Jamał (1988)

Jamał

„Jamał” w 2009
Klasa	okręt desantowy
Projekt	775/II
Oznaczenie NATO	Ropucha I
Historia
Stocznia	Stocznia Północna, Gdańsk
Wodowanie	1988(?)
Marynarka Wojenna ZSRR
Nazwa	BDK-67
Wejście do służby	30 kwietnia 1988
MW Rosji
Nazwa	BDK-67 (1991) Jamał (2003)
Wejście do służby	grudzień 1991
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	2900 t standardowa 4400 t pełna
Długość	112,5 m
Szerokość	15 m
Zanurzenie	3,7 m
Napęd
2 silniki wysokoprężne o mocy 19 200 KM, 2 śruby
Prędkość	17,5 węzła
Zasięg	6000 Mm przy 12 w.
Uzbrojenie
4 armaty uniwersalne 57 mm AK-725 (2 × II) 2 × IV wyrzutnie rakiet plot. Strieła-3 (32 rakiety) 2 × XX wyrzutnie npr 122 mm Grad-M (160 pocisków)
Załoga	87
Multimedia w Wikimedia Commons

Jamał, poprzednio BDK-67 − duży okręt desantowy projektu 775/II (w kodzie NATO: Ropucha) Marynarki Wojennej Rosji. Zbudowany w Stoczni Północnej w Gdańsku, wszedł do służby w Marynarce Wojennej ZSRR w 1988 roku pod oznaczeniem BDK-67 (БДК-67). Po rozpadzie ZSRR przejęty przez marynarkę wojenną Rosji, w której nosił numer burtowy 156. W 2003 roku otrzymał nazwę „Jamał” (Ямал). Wchodził w skład Floty Czarnomorskiej.

Okręt BDK-67 został zbudowany w 1988 roku w Stoczni Północnej w Gdańsku jako jeden z serii dużych okrętów desantowych projektu 775, zaprojektowanych w Polsce i budowanych na zamówienie marynarki ZSRR. W ramach okrętów projektu 775 nosił numer budowy 25, będąc ostatnim okrętem jego drugiej odmiany (775/II)^[a]. W kodzie NATO typ ten był oznaczany jako Ropucha (Ropucha I)^[1].

 Osobny artykuł: okręty desantowe projektu 775.

Okręty desantowe projektu 775 dysponują przelotową ładownią, dostępną przez rampę dziobową i rufową, o długości 95 m, szerokości od 4,5 do 6,5 m i wysokości 4,5 m^[2]. Na dziobie jest otwierana furta i opuszczana pochylnia; w celu rozładunku okręty mogą wpływać na plażę^[3]. Jednostki mogą transportować do 13 czołgów lub transporterów opancerzonych albo 20 ciężarówek i w obu wariantach 150 żołnierzy^[b]. Ładowność okrętu jest określana w publikacjach jako 450 ton^[1]. Załoga liczy 87 osób, w tym 8 oficerów^[2].

Wyporność okrętu niezaładowanego wynosi 2900 ton (czasem podawana jako standardowa), a pełna – 4400 ton^[c]. Długość całkowita wynosi 112,5 m, a na linii wodnej 105 m, szerokość wynosi 15 m, a zanurzenie maksymalne 3,17 m^[2].

Uzbrojenie artyleryjskie okrętów projektu 775/II stanowią cztery armaty uniwersalne kalibru 57 mm w dwóch wieżach (po dwa działa) AK-725, umieszczonych przed i za nadbudówką i kierowanych radarem artyleryjskim Bars^[2]. Zapas amunicji wynosi 2200 nabojów 57 mm^[4]. Ponadto mają do samoobrony dwie poczwórne wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych bardzo bliskiego zasięgu Strieła-3, samonaprowadzających się na podczerwień z zapasem 32 pocisków^[2]. „Jamał” należał do okrętów późnej budowy, uzbrojonych dla potrzeb wsparcia desantu w dwie dwudziestoprowadnicowe wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych kalibru 122 mm Grad-M ze 160 pociskami^[2][5].

W skład wyposażenia radioelektronicznego jednostek projektu 775/II wchodziła przede wszystkim stacja radiolokacyjna wykrywania nawodnego i powietrznego MR-302 Rubka^[5]. Do kierowania ogniem artylerii służy radar Bars na kolumnie za kominami na rufie^[6]. Wyposażenie uzupełnia radar nawigacyjny Don^[6]. Okręty ponadto wyposażone są w dwie szesnastoprowadnicowe wyrzutnie celów pozornych PK-16 kalibru 82 mm służące do walki elektronicznej^[6].

Napęd stanowią dwa silniki wysokoprężne 16 ZVB 40/48 o łącznej mocy 19 200 KM poruszające dwie śruby^[2]. Prędkość maksymalna wynosi 17,5 węzła^[2]. Zasięg wynosi 3500 Mm przy prędkości 16 węzłów i 6000 Mm przy prędkości 12,5 węzła^[2].

