Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu

nr rej. A/402 z 13 lipca 1936 (wraz z klasztorem)[1]
kościół parafialny
Klasztor widziany od strony wschodniej
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu
Wezwanie	świętych Apostołów Piotra i Pawła
Wspomnienie liturgiczne	Świętych Apostołów Piotra i Pawła
Historia Data zakończenia budowy 1661 Data poświęcenia 22 czerwca 1659 Fundator kasztelan bydgoski Stanisław Sokołowski
Dane świątyni Styl barokowy Dzwonnica • typ dzwonnicy wolnostojąca
Położenie na mapie Torunia Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu
Położenie na mapie Polski Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu
52°59′38,9″N 18°35′53,7″E/52,994139 18,598250
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu – barokowy kościół i klasztor poreformacki w Toruniu – ufundowany w 1644 przez Stanisława Sokołowskiego, starostę dybowskiego i kasztelana bydgoskiego^[2]. Świątynia została konsekrowana 22 czerwca 1659 roku, w następnych miesiącach kontynuowano pojedyncze prace wykończeniowe^[3]. Klasztor uległ kasacie w 1832, franciszkanie powrócili tu w 1987^[4].

 Osobny artykuł: Klasztor oo. franciszkanów w Toruniu.

Barokowy, murowany i tynkowany kościół składa się z dwuprzęsłowego, wielobocznie zamkniętego prezbiterium zwróconego na wschód i szerszej trójprzęsłowej nawy, krytych sklepieniem kolebkowo-krzyżowym^[5]. Od północy do nawy została dobudowana nieco późniejsza kwadratowa kaplica NMP^[6]. Piętrowy, trójskrzydłowy klasztor przylega do kościoła od południa, na parterze sklepione krużganki z cztery stron otaczają kwadratowy wirydarz^[7].

Długość nawy kościelnej wynosi 17,6 m, szerokość 10,3 m, wysokość 9 m; prezbiterium (o takiej samej wysokości) ma 9,2 m długości i 6,2 m szerokości^[8].

Skromny wygląd budowli ściśle odpowiada zakonnym przepisom^[9]. Jedynym bardziej efektownym akcentem jest wolutowy zachodni szczyt kościoła, ozdobiony wnękami^[10]. Działał tu warsztat budowlany, zatrudniony na potrzeby zakonu także we Włocławku i w Pułtusku^[11]. Wolnostojąca dzwonnica została zbudowana w 1925 r^[12].

Wyposażenie wnętrza jest jednolite, rokokowe, z lat 60. XVIII w^[13]. Zgodnie z zakonnymi przepisami pozbawione jest złoceń i polichromii, a wyglądem nawiązuje do wyposażenia świątyni reformackiej w Boćkach^[14]. Składa się na nie: sześć ołtarzy, ambona, konfesjonały i ławki^[13]. Są one dziełem warsztatu snycerskiego o wielkopolskiej proweniencji, działającego na potrzeby zakonu m.in. również w Brodnicy, Grudziądzu, Płocku i w Pułtusku^[15]. Wykonał on również figury tworzące grupę Grobu Świętego^[16]. Ołtarz główny pierwotnie był ustawiony w połowie prezbiterium^[13]. Starsze od reszty wyposażenia są dwa obrazy: „Wręczenie św. Piotrowi kluczy Królestwa Niebios” z 1668 r. (zapewne z pierwszego ołtarza głównego)^[17] i „Zaślubiny Najświętszej Marii Panny” – prawdopodobnie dzieło toruńskie z pierwszej połowy XVIII w^[18]. Obrazy w ołtarzu Niepokalanego Poczęcia NMP w kaplicy i stacje drogi krzyżowej malował w latach 1788-1794 Kazimierz Łukaszewicz z Włocławka^[19]. Główny obraz w kaplicy jest naśladownictwem dzieła Carlo Maratty w kościele św. Izydora w Rzymie z 1653 r^[20]. Bogata dekoracja malarska sklepień z lat 1957-1958 jest dziełem Leonarda i Anny Torwirtów – wcześniej zgodnie z zasadami reformackimi, kościół był pozbawiony dekoracji malarskiej^[21]. Spośród niegdyś licznych portretów i epitafiów dobrodziejów klasztoru, m.in. Dąmbskich i Kościelskich, zachowało się tylko parę^[22]. Obraz ołtarzowy „Św. Piotr z Alkantary” znajduje się w zbiorach Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej^[23].

W 1979 roku we wnęce, na zewnętrznej, wschodniej ścianie prezbiterium odsłonięto tablicę upamiętniającą podgórzan, zamordowanych przez Niemców w 1939 roku^[24].

W bocznym ołtarzu od II połowy XVIII wieku znajduje się obraz Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem, namalowany przez Kazimierza Łukaszewicza. 2 lutego 2015 r. biskup toruński Andrzej Suski ustanowił kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu sanktuarium diecezjalnym^[25].

• JerzyJ. Domasłowski JerzyJ., Kościół świętych Piotra i Pawła i klasztor franciszkanów (dawniej reformatów) na Podgórzu w Toruniu, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2007, ISBN 978-83-87639-89-1, OCLC 831356931 .
• AntoniA. Ziółkiewicz AntoniA., Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie, Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009, ISBN 978-83-88219-32-0 .