Kłobukowice

Kłobukowice

wieś
Pałac w Kłobukowicach
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	częstochowski
Gmina	Mstów
Liczba ludności (2023)	227[2]
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-244[3]
Tablice rejestracyjne	SCZ
SIMC	0138543
Położenie na mapie gminy Mstów Kłobukowice
Położenie na mapie Polski Kłobukowice
Położenie na mapie województwa śląskiego Kłobukowice
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego Kłobukowice
50°50′34″N 19°19′34″E/50,842778 19,326111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Kłobukowice – wieś w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Mstów.

Wieś jest położona na granicy Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej z Wyżyną Wieluńską. W większości leży na wzniesieniu w pobliżu rzeki Warty, część wsi znajduje się jednak bezpośrednio nad jej brzegami. Historycznie miejscowość leży na terenie ziemi sieradzkiej.

Pierwsza wzmianka w dokumencie z 1220 roku wymienia wieś w staropolskiej formie jako Clobukowycze^[4], później w papieskim dokumencie w 1250 roku notowano ją także w zlatynizowanej staropolskiej formie jako Clobucovice^[5]. Nazwa miejscowości jest patronimiczna - pochodzi od nazwy osobowej Kłobuk lub Kłobukowicz^[6].

Na terenie miejscowości już w czasach epoki kamienia występowało osadnictwo, potwierdzają to badania archeologiczne, które doprowadziły do odkrycia min. narzędzi krzemiennych, pracowni krzemieniarskiej (stanowisko nr 9) oraz półsurowca krzemiennego^[7].

Pierwsza wzmianka historyczna o miejscowości pochodzi z 1220 roku, z dokumentu biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża^[8] dot. pobierania dziesięcin przez klasztor we Mstowie^[9]. Kolejna wzmianka o miejscowości znajduje się w łacińskim dokumencie z 1250 roku wydanym przez papieża Innocentego IV w Lyonie.

W 1400 roku miejscowość znajdowała się w posiadaniu kilku braci będących dziedzicami Zębocina: Dziersława, Jaśka (plebana kościoła św. Jakuba w Kazimierzu) Dobka, Klemensa i Poznana. Bracia w imieniu Dziersława sprzedali część wsi siostrze Katarzynie i jej synowi Janowi z Barwałdu Górnego. Pomimo sprzedaży wieś pozostała w rękach Dziersława, świadczy o tym pisanie się jego syna lub wnuka o tym samym imieniu z tej miejscowości w 1440 i 1446 roku. W latach 1462-1463 dziedzicem Kłobukowic był Andrzej, współwłaściel Małus Starych (dziś Małusy Małe), a w latach 1471-1474 bracia Mikołaj i Stanisław^[10]. W 1529 roku Jan Długosz wspomina o świadczeniu dziesięciny snopowej o wartości 3 grzywien przez Kłobukowice na rzecz klasztoru mstowskiego^[11]. W latach 1552-1553 właścicielami wsi byli Mikołaj i Jakub Kłobukowscy^[12]. Stan własnościowy wsi jako szlacheckiej utrzymywał się do XVIII wieku.

W dniu 16 grudnia 1797 r. król pruski Fryderyk Wilhelm III nadał dobra z powiatu częstochowskiego i radomszczańskiego, w tym Kłobukowice z przyległością Kuchary księciowi Ludwikowi Wirtemberskiemu. Tenże wkrótce, bo już około 1799 r. sprzedał te dobra, wraz z Kłobukowicami, Aleksandrowi Schoenaich von Carolath. W następnych latach właścicielami dóbr, w których składzie pozostaje wieś zostają min. Julian Sosnowski, Ignacy Turkułł i Jan Nofok. W listopadzie 1844 roku Wincenty Majewski nabywa część dóbr min. Kłobukowice, Kuchary, Krasice i Zawadę od Jana Nofoka za 341 000 zł^[13]. Przed 1883 rokiem na dobra Kłobukowic składały się wsie i folwarki w Kłobukowicach i Kucharach liczące 976 morgów^[12]. W tym okresie we wsi istniał już pałac wraz z budynkami gospodarczymi oraz parkiem^[12]. Do XIX wieku folwark zależny od Skrzydlowa.

Od przełomu XIX i XX wieku samodzielny majątek ziemski w kluczu dóbr skrzydlowskich należący do Jana Reszke, dalsze losy wsi są opisywane w dwóch sprzecznych wersjach, wg. pierwszej - od 1920 roku wieś należy do jego bratanicy Emilii, która w 1928 roku dokonuje parcelacji majątku^[12]. Druga wersja mówi o posiadaniu wsi od 1922 roku przez bratanicę Janinę i jej męża Adama Nieniewskiego^[14].

Od momentu przekazania pałacu w dzierżawę, a następnie na własność Zarządowi Miejskiemu w Częstochowie w zespole pałacowym w latach 30. XX wieku utworzony zostaje ośrodek kolonii letnich dla chłopców^[15]. Zarząd Miejski powierzył obiekty ośrodka Spółdzielni Spożywców "Społem". Placówka mogła pomieścić 500 dzieci, w trakcie trwania II wojny światowej (od 1941 roku) z powodu trudności ośrodek przyjmował rocznie 100 dzieci na dwa turnusy^[16]. We wrześniu 1944 roku w budynkach ośrodka kolonijnego, a także w okolicznych domach i gospodarstwach udzielono schronienia rodzinom i sierotom uciekającym z burzonej Warszawy (min. Zbigniew Pawlicki ps. „Żbik”) oraz profesorom stołecznych uczelni^[17][18]. Akcją kwaterowania kierowali przedstawiciele Rady Głównej Opiekuńczej.

