Kompania graniczna KOP „Ćwiecino”

Kompania graniczna KOP „Ćwiecino” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924 roku, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 5 batalion graniczny^[1][2], a w jego składzie 2 kompanię graniczną KOP^[3]. W listopadzie 1936 roku kompania liczyła 2 oficerów, 7 podoficerów, 4 nadterminowych i 82 żołnierzy służby zasadniczej^[a].

W 1939 roku 2 kompania graniczna KOP „Ćwiecino” (Ćwiecina) podlegała dowódcy batalionu KOP „Łużki”^[4].

 Osobny artykuł: kompanie graniczne Korpusu Ochrony Pogranicza.

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[5]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[6].

2 kompania graniczna „Ćwiecino” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 23 kilometrów 977 metrów^[7]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Łużkowo” i „Biedryca” z komendantury „Orzechowno”^[8] .

Wydarzenia:

• W meldunku sytuacyjnym z 28 stycznia 1925 roku napisano: 26 stycznia 1925 roku o godz. 16.00 na pododcinku kompanii zatrzymano Katarzynę Toksyjową za nielegalne przekroczenie granicy. Rzekomo przybyła do córki z Połocka. Przekazano ją policji^[9].

Sąsiednie kompanie graniczne:

• 1 kompania graniczna KOP „Małaszki” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Polewacze” – 1928^[10], 1929^[11], 1931^[8] , 1932^[12]
• 1 kompania graniczna KOP „Małaszki” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Prozoroki” – 1934^[13] i w 1938^[14]

Walki w 1939

17 września 1939 2 kompania KOP „Ćwiecino” por. Ksawerego Wojciechowskiego toczyła ciężkie walki. Sowiecka wzmocniona 1 kompania 22 Wietrińskiej komendantury ochrony pogranicza NKWD kpt. Kuchariewa zaatakowała strażnicę KOP „Czerepy” i zdobyła ją po 10 minutowej walce. Poległo 4 żołnierzy KOP, 3 zostało rannych, 7 wzięto do niewoli. Zginął jeden NKWD-ista, a 3 odniosło rany. Na sąsiednią strażnicę KOP „Kopciowo” uderzyła improwizowana 2 kompania kpt. Zorina z tej samej komendantury. Po 5- minutowej walce Polacy wycofali się. Poległ osłaniający odwrót kapral. Sowieci aresztowali osadników. Straty agresorów – 1 poległy i 2 rannych^[15]. Sowieci zaatakowali też strażnicę KOP „Sergiejczyki”. Walkę o strażnicę przedstawia zastępca dowódcy strażnicy kpr. Józef Tylkowski^[16]:

Struktura organizacyjna kompanii

Strażnice kompanii w latach 1928 – 1934^{[10][11][8] [12][13]}

• (5)^[17] strażnica KOP „Czerepy”^[b]
• strażnica KOP „Kopciowo”^[c]
• strażnica KOP „Polanka”^[d]
• strażnica KOP „Siergiejczyki”^[e][f]

Strażnice kompanii w 1938^[14]

• strażnica KOP „Czerepy”
• strażnica KOP „Kopciowo”
• strażnica KOP „Siergiejczyki”

Organizacja kompanii 17 września 1939^[18][19]:

• dowództwo kompanii
• pluton odwodowy
• 1 strażnica KOP „Czerepy”
• 2 strażnica KOP „Kopciowo”
• 3 strażnica KOP „Siergiejczyki” - kpr. sł. st. Janiszewski

Dowódcy kompanii

• p.o. por. Jan Herburt-Heybowicz (był 30 IX 1928 -)^[20] 
• kpt. Alojzy Małusecki(był 30 IV 1929 − 13 IV 1930 → przeniesiony do 75 pp)^[20] 
• p.o. por. Franciszek Sztuka (13 IV 1930 − 27 III 1931)^[20] 
• kpt. Jan Cyryl Wachowski (27 III 1931 −)^[20] 
• kpt. Kazimierz Czarkowski (22 III 1932 − był XI 1934 −)^[20] 
• kpt. Konstanty Eibel^[g] (– 1939)
• por. Ksawery Wojciechowski (IX 1939)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułkusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Łużki” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.