Proces boloński

Proces boloński – program zapoczątkowany podpisaniem 19 czerwca 1999 deklaracji bolońskiej^[1] przez 29 ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe.

Wśród wskazywanych priorytetów i kierunków rozwoju procesu bolońskiego znalazły się m.in.: promowanie uczenia się przez całe życie, uznawanie tytułów i okresów studiów, opracowanie krajowych ram kwalifikacji zgodnie z przyjętą ramową strukturą kwalifikacji Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego, przyznawanie i uznawanie tytułów łączonych, ustanowienie Europejskiego Rejestru Agencji ds. Zapewnienia Jakości (European Quality Assurance Register for Higher Education, EQAR), upodmiotowienie studenta w procesie kształcenia, wzmacnianie powiązań pomiędzy edukacją, badaniami i innowacyjnością^[2].

Deklaracja bolońska stała się podstawą procesu bolońskiego. Dokument podpisali ministrowie odpowiedzialni za szkolnictwo wyższe w Austrii, Belgii, Czechach, Bułgarii, Estonii, Danii, Francji, Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Islandii, na Łotwie, w Luksemburgu, na Litwie, w Holandii, na Malcie, w Niemczech, Norwegii, Polsce, Portugalii, Rosji, Rumunii, Słowenii, na Słowacji, w Szwajcarii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, na Węgrzech i we Włoszech^[1].

Celem zawartego porozumienia było utworzenie europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego (European Higher Education Area).

Konsolidacja europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego następuje przez:

• przyjęcie systemu czytelnych i porównywalnych tytułów zawodowych, w tym poprzez wdrożenie suplementu do dyplomu
• wprowadzenie punktowego systemu rozliczania osiągnięć studentów (ECTS);
• podział studiów na trzy stopnie kształcenia^[3][4]:
  • studia pierwszego stopnia (licencjackie lub inżynierskie) wymagają uzyskania 180-240 (w Polsce co najmniej 180^[5]) punktów ECTS i trwają przeciętnie 3 lata (6 semestrów); w Polsce kończą się uzyskaniem tytułu zawodowego licencjata lub inżyniera;
  • studia drugiego stopnia (magisterskie) wymagają uzyskania 60-120 punktów ECTS (w Polsce co najmniej 90^[5]) i prowadzą do uzyskania stopnia magistra; w Polsce kończą się uzyskaniem tytułu zawodowego magistra lub magistra inżyniera albo tytułu równorzędnego^[a];
  • studia trzeciego stopnia (doktoranckie) kończą się uzyskaniem stopnia naukowego doktora (w Polsce trwają od 6 do 8 semestrów^[6]);
• współpracę europejską w zakresie zapewniania jakości kształcenia oraz opracowania kryteriów i metod oceny jakości (systemy akredytacji, certyfikacji itp.)^[7];
• promocję programów mobilności studentów i wykładowców;
• promocję kształcenia przez całe życie.

Proces boloński jest rozwijany na odbywających się co dwa lata spotkaniach ministrów właściwych do spraw szkolnictwa wyższego. Do tej pory odbyły się spotkania w Pradze (2001), Berlinie (2003), Bergen (2005), Londynie (2007), Leuven (2009), Budapeszcie i Wiedniu (2010)^[7], Bukareszcie (2012), Erywaniu (2015), Paryżu (2018) i Rzymie (2020)^[8].

• Buchner-Jeziorska A., Zapewnienie jakości w szkolnictwie wyższym w kontekście procesu bolońskiego, [w:] Student jako ważne ogniwo jakości kształcenia, red. Jankowski K., Sitarska B., Tkaczuk C., Siedlce 2004.
• Eurydice, Sieć informacji o edukacji w Europie, Struktury systemów szkolnictwa wyższego w Europie 2006/07, Proces Boloński: kierunki rozwoju w poszczególnych krajach, Bruksela 2007.
• Kraśniewski A., Proces Boloński: dokąd zmierza europejskie szkolnictwo wyższe?, Warszawa 2006.
• Pawlikowski J. M., Perspektywy europejskiego szkolnictwa wyższego w świetle Procesu Bolońskiego, [w:] Poszukiwanie modelu szkoły wyższej w procesie integracji z Unią europejską, red. Mączyński J., Demecki W., Legnica 2007.
• Stachowiak-Kudła M., Autonomia szkół wyższych a instytucjonalne mechanizmy zapewnienia jakości w Polsce i wybranych państwach europejskich, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2012.

• European Higher Education Area and Bologna Process (ang.)