Powiat pruszkowski

Powiat pruszkowski

powiat
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
TERC	1421
Siedziba	Pruszków
Starosta	Adrian Ejssymont
Powierzchnia	246,31 km²
Populacja (31.12.2020) • liczba ludności	166 679[1]
• gęstość	673,6 os./km²
Urbanizacja	62,56%
Tablice rejestracyjne	WPR, WPP i WPS
Adres urzędu: ul. Drzymały 30 05-800 Pruszków
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich 2 Liczba gmin miejsko-wiejskich 1 Liczba gmin wiejskich 3
Położenie na mapie województwa
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Powiat pruszkowski – powiat w Polsce, w zachodniej części województwa mazowieckiego, utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Pruszków. Jest to najmniejszy powiat ziemski w województwie i najgęściej zaludniony powiat w Polsce (w 2020 – 673,6 os/km²).

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[2] powiat zamieszkiwało 165 912 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 166 436 osób^[3].

Gminy i miasta

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejskie: Piastów, Pruszków
• gminy miejsko-wiejskie: Brwinów
• gminy wiejskie: Michałowice, Nadarzyn, Raszyn
• miasta: Piastów, Pruszków, Brwinów.

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	144 418	100	76 023	52,64	68 395	47,36
Miasto	90 189	62,45	47 931	33,19	42 258	29,26
Wieś	54 229	37,55	28 092	19,45	26 137	18,10

• Piramida wieku mieszkańców powiatu pruszkowskiego w 2014 roku^[4].

Historia

1952–1954

Powiat pruszkowski powstał 1 lipca 1952 z części zniesionego powiatu warszawskiego oraz z części powiatu grodziskomazowieckiego^[5]. Siedziba powiatu, miasto Pruszków, nie wchodziła w skład powiatu, stanowiąc od 14 kwietnia 1951 odrębny powiat grodzki^[6]. W skład powiatu weszły:

• Ze zniesionego powiatu warszawskiego:
  • nowe miasto Czechowice, utworzone z części zniesionych gmin: Skorosze (gromady Czechowice, Skorosze i Szamoty) i Blizne (gromady Gołąbki i Grabkowo)^[7],
  • nowe miasto Piastów, utworzone ze zniesionej gminy Piastów (gromad Piastów Północ i Piastów Południe)^[8],
  • nowa gmina Babice Stare, utworzona z większej części zniesionej gminy Blizne (gromady Babice Nowe, Babice Stare, Blizne Jasińskiego, Blizne Łaszczyńskiego, Janów, Kwirynów, Latchorzew, Lubiczów, Szeligi i Zielonki-Parcela) oraz fragmentu gminy Ożarów (gromady Koczargi Nowe i Zielonki),
  • nowa gmina Izabelin, utworzona z części gmin: Zaborów (gromady Hornówek, Izabelin B, Lipków, Sieraków i Truskaw), Ożarów (gromady Izabelin A, Koczargi Stare i Stanisławów), Łomianki (gromady Laski i Mościska) oraz fragmentu zniesionej gminy Blizne (gromada Klaudyn),
  • nowa gmina Michałowice, utworzona z większej części zniesionej gminy Skorosze (gromady Grocholice Nowe, Karolin, Michałowice Osiedle, Michałowice Wieś, Opacz-Kolonia, Opacz Mała, Ostoja Pęcicka, Reguły i Pęcice bez osiedla Chlebów^[9][10]) oraz fragmentu gminy Helenów (gromada Sokołów) z powiatu grodziskomazowieckiego,
  • gmina Zaborów, zwiększona o 6 gromad z gminy Ożarów (Borzęcin Duży, Borzęcin Mały, Topolin, Wojcieszyn, Wierzbin i Zalesie), lecz bez 5 gromad włączonych do gminy Izabelin (patrz powyżej),
  • gmina Ożarów, zwiększona o 4 gromady ze zniesionej gminy Blizne (Bronisze, Jawczyce, Macierzysz i Piotrkówek Wielki), lecz bez 11 gromad włączonych do gmin Babice Stare, Izabelin i Zaborów (patrz powyżej).