Okręt wszedł do służby w Marynarce Wojennej ZSRR 30 kwietnia 1988 roku z oznaczeniem alfanumerycznym: BDK-67 (БДК-67, od bolszoj diesantnyj korabl – duży okręt desantowy)^[7]. Został przydzielony do Floty Czarnomorskiej ZSRR^[7]. Wchodził w skład 318 dywizjonu okrętów desantowych 39 Dywizji Morskich Sił Desantowych Floty Czarnomorskiej, stacjonującej w bazie na jeziorze Donuzław^[8].

Po rozpadzie ZSRR w grudniu 1991 roku BDK-67 wchodził nadal w skład Floty Czarnomorskiej podporządkowanej siłom zbrojnym Wspólnoty Niepodległych Państw, a po jej podziale w drugiej połowie lat 90. został ostatecznie przejęty przez Flotę Czarnomorską Rosji. W 1992 roku okręt został odstawiony w Zatoce Troickiej w Sewastopolu w oczekiwaniu na remont, po czym był remontowany w stoczni nr 13 w Sewastopolu od kwietnia 1994 do 1996 roku^[7]. Po rozformowaniu 39 Dywizji w 1994 roku, został włączony do 30 Dywizji Okrętów Nawodnych^[8]. W Marynarce Rosji nosił stały numer burtowy 156^[9][d]. W 2003 roku okręt otrzymał nazwę „Jamał” (Ямал), od Półwyspu Jamalskiego^[7]. Honorowy patronat nad okrętem (szefostwo) objęły wówczas władze Jamalsko-Nienieckiego Okręgu Autonomicznego^[10].

W kwietniu 2011 roku „Jamał” reprezentował marynarkę rosyjską w składzie międzynarodowego zespołu BLACKSEAFOR na Morzu Czarnym, mającego na celu współpracę państw czarnomorskich, w tym Ukrainy, biorąc udział we wspólnych ćwiczeniach i odwiedzając m.in. Stambuł^[11].

We wrześniu 2013 roku okręt wyszedł w rejs na Morze Śródziemne, odwiedzając porty greckie i Kotor w Czarnogórze oraz uczestnicząc w obchodach „tygodnia rosyjskiego” na wyspach greckich^[12]. Dowodził nim kmdr ppor. Siergiej Gricaj^[12]. W połowie listopada okręt ćwiczył tam z krążownikiem atomowym „Piotr Wielikij” z Floty Północnej^[13]. Na początku 2014 roku okręt ponownie znajdował się na Morzu Śródziemnym i w kwietniu ćwiczył tam z niszczycielem rakietowym „Admirał Lewczenko” i okrętem desantowym „Saratow”^[14].

„Jamał” brał udział w cyklicznych rejsach z zaopatrzeniem dla kontyngentu rosyjskich wojsk w Syrii do syryjskiego portu Tartus. 30 grudnia 2017 roku na Morzu Egejskim, 10 mil morskich na południe od Rodos, kiedy wracał z Tartus, miał kolizję z cywilnym kontenerowcem pod banderą Sierra Leone „Orca 2” (8609 ton)^[15]. Z opublikowanych w mediach społecznościowych zdjęć wynikało, że okręt doznał sporych uszkodzeń śródokręcia, lecz dopłynął do bazy w Sewastopolu, gdzie trafił do remontu^[15]. Według niektórych publikacji, stocznię opuścił 3 maja 2022 roku, już podczas inwazji Rosji na Ukrainę^[16]. Według innych źródeł, remont trwał jednak dłużej i okręt uzyskał gotowość bojową dopiero na początku 2024 roku^[17].

„Jamał” został zaatakowany wieczorem 23 marca 2024 roku w zmasowanym ataku ukraińskich rakiet manewrujących na Krym^[18][17]. Podczas ataku okręt nadal znajdował się przy nabrzeżu stoczni remontowej nr 13 w Sewastopolu^[19]. Według komunikatu ukraińskiego wywiadu, „Jamał” został trafiony w pokład i nabrał przechyłu na prawą burtę, po czym wypompowywano z niego wodę^[19]. Brak jest do tej pory obiektywnego potwierdzenia uszkodzeń.

• Jurij Apalkow: Korabli WMF SSSR. Sprawocznik. Tom IV. Diesantnyje i minno-tralnyje korabli. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2007. ISBN 978-5-8172-0135-2. (ros.).
• A. Car′kow: Rossijskij Wojenno-Morskoj Fłot 2016 g.. 2015, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 12(193)/2015. (ros.).
• Aleksandr Pawłow: Wojennyje korabli Rossii 1997–1998 g. Wyd. V. Jakuck: 1997. (ros.).
• Władimir Szczerbakow. Diesantnyje korabli WMF Rossii. Czast 2. „Tiechnika i Woorużenije”. nr 1/2014, s. 4—7, 2014. Moskwa. ISSN 1682-7597. (ros.). 
• Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).