16 stycznia 1945 roku, pluton zwiadu 54 Gwardyjskiej Brygady Pancernej, którym dowodził major Konoplickij zmierzając w kierunku Częstochowy zastosował manewr oskrzydlający, trasą Zawada - Kłobukowice - Cegielnia. Manewr poskutkował przejęciem mostu na rzece Warcie we Mstowie, i utorowania drogi dla czołgów nadciągających ze strony Koniecpola^[19].

Po 1945 roku w miejscowości (w budynku pałacu) funkcjonowała jednostka wojskowa, następnie w latach 50. Dom Starców^[20] i Zespół Uprawy Ziemi. W latach 1960-1974 we wsi istniał Państwowy Dom Dziecka^[12]. Od 1974 w Kłobukowicach działa Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, następnie tereny zespołu pałacowego przejmuje PGR z Małus Wielkich. W 1989 roku Związek Młodzieży Wiejskiej po skomunalizowaniu pałacu odkupuje teren od gminy i starał się urządzić w miejscowości reprezentacyjny kompleks wypoczynkowy i Uniwersytet Ludowy^[12]. W 1991 roku prace prowadzone przez ZMW załamują się i nigdy nie zostają ukończone. Współcześnie (2024) trwają prace nad przywróceniem czasów świetności Kłobukowic poprzez prace remontowe prowadzone przez nowego właściciela na terenie zespołu pałacowego^[21].

W 1992 roku w miejscowości mgr Iwona Młodkowska oraz mgr Zygmunt Firek przeprowadzili badania archeologiczne prowadzone na 9 stanowiskach. W poniższej tabeli znajdują się informacje o ilości i szacowanym wieku materiałów i przedmiotów odnalezionych w trakcie wykopalisk, z podziałem na stanowiska. Dane pochodzą z Kart Ewidencji Stanowiska Archeologicznego^[22].

Przynależność administracyjna wsi Kłobukowice

Okres		Państwo	Zwierzchność	Jednostka administracyjna
?-1220		Królestwo Polskie		województwo sieradzkie
1220-1569
1569-1717		Rzeczpospolita Obojga Narodów
1717-1793		Rzeczpospolita Obojga Narodów	Imperium Rosyjskie
1793		Królestwo Prus		departament łęczycki
1793-1798				departament piotrkowski
1798-1807				departament kaliski
1807-1815		Księstwo Warszawskie	Cesarstwo Francuskie	departament kaliski
1815-1816		Królestwo Polskie	Imperium Rosyjskie
1816-1837				województwo kaliskie
1837-1842				gubernia kaliska
1842-1844
1845-1867
1867-1916		Kraj Nadwiślański		gubernia piotrkowska
1916-1918		Królestwo Polskie	Cesarstwo Niemieckie, Austro-Węgry
1918		Królestwo Polskie
1918-1939		Rzeczpospolita Polska		województwo kieleckie
1939-1945		Generalne Gubernatorstwo		dystrykt radomski
1939-1945		Polskie Państwo Podziemne		Okręg Radom-Kielce
1945-1950		Rzeczpospolita Polska		województwo kieleckie
1950-1952				województwo katowickie
1952-1975		Polska Rzeczpospolita Ludowa
1975-1989				województwo częstochowskie
1989-1998		Rzeczpospolita Polska
od 1999				województwo śląskie

W 1827 roku na terenie miejscowości znajdowało się 19 domów, ponad 50 lat później w 1880 roku było to już tylko 9 domów (4 należące do folwarku)^[23]. W czasach współczesnych, w 2002 roku na terenie wsi znajdowało się 47 domów^[24].

Największą populację zarejestrowano w 2021 r. wyniosła ona 236 osób.
Źródło: GUS, UG Mstów, AP w Częstochowie

 Osobny artykuł: Pałac w Kłobukowicach.

Na terenie wsi zachował się zespół pałacowy z eklektycznym dworkiem i ruinami XVIII-wiecznego spichlerza, parkiem w stylu angielskim oraz aleją drzew w kierunku Skrzydlowa. Od 2024 roku pałac ma nowego właściciela, który rozpoczął zabezpieczanie i odbudowę zniszczonego terenu^[21]. Pałac wraz ze spichlerzem i parkiem wpisano do rejestru zabytków 23 maja 2025 (nr rej. A/1577/25)^[25].

Gmina Mstów słynie z malowniczych terenów przełomu Warty, co sprzyja rozwojowi turystyki kajakowej. W Kłobukowicach funkcjonują dwie duże wypożyczalnie z własnymi przystaniami, są to: tyrolki.pl oraz Jura Kajaki^[26]. Nad rzeką Wartą znajduje się obszerna strefa rekreacyjna (miejsca piknikowe, plac zabaw i boisko do siatkówki plażowej) oraz kąpielisko wraz z plażą^[27].

W miejscowości znajduje się przystanek autobusowy obsługiwany przez:

• firmę PKS Częstochowa jako komunikację gminą na trasie Kuchary - Mstów (przesiadka na linię 30 MPK Częstochowa)^[28],
• firmę Trans-Mech realizującą prywatne przewozy na trasie Garnek - Częstochowa^[29].

• Kłobukowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 178 .
• Kłobukowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 89 .