• Z powiatu grodziskomazowieckiego:
  • miasto Błonie,
  • miasto Brwinów,
  • miasto Milanówek, do którego włączono zniesione gromady Nowa Wieś i Polesie ze zniesionej gminy Młochów oraz osiedle Parcele Milanówek z gminy Grodzisk^[11],
  • gmina Helenów (część obszaru gminy Helenów – gromada Sokołów – weszła w skład nowo utworzonej gminy Michałowice w powiecie pruszkowskim, natomiast do gminy Helenów – do gromady Komorów^[12] – przyłączono część obszaru zniesionej gminy Skorosze ze zniesionego powiatu warszawskiego: część gromady Pęcice stanowiącą osiedle Chlebów^[13]),
  • gmina Pass, oprócz ośmiu gromad (Basin, Cegłów, Gole, Izdebno Kościelne, Izdebno Nowe, Karolina, Murowaniec i Zabłotnia), które pozostały w powiecie grodziskomazowieckim, zostając włączone do gminy Kaski (patrz poniżej),
  • gmina Podkowa Leśna, do której przyłączono gromady Owczarnia i Żółwin ze zniesionej gminy Młochów^[14],
  • gmina Radzików,
  • nowa gmina Nadarzyn, utworzona z części zniesionej gminy Młochów (gromady Kajetany, Młochów, Nadarzyn, Rozalin, Rusiec, Siestrzeń, Stara Wieś, Terenia, Urzut, Walendów i Wolica)^[15].

Po zmianach tych powiat pruszkowski obejmował^[16]:

• 5 miast – Błonie, Brwinów, Milanówek, Piastów i Ursus;
• 7 gmin wiejskich – Babice Stare, Helenów, Izabelin, Michałowice, Nadarzyn, Ożarów Mazowiecki, Pass, Podkowa Leśna, Radzików i Zaborów.

8 maja 1954 nazwę miasta Czechowice zmieniono na Ursus^[17].

5 października 1954, w przeddzień reformy administracyjnej kraju, wprowadzono kilka zmian granic powiatu^[18]:

• do miasta Błonia włączono główną cześć zniesionej gromady Osiek (z gminy Pass),
• do miasta Milanówka włączono główną cześć zniesionej gromady Grudów (z gminy Helenów) w powiecie pruszkowskim oraz zniesione gromady Milanówek-Kolonia i Milanówek-Wieś oraz wschodnią część gromady Chrzanów Mały (wszystkie z gminy Grodzisk) z powiatu grodziskomazowieckiego,
• od powiatu pruszkowskiego odłączono gromady Bąki (z gminy Ożarów), Gąsin, Nowa Wieś-Parcela (obie z gminy Helenów) i Ostoja Pęcicka (z gminy Michałowice), które zniesiono i włączono do miasta Pruszkowa, stanowiącego powiat grodzki,
• od powiatu pruszkowskiego odłączono gromady Boża Wola, Bronisławów, Żaby (wszystkie z gminy Pass) i Siestrzeń (z gminy Nadarzyn), i włączono je do powiatu grodziskomazowieckiego,
• od powiatu pruszkowskiego odłączono gromady Nowe Grocholice (z gminy Michałowice) i Wolica (z gminy Nadarzyn), i włączono je do powiatu piaseczyńskiego,
• do powiatu pruszkowskiego z powiatu piaseczyńskiego włączono gromady Krakowiany i Wola Krakowiańska (z gminy Mroków),
• do powiatu pruszkowskiego z powiatu nowodworskiego włączono gromady Grabina, Roztoka i Korfowe (z gminy Kampinos).

1954–1972

Jesienią 1954 w Polsce zniesiono gminy zbiorowe, a wich miejsce utworzono gromady. W powiecie pruszkowskim utworzono następujące gromady (w nawiasach podano okres funkcjonowania): Babice Stare / Stare Babice (1954–72), Bieniewice (1954–68), Błonie (1954–72), Borzęcin Duży (1954–61), Brwinów (1954–72), Czarnów (1954–61), Izabelin (1954–72), Koczargi Nowe (1954–59), Komorów (1954–72), Laski (1954–59), Leszno (1954–72), Łubiec (1954–59), Macierzysz (1954–59), Młochów (1954–59), Moszna (1954–59), Nadarzyn (1954–72), Nowa Wieś (1954–62), Ołtarzew (1954–61), Opacz (1954–72), Otrębusy (1954–61), Ożarów (1954–72), Ożarów Franciszków (1954–56), Piorunów (1954–68), Podkowa Leśna (1954–56), Stara Wieś (1954–57), Święcice (1954–72), Zaborów (1954–72) i Żółwin (1954–68).

