Jakub Izaak Horowic

Jakub Icchak Horowic

‏יעקב יצחק הורוביץ‎

Data urodzenia	1745
Data i miejsce śmierci	15 sierpnia 1815 Lublin
Miejsce pochówku	Stary cmentarz żydowski w Lublinie
Wyznanie	judaizm
Cytaty w Wikicytatach

Jakub Icchak Horowic (jid. ‏יעקב יצחק הורוביץ‎, tak samo po hebr.), znany także jako Widzący z Lublina, Lubliner lub Jakub Izaak z Lublina (ur. 1745, zm. 15 sierpnia 1815 w Lublinie) – chasydzki rabin, cadyk, przywódca ruchu chasydzkiego, kabalista i filozof.

Był synem rabina Elizera^[1], pochodził z ubogiej rodziny^[2]. Jego przodkiem był kabalista Izajasz Horowic, zwany Szeloh ha-Kadosz^[3]. Nieustalone jest jego miejsce urodzenia, według niektórych źródeł była to wieś Łukowa, według innych – Józefów k. Lublina (nie jest jednak pewne, czy był to Józefów nad Wisłą czy Józefów Biłgorajski), a według jeszcze innych – Szczebrzeszyn^[3].

Pierwsze nauki pobierał prawdopodobnie u swojego dziadka, Jakowa Kopla. W wieku 14 lat podjął naukę w jesziwie rabina Moszego Cwiego Hirsza Majzelsa w Żółkwi, potem studiował w jesziwie rabina Samuela Szmelke Horowica w Ryczywole, a następnie w Sieniawie^[3]. W młodości został zmuszony przez ojca i dziadka do ożenku z córką karczmarza z Krasnobrodu, lecz niedługo po ślubie opuścił żonę i uzyskał rozwód, by podjąć studia w jesziwie Dowa Bera z Międzyrzecza. Następnie pobierał nauki u cadyka Elimelecha z Leżajska, którego był ulubionym uczniem. W tym czasie prawdopodobnie ożenił się ponownie – z Tegilą Szprincą. Około 1779 roku urodził się ich pierwszy syn, a w 1782 roku drugi^[3].

W 1785 roku opuścił Elimelecha z Leżajska i ogłosił się cadykiem, w związku z czym on i wszyscy jego zwolennicy zostali obłożeni przez Elimelecha klątwą^[3][4]. Mimo klątwy prowadził działalność, zakładając dwór w Łańcucie (gdzie przebywał około 10 lat), następnie przenosząc się do Rozwadowa, a później do Wieniawy. Podczas pobytu w Wieniawie stał się znanym i pożądanym nauczycielem, uzdrowicielem i cudotwórcą. Według przekazów otrzymał jednak od gminy żydowskiej zakaz wstępu do miasta^[3]. Najprawdopodobniej w 1794 roku, wykorzystując przychylność nowego rabina miasta, przeprowadził się do Lublina. Tam zakupił część kamienicy przy późniejszej ulicy Szerokiej 28, gdzie wybudował własną synagogę i bet midrasz^[2][5].

Po 1800 roku zmarła druga żona Horowica, około 1805 roku ożenił się po raz kolejny, z Bejlą ze Lwowa. Według innych źródeł ostatnią żoną Horowica była Szprinca, a według jego aktu zgonu – Małka z Lejbusiowiczów^[5].

Po śmierci w środowisku żydowskim nazywany był Ha-Choze, co w języku hebrajskim oznacza Widzący. Przydomek wiązał się z jego charyzmą oraz famą mistyka, cudotwórcy i osoby widzącej przyszłość oraz przeszłość^[5]. Był jednak postacią kontrowersyjną, według maskilów i misnagdów był opojem, żarłokiem, nieukiem i szarlatanem, natomiast jego zwolennicy mieli często wielbić go niemal jak Mesjasza^[6]. Jego uczniami byli m.in. ważni przywódcy chasydzcy Cwi Hirsz z Żydaczowa, Szolem Rokeach z Bełza, Dawid z Lelowa, Cwi Elimelech z Dynowa, Naftali z Ropczyc, Chaim Halberstam, Meir z Opatowa, Szlomo Lejb z Łęcznej, Menachem Mendel Morgenstern i Jakow Icchak z Przysuchy^[6]. Ostatni z wymienionych uczniów był następnie jego zagorzałym przeciwnikiem^[4][6]. Horowic był ponadto autorem m.in. dzieł Diwrej emet al ha-Tora (1830/31)^[5], Zot zikaron (1851) oraz Zikaron zot (1869)^[6].

Według przekazów, podczas hucznego obchodzenia święta Simchat Tora w 1814 roku, w zagadkowy sposób wypadł z okna swojego mieszkania i po dziewięciu miesiącach cierpień zmarł w dniu święta Tisza be-Aw, upamiętniającego zburzenie Świątyni Jerozolimskiej^[6].

Nie zapoczątkował dynastii chasydzkiej, cadykiem został jego najstarszy syn – Israel, który przejął przywództwo nad jego zwolennikami. Miał również syna Josefa (1782–1818), który pełnił funkcję rabina Torczyna, syna Cwi Hirsza (zm. 1831) i córkę Sarę Cirel^[6][7].

Ohel Widzącego z Lublina znajduje się na starym cmentarzu żydowskim przy ul. Kalinowszczyzna w Lublinie. Jego grób jest celem licznych pielgrzymek chasydów^[2][4][7].

Hanna Krall poświęciła mu fragment książki Wyjątkowo długa linia.

Jego postać została również uwieczniona w utworach Gog und Magog. Eine Chronik i Die Erzählungen der Chassidim Martina Bubera oraz Oko cadyka Władysława Panasa^[7]. W 2014 roku poświęcono mu film dokumentalny Widzący z Lublina w reżyserii Grażyny Stankiewicz^[7].

• AndrzejA. Trzciński AndrzejA., Horowic Jakow Icchak ben Awraham Eliezer ha-Lewi, [w:] Sylwetki Żydów lubelskich: leksykon, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2019, ISBN 978-83-7306-844-5 [dostęp 2025-03-25] .