Maciej Radziwiłł

Ten artykuł dotyczy kompozytora. Zobacz też: Maciej Radziwiłł (ujednoznacznienie).

Maciej Radziwiłł

Trąby
Rodzina	Radziwiłłowie herbu Trąby
Data i miejsce urodzenia	10 listopada 1749 Warszawa
Data i miejsce śmierci	2 września 1800 Szydłowiec
Ojciec	Leon Michał Radziwiłł
Matka	Anna Mycielska
Żona	Elżbieta Chodkiewicz
Dzieci	Antonina Juraha-Giedroyć Konstanty Mikołaj Radziwiłł
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Maciej Radziwiłł (ur. 10 listopada 1749 w Warszawie, zm. 2 września 1800 w Szydłowcu) – polski kompozytor, polityk, litewski urzędnik ziemski: kasztelan wileński w 1790–1795, i dworski: podkomorzy wielki litewski w 1786–1795^[1], członek Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej^[2], członek konfederacji targowickiej^[3], wolnomularz^[4].

Życiorys

Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego^[5]. Szczyt popularności Radziwiłła przypadł na okres wojny 1792. Wówczas to w imieniu swoim i Dominika Hieronima Radziwiłła oddał do dyspozycji wojsk litewskich wszystkie zamki i arsenały oraz opłacaną przez siebie milicję. Za ten czyn na sesji sejmowej 25 maja 1792 wyrażono wdzięczność obydwu Radziwiłłom, zaś list Macieja do Komisji Wojskowej ze słowami: „pierwej Ojczyznę a potem dom Radziwiłłowski widzieć żądam szczęśliwie”^[6] rozpowszechniano w prasie i licznych drukach ulotnych. Zwycięstwo konfederacji targowickiej osłabiło pozycję Macieja, którego pozbawiono opieki nad Dominikiem.

Członek Komisji Policji Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1793 roku^[7]. Na początku 1794 należał do najbardziej poszkodowanych przez konfederatów targowickich, znalazł się w kręgu podejrzanych o przygotowania insurekcji na Litwie, co wsparto aresztowaniem bliskiego mu gen. M. Radziszewskiego. Po wybuchu powstania na Litwie został 24 kwietnia 1794 powołany do grona członków Deputacji Skarbu Publicznego Litewskiego. W czasie powstania należał do tych właścicieli ziemskich, którzy zgadzali się na udział swoich poddanych w walkach, a nawet uwalniał z poddaństwa uczestników powstania.

Po śmierci jego posiadłości przeszły na własność rządu austriackiego, który wystawił je na licytacje.^{[potrzebny przypis]} W jej wyniku dobra szydłowieckie nabyła księżna Anna z Zamoyskich Sapieżyna.

W 1788 został kawalerem Orderu Orła Białego oraz odznaczony został Orderem Świętego Stanisława^[8].

Twórczość

Napisał libretto opery-wodewilu Agatka, czyli przyjazd pana, do której muzykę skomponował kapelmistrz nieświeski Jan Dawid Holland. Agatka jest jednym z pierwszych polskich dzieł tego rodzaju, wystawiona została 17 września 1784 dla uświetnienia pobytu króla Stanisława Augusta w Nieświeżu (od 1799 grana była w wersji dwuaktowej pt. Pan dobry jest ojcem poddanych); a także: Imieniny wójta osady albańskiej wystawione w Albie prawdopodobnie zarówno z librettem i muzyką Macieja Radziwiłła, które być może były przymiarką do późniejszej opery Historia osady albańskiej - z premierą 4 listopada 1786 w Albie z okazji imienin K.S. Radziwiłła.

Twórczość kompozytorska Macieja Radziwiłła jest mało znana. Do dzisiaj zachowały się nieliczne jego utwory, m.in. Polonez C-dur na klawesyn, Sonata G-dur na skrzypce i klawesyn, orkiestrowe Serenada B-dur i Divertimento D-dur oraz sześć polonezów orkiestrowych zachowanych w Archiwum Saskim w Dreźnie. Utwory te są napisane w stylu galant, charakterystycznym dla pierwszej fazy klasycyzmu muzycznego.

W obu utworach orkiestrowych Radziwiłł posługuje się orkiestrą kameralną; w Serenadzie (po 1790) – orkiestrą smyczkową bez kontrabasów, w Divertimencie – orkiestrą smyczkową powiększoną o dwa flety i dwie waltornie. Divertimento (1797) składa się z trzech krótkich (ok. 2-3 minuty) części w typowym układzie: szybka-wolna-szybka.

Dyskografia

Istnieją co najmniej dwa nagrania Divertimenta i Serenady:

• Orkiestra Kameralna Wratislavia, Jan Stanienda, wyd. DUX (DUX 0198), 2001 (rejestracja 1999); omówienie płyty w serwisach: www.culture.pl, www.gazeta.pl
• Warszawska Orkiestra Kameralna, Marek Sewen, wyd. Olympia (OCD 382), 1992; reedycja w wyd. GM Distribution (GHOSTCD_PM013), 2002 (możliwość odsłuchu fragmentu części drugiej Divertimenta (ścieżka nr 2))

Istnieje co najmniej jedno nagranie Poloneza G-dur i Poloneza D-dur:

• „Sarmatia Triumphans” (Musica Restituta V), Accademia dell’Arcadia, Bartłomiej Stankowiak, wyd. Stowarzyszenie Miłośników Kultury i Sztuki (ACC01/2008), 2008, (możliwość odsłuchu na stronie www.academiadellarcadia.pl)

Przypisy

Bibliografia

• Krystyna Duszyk: Radziwiłł Maciej. W: Encyklopedia muzyczna PWM : Część biograficzna. Elżbieta Dziębowska (red.). T. 8: Pe–R. Kraków: PWM, 2004, s. 287. ISBN 978-83-224-0837-7.
• Alina Nowak-Romanowicz: Muzyka polskiego Oświecenia i wczesnego romantyzmu. W: Z dziejów polskiej kultury muzycznej. Stefania Łobaczewska; Tadeusz Strumiłło; Zygmunt Maria Szweykowski (red.). T. 2: Od Oświecenia do Młodej Polski. Kraków: PWM, 1966.
• Alina Nowak-Romanowicz: Historia muzyki polskiej. Stefan Sutkowski (red.). T. 4: Klasycyzm : 1750–1830. Warszawa: Sutkowski Ed., 1995, s. 302. ISBN 83-900790-5-4.
• Jan Prosnak. Opera polska w teatrach magnackich XVIII wieku. „Muzyka”. T. 9 (nr 1), 1965. brak numeru strony
• Encyklopedia muzyki, red. A. Chodkowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 738.
• Anusik Z., Stroynowski A., Radziwiłł Maciej [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXX, red. E. Rostworowski, Wrocław 1987, s. 285-288.

Linki zewnętrzne

• Rękopis libretta opery Agatka w bibliotece Polona