Józef Kutyba

Józef Kutyba

podpułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia	9 lutego 1899 Kraków
Data i miejsce śmierci	9 kwietnia 1940 Katyń
Przebieg służby
Lata służby	1914–1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	3 Pułk Piechoty 36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej Batalion Manewrowy 3 Pułk Strzelców Podhalańskich 50 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Feliks Kutyba^[a] (ur. 9 lutego 1899 w Krakowie, zm. 9 kwietnia 1940 w Katyniu) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Syn Jana i Marii z domu Gomółka, urodzony 9 lutego 1899 w Krakowie^[1]. Był uczniem szkoły przemysłowej. Uczestniczył w działalności niepodległościowej w Drużynach Skautowych^[2]. Od czerwca 1914 należał do Związku Strzeleckiego^[3], a także do Polskiej Organizacji Wojskowej^[4]. Uczestniczył w I wojnie światowej w szeregach Legionów Polskich, gdzie wstąpił w 1914^[2]. Jako podoficer liniowy 3 pułku piechoty odbył kampanię karpacką, bukowińską, besarbską i wołyńską^[2]. W 1917, po kryzysie przysięgowym internowany na Węgrzech^[3][2]. Od stycznia 1918 służył w Polskiej Sile Zbrojnej i walczył w szeregach 6 baonu strzelców, jako dowódca plutonu 3 kompanii^[2].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do Wojska Polskiego. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Został awansowany na stopień porucznika piechoty ze starszeństwem z 1 czerwca 1919^[5]. W listopadzie 1920 skierowany z 36 pułkiem piechoty na front, w ramach którego walczył do zakończenia wojny^[2]. 17 maja 1922 odznaczono go orderem wojskowym „Virtuti Militari” V klasy^[6], a we wniosku o jego nadanie, czytamy m.in.^[2][4]:

W 1923 nadal służył w szeregach 36 pułku piechoty^[7]. Następnie został awansowany na stopień kapitana piechoty ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923^[8]. W 1925 ukończył kurs młodszych oficerów w Chełmnie^[2], a następnie służył w Batalionie Manewrowym w Rembertowie, pozostając oficerem nadetatowym 36 pułku piechoty^[9]. Od 1927 pełnił służbę w 3 pułku strzelców podhalańskich w Bielsku^[2][10][11]. W 1931 został awansowany na stopień majora^[2] piechoty ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932^[12]. 23 marca 1932 został wyznaczony na stanowisko obwodowego komendanta Przysposobienia Wojskowego^[13]. Następnie został przeniesiony do 35 pułku piechoty w Brześciu na stanowisko dowódcy batalionu. 31 sierpnia 1935 został przesunięty na stanowisko kwatermistrza^[14]. Wiosną 1937 awansowany na stopień podpułkownika. Przydzielony do 50 pułku piechoty Strzelców Kresowych, stacjonującym w garnizonie Kowel, gdzie od 31 marca do września 1939 był zastępcą dowódcy pułku^[15].

Po wybuchu II wojny światowej 1939 w okresie kampanii wrześniowej, jako pierwszy zastępca dowódcy 50 pułku piechoty, pełnił także funkcję dowódcy batalionu nadwyżek 50 pp w ramach Ośrodka Zapasowego 27 Dywizji Piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim. Był dowódcą odcinka grupy „Włodzimierz”^[2] gen. Kazimierza Sawickiego^[15]. Po agresji ZSRR na Polskę, 20 września 1939 dostał się do niewoli sowieckiej^[2] i od 28 października przetrzymywany był w obozie jużskim^[15], a następnie – w listopadzie lub na początku grudnia 1939, został przewieziony do obozu jenieckiego w Kozielsku^[15][2]. 7 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego^[15] – lista wywózkowa 015/2 z 5 kwietnia 1940^[16][15], pozycja 26. Został zamordowany 9 kwietnia 1940 w Katyniu^[15][2][16] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu^[17][18]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne^[19][20]. Zidentyfikowany podczas ekshumacji nadzorowanych przez Niemców^[21], w 1943 pod numerem 481^{[22][23][16][15][24]} – dosł. opisany jako Kutyba Josef^[22] (raport dzienny z 24 kwietnia 1943)^[15]. Przy jego szczątkach znaleziono legitymację lub zaświadczenie Towarzystwa Narciarskiego^[24][25], legitymację nadania krzyża Virtuti Militari, książkę wojskową oraz wizytówki^[25][26][24]. Figuruje na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 0481^[25], wskazany jako podpułkownik urodzony 9 lutego 1899 w Krakowie^[25]. W Archiwum Robla w pakiecie 0867-08^[15] wymieniony w niedatowanym wpisie z okresu działań wojennych z wrześniu 1939, w pamiętniku znalezionym przy szczątkach Józefa Trepiaka^[27], a także wśród nazwisk