 Oryginalna okładka książki Lenina Materializm a empiriokrytycyzm | |
| Autor | |
|---|---|
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
Materializm a empiriokrytycyzm. Krytyczne uwagi o pewnej reakcyjnej filozofii (ros. Материализм и эмпириокритицизм. Критические заметки об одной реакционной философии) – główna praca filozoficzna Włodzimierza Lenina, napisana w 1908 roku i opublikowana w maju 1909[1][2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W początkach XX wieku wśród rosyjskich marksistów popularne były idee Ernsta Macha i Richarda Avenariusa[3]. Bezpośrednim asumptem była książka „Szkice z filozofii marksizmu” (ros. Очерки по философии марксизма, Oczerki po fiłosofii marksizma) zawierająca artykuły Aleksandra Bogdanowa, Anatola Łunaczarskiego, W. Bazarowa i innych autorów, którzy dążyli do połączenia marksizmu z empiriokrytycyzmem[1]. Ta synteza machizmu i marksizmu podważała stanowisko ideologiczne na którym opierała się partia bolszewików. Wśród marksistów bolszewickich pojawiła się potrzeba ukazania „reakcyjnej” istoty myśli Ernsta Macha oraz obrona marksizmu w wersji bolszewickiej, w tym wyłożenie podstawowych kwestii materializmu dialektycznego, co zrealizował Lenin w swej książce. Przeciwko empiriokrytycyzmowi i jego rosyjskim zwolennikom najwcześniej w Rosji wystąpił Gieorgij Plechanow[4], ale to Lenin przeprowadził głębszą teoretycznie analizę empiriokrytycyzmu[5].
W książce Materializm a empiriokrytycyzm Lenin postawił sobie jako jedno z głównych zadań powiązanie idei Ernsta Macha z jedną ze szkół w fizyce XX wieku, a równocześnie wykazanie że roszczenia empiriokrytycyzmu do tytułu „filozofii współczesnego przyrodoznawstwa” były bezpodstawne[6].
Zawartość
[edytuj | edytuj kod]
W książce „Materializm a empiriokrytycyzm” Lenin starał się wykazać klasowe źródła machizmu, dowodząc, że służył on burżuazji w jej walce z proletariatem oraz z materializmem dialektycznym i historycznym. Broniąc swojego rozumienia materializmu marksistowskiego, Lenin zdefiniował materię, rozwinął engelsowskie sformułowanie podstawowego zagadnienia filozofii, poddał krytyce agnostyczną teorię symboli (hieroglifów) Helmholtza oraz uzasadnił dialektyczno-materialistyczną teorię odbicia.
Recepcja i polemiki
[edytuj | edytuj kod]Obok "Zeszytów filozoficznych" książka "Materializm a empiriokrytycyzm" stanowiła leninowski etap w rozwoju filozofii marksistowskiej.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Грецкий 2020 ↓, s. 419.
- ↑ Wasiecki i Rutkiewicz 1969 ↓, s. 568.
- ↑ Łosski 2000 ↓, s. 425.
- ↑ Pawlak 1985 ↓, s. 34.
- ↑ Pawlak 1985 ↓, s. 40.
- ↑ Wasiecki i Rutkiewicz 1969 ↓, s. 587.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mikołaj Łosski: Wpływ Macha i Avenariusa na marksistów. W: Mikołaj Łosski: Historia filozofii rosyjskiej. Przełożył: Henryk Paprocki. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2000, s. 425-427, seria: Daimonion. ISBN 83-88524-00-3. (pol.).
- Józef Pawlak. Stosunek Jerzego Plechanowa do empiriokrytycyzmu. „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filozofia”. 9 (157), s. 33-53, 1985. (pol.).
- Grigorij Wasiecki, Michaił Rutkiewicz: Początek leninowskiego etapu w filozofii marksizmu. Rozwój materializmu dialektycznego i historycznego w okresie przedpaździernikowym (schyłek XIX w. i okres do roku 1917). W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in.. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 560-609. (pol.).
- М. Н. Грецкий: «МАТЕРИАЛИЗМ И ЭМПИРИОКРИТИЦИЗМ. Критические заметки об одной реакционной философии». W: А. Г. Грецкий и др.: Русская философия. Энциклопедия. Под общ. ред. М. А. Маслина. М.: Мир философии, 2020, s. 419-421. ISBN 978-5-9909860-9-1. (ros.).