Z czasem liczba gromad stopniowo malała (vide powyżej); powstała także nowa gromada Otrębusy (1962–72)^[19].

1 stycznia 1957 gromady Ożarów-Franciszków i Podkowa Leśna otrzymały status osiedli^[20].

1 stycznia 1958 do powiatu pruszkowskiego (do gromady Nadarzyn) przyłączono wieś Szamoty z powiatu piaseczyńskiego (z gromady Mroków)^[21].

1 stycznia 1959 do powiatu pruszkowskiego (do gromady Nadarzyn) przyłączono wieś Wolica z powiatu piaseczyńskiego (z gromady Janki)^[22].

31 grudnia 1959 z powiatu pruszkowskiego (z gromady Nadarzyn) wyłączono obszar Państwowego Gospodarstwa Rolnego Urszulin, włączając go do powiatu grodziskomazowieckiego (do znoszonej gromady Adamowizna)^[23].

31 grudnia 1961 dokonano kilku zmian granic powiatu:

• zewnętrzynych^[24]:
  • od powiatu pruszkowskiego odłączono miasto Milanówek, powiększone o część wsi Falęcin o nazwie Falęcin-Naddawki z gromady Brwinów, włączając je do powiatu grodziskomazowieckiego;
  • do powiatu pruszkowskiego (do gromady Nadarzyn) przyłączono wieś Parole z powiatu piaseczyńskiego (z gromady Mroków),
  • do powiatu pruszkowskiego (do miasta Piastów) przyłączono część powiatu grodzkiego Pruszków (miasta Pruszkowa) o powierzchni 30 ha,
  • od powiatu pruszkowskiego (od gromady Opacz) odłączono część wsi Pęcice (4 ha), włączajac ją do powiatu grodzkiego Pruszków (miasta Pruszkowa)^[25];

• i wewnętrzynych^[26]:
  • część miasta Piastów (osiedle mieszkaniowe Gołąbki) włączono do miasta Ursus, po czym część osiedla Gołąbki (34 ha) wyłączono z Ursusa i włączono do gromady Ożarów.

1 stycznia 1967 osiedle Ożarów otrzymało status miasta, z równoczesną zmianą nazwy na Ożarów Mazowiecki^[27].

31 grudnia 1968 osiedle Podkowa Leśna otrzymało status miasta^[28].

1973–1975

1 stycznia 1973 zniesiono gromady, a w ich miejsce ponownie wprowadzono gminy zbiorowe. Powiat pruszkowski podzielono na^[29]:

• 6 miast – Błonie, Brwinów, Ożarów Mazowiecki, Piastów, Podkowa Leśna i Ursus;
• 7 gmin wiejskich – Błonie, Brwinów, Leszno, Michałowice, Nadarzyn, Ożarów Mazowiecki i Stare Babice^[30].

W wyniku reformy administracyjnej 1 czerwca 1975 powiat pruszkowski zniesiono, a jego obszar wszedł w skład nowego województwa warszawskiego stołecznego.

1999–

Powiat pruszkowski, o znacznie zmienionym obszarze, przywrócono w województwie mazowieckim w wyniku reformy 1999.

Władze

Przewodniczący Rady Powiatu:

• Jacek Szczygieł (1999–2002)
• Maria Kwasiborska-Sybilska (2002–2008)
• Tomasz Osiński (2009–2010)
• Urszula Wojciechowska (2010–2014)
• Maksym Gołoś (2014–2015)
• Maria Makowska (2015–2018)
• Stanisław Dymura (2018–2021)
• Rafał Sieradzki (od 2021)

Starostowie:

• Zdzisław Sipiera (1999–2002)
• Elżbieta Smolińska (2002–2014)
• Zdzisław Sipiera (2014–2015)
• Maksym Gołoś (2015–2018)
• Krzysztof Rymuza (2018-2024)
• Adrian Ejssymont (od 2024)^[31]

Sąsiednie powiaty

• Warszawa (miasto na prawach powiatu)
• powiat warszawski zachodni
• powiat piaseczyński
• powiat grodziski

Zobacz też

• pomniki przyrody powiatu pruszkowskiego
• powiat grodziskomazowiecki

Przypisy