Przewiercień długolistny

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

przewiercień

Gatunek

przewiercień długolistny

Nazwa systematyczna

Bupleurum longifolium L.
Sp. pl. 1:237. 1753^[3]

Synonimy

Bupleurum aureum Fisch.^[4]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Przewiercień długolistny^[5] (Bupleurum longifolium L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych.

Zasięg występowania

Rośnie dziko w Europie Południowej i Środkowej na obszarze od Francji po południową Rosję. Na północy sięga do Niemiec i Polski; na południu po Bułgarię^[6].

W Polsce jest to gatunek rzadki. Występuje głównie na Wyżynie Małopolskiej i w rejonie doliny dolnej Wisły. W górach jest rzadki, znany z nielicznych tylko stanowisk w Karpatach i Sudetach. W Karpatach w ostatnich latach potwierdzono jego występowanie tylko na kilku stanowiskach: Lackowa w Beskidzie Niskim, Riaba Skała w Bieszczadach, Wąwóz Szopczański, podnóże Trzy Korony i po wschodniej stronie przełęczy Szopka w Pieninach oraz Dolina Długa i Czerwone Żlebki w Tatrach^[7].

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna z cienkim kłączem, z którego wyrasta rozgałęziająca się w górze łodyga, osiągająca od 50 do 100 cm wysokości. Jest ona dęta i obła, delikatnie kreskowana, nierzadko czerwono nabiegła^[8].
Liście: Odmienne liście dolne i łodygowe. Liście dolne zielone, eliptycznie lub podłużnie jajowate, z długim, oskrzydlonym ogonkiem. Liście łodygowe często żółtawozielone, siedzące, szerokimi uszkami obejmujące łodygę, jajowate lub jajowatopodługowate. Oba rodzaje liści posiadają sieciowatą nerwację^[7]^[8].
Kwiaty: Drobne, zebrane po ok. 20 w baldaszki o średnicy 1–2,5 cm, wsparte 5–8 pokrywkami. Baldaszki w liczbie 5–12 tworzą baldach złożony wsparty 3–5 szeroko jajowatymi pokrywami^[7]^[8]. Płatki korony żółte półkoliste lub odwrotnie szeroko trójkątne, z łatką na szczycie^[8].
Owoce: Eliptyczne, błyszczące rozłupnie osiągające 5–7 mm długości^[8]. Każda z rozłupni złożona z dwóch rozłupek, mających po 5 nitkowatych żeberek^[7]^[8].

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia lub bylina, czasem monokarpiczna – zamierająca po owocowaniu^[8], hemikryptofit. Rośnie u podnóży skał, na piargach, skalistych i trawiastych zboczach i półkach skalnych, na obrzeżach lasów i zarośli, w traworoślach, murawach kserotermicznych i murawach naskalnych. Kwitnie w sierpniu i wrześniu. Liczba chromosomów 2n = 16^[7]. Gatunek charakterystyczny związku Calamagrostion, zespołu Bupleuro-Calamagrostietum arundinaceae i zespołu Festucetum carpaticae^[9].

Zagrożenia i ochrona

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) pośród gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V)^[10]. W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię EN (zagrożony)^[11].

Od 2014 r. roślina podlega w Polsce ochronie gatunkowej^[12].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-05].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Bupleurum longifolium L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-07-10] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 52-53 .
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409.