Nabrzeże Wieleckie w Szczecinie

Nabrzeże Wieleckie

Stare Miasto, Nowe Miasto
Nabrzeże Wieleckie widziane z Łasztowni
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Miejscowość	Szczecin
Poprzednie nazwy	Bollwerk
Przebieg
→ ul. Nowa ul. Dworcowa Most Długi / ul. Wyszyńskiego ul. Wielka Odrzańska ul. Lazurowa Trasa Zamkowa ↓ ul. Jana z Kolna
Położenie na mapie Szczecina Nabrzeże Wieleckie
Położenie na mapie Polski Nabrzeże Wieleckie
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Nabrzeże Wieleckie
53°25′23,0″N 14°33′36,8″E/53,423050 14,560230
Multimedia w Wikimedia Commons

Nabrzeże Wieleckie, pot. Arteria Nadodrzańska – arteria komunikacyjna na osiedlach Stare Miasto i Nowe Miasto w Szczecinie, łącząca ulicę Krzysztofa Kolumba z ulicą Jana z Kolna i przebiegająca wzdłuż Odry Zachodniej. Dolną częścią Nabrzeża jest Bulwar Piastowski, stanowiący przed 1945 r. główną ulicę nadbrzeżną Starego Miasta^[1].

Stare Miasto w Szczecinie było zniszczone w wyniku bombardowań alianckich w ok. 80%^[2]. Stało się to okazją do przebudowy układu komunikacyjnego w tej części miasta, planowanej jeszcze przed II wojną światową przez architektów miejskich Ernsta Lehnemanna i Hansa Bernharda Reichowa. Lehnemann planował przebić przez Stare Miasto nowy ciąg komunikacyjny po śladzie ulic Świętego Ducha i Panieńskiej, który miałby odciążyć zatłoczony Bollwerk. Planował on także wyburzenia kamienic w celu odsłonięcia zabytków^[3].

Po 1945 r. w oparciu o poniemieckie plany pierwszy polski prezydent Szczecina Piotr Zaremba ogłosił wizję budowy nowoczesnej arterii komunikacyjnej nad Odrą, mającej połączyć Pomorzany z Policami. Prezydent postulował także odsłonięcie widoku na rzekę poprzez całkowite wyburzenie zniszczonej w czasie wojny zabudowy Podzamcza, z wyjątkiem kilku obiektów uznanych za zabytkowe. Uważał, że Arteria Nadodrzańska, jak określił przedsięwzięcie, będzie najważniejszą osią komunikacyjną Szczecina, a mieszkańcy będą mogli z jednej strony podziwiać odsłonięte i odnowione zabytki, a z drugiej rzekę^[4].

Projekt sporządziła Pracowni Urbanistycznej Zarządu Miasta. Przewidziano budowę dwupasmowej arterii z wydzielonym torowiskiem tramwajowym oraz założenie rozległego terenu zielonego rozciągającego się w kierunku Ratusza Staromiejskiego, Baszty Panieńskiej i Zamku Książąt Pomorskich. Z uwagi na dużą ilość gruzu po zniszczonych w czasie wojny lub wyburzonych kamienicach, którego nie można było usunąć w całości, zdecydowano się na podniesienie terenu pod ulicę o dwa metry względem historycznego bulwaru, który w dalszym ciągu miał pełnić funkcje przeładunkowe i rekreacyjne^[5]. Projekt został zaakceptowany przez rząd PRL w sierpniu 1947 r. i jeszcze w tym samym roku wyburzono odbudowane już kamienice przy kościele św. Jana Ewangelisty. Wyburzano kamienice do wysokości piwnic a po usunięciu stropów zasypywano piwnice gruzem. Następnie teren pokrywano kolejnymi warstwami gruzu aż do podniesienia go względem starego poziomu bulwaru^[4]. Brakowało środków państwowych na sprzęt i materiały budowlane, toteż miasto dokonywało rozbiórek ruin zabudowy staromiejskiej i sprzedaży cegieł do środkowej Polski w celu umożliwienia finansowania inwestycji^[6].

Rozbudowę Arterii Nadodrzańskiej przerwano na początku lat 50. XX wieku i skoncentrowano się na dokończeniu odcinka w ciągu bulwaru Vasco da Gama (dzisiejszego Nabrzeża Wieleckiego)^[4][6].

