica: animal/rice-rat
- SNL: risrotter