W trakcie jednej z późniejszych modernizacji skrzyżowania ulic Wyszyńskiego i Nabrzeża Wieleckiego zbudowano jezdnię w kształcie pętli, która umożliwia skierowanie ruchu samochodowego z Mostu Długiego w lewo na Nabrzeże Wieleckie w kierunku głównego dworca kolejowego. Jezdnia ta zyskała potoczną nazwę Ucho Sternickiego od jej projektanta inż. Andrzeja Sternickiego. Był on dyrektorem Biura Studiów i Projektów Komunikacji „Trasoprojekt" a potem dyrektorem Biura Projektów Budownictwa Komunalnego^[7].

24 maja 2020 r. rozpoczęła się modernizacja torowiska tramwajowego wraz z siecią trakcyjną na Nabrzeżu Wieleckim na odcinku od ulicy Krzysztofa Kolumba do przystanku Wyszyńskiego położonego w Uchu Sternickiego włącznie^[8]. Prace zakończono 12 grudnia tego samego roku^[9].

Latem 2021 udostępniono nowe przejście dla pieszych na przedłużeniu ulicy Opłotki, które połączyło Nabrzeże Wieleckie z Bulwarem Piastowskim. Zmieniono organizację ruchu w obrębie przejścia poprzez montaż szykan ograniczających prędkość samochodów^[10].

W kwietniu 1948 r. sprzeciw wobec budowy Arterii Nadodrzańskiej w miejscu historycznej zabudowy staromiejskiej złożyli miejscowi konserwatorzy zabytków wraz z Polskim Towarzystwem Krajoznawczym, ale Generalny Konserwator Zabytków Jan Zachwatowicz poparł budowę Arterii i podzielił pogląd Zaremby o konieczności odsłonięcia widoku na Zamek^[4].

Współcześnie Nabrzeże Wieleckie, będące częścią Arterii Nadodrzańskiej, pozostaje obiektem wzbudzającym kontrowersje ze względu na odsunięcie miasta od rzeki, z którą było ono nierozerwalnie związane przez wiele wieków^[11]. Piotr Fiuk, szczeciński architekt związany z Zachodniopomorskim Uniwersytetem Technologicznym, ocenia, że:

W 1990 r. inny szczeciński architekt Krzysztof Sałaciński opublikował artykuł na łamach czasopisma „Solidarność Szczecińska”, w którym określił budowę Arterii mianem „barbarzyńskiej dewastacji”. Jeszcze przed śmiercią w 1993 r. Piotr Zaremba odniósł się do zarzutów i uznał, że wobec zniszczeń na Starym Mieście wybrano koncepcję, która pozwoliła skorzystać z zastałego totalnego zniszczenia i trasę tę zmodernizować zgodnie z techniką XX wieku, prowadząc ją na górnym poziomie, pozostawiając stary bulwar na dolnym poziomie jako nabrzeże przeładunkowe dla żeglugi rzecznej. Ponadto podkreślił, że nie zgadza się z tezą, jakoby arteria spowodowała odwrócenie miasta od rzeki. Wręcz przeciwnie szerokie, zadrzewione pasmo bulwaru pozwoli na stworzenie wzdłuż Podzamcza nowej nadrzecznej fasady miasta.^[6]

W 2006 r. miasto rozważało przebudowę Nabrzeża Wieleckiego na deptak. Helena Freino, szczecińska urbanistka, w wywiadzie dla Gazety Wyborczej stwierdziła, że szerokie trasy przecięły miasta, powodując upadek odizolowanych części. Tak stało się m.in. w Szczecinie, gdzie arteria odcięła miasto od rzeki. To jednak ważna trasa tranzytowa. Ulokowana w złym miejscu, ale ważna. Musi być zastąpiona przez śródmiejską obwodnicę. Ówczesny wiceprezydent Szczecina Zbigniew Zalewski uzależnił możliwość likwidacji Nabrzeża Wieleckiego od budowy obwodnicy śródmiejskiej^[12].

W 2014 r. miasto Szczecin ogłosiło przetarg na zaprojektowanie nowego Mostu Kłodnego, z którego budową wiązałaby się przebudowa Nabrzeża Wieleckiego. W założeniach zapisano zwężenie Nabrzeża Wieleckiego do 6,5 m na odcinku od ulicy Kurza Stopka do nowego mostu i budowę torowiska tramwajowego współdzielonego z pasami ruchu. Przebudowa dalszych odcinków ulicy miałaby mieć miejsce przy okazji przebudowy skrzyżowania przed Mostem Długim^[13]. Zwężenie ulicy na wspomnianym odcinku umożliwiłoby odtworzenie dwóch kwartałów zabudowy bezpośrednio przylegających do Bulwaru Piastowskiego^[14]. Plany dotyczące Mostu Kłodnego i przebudowy Nabrzeża Wieleckiego odłożono na przyszłość z uwagi na konieczność pozyskania zewnętrznego dofinansowania^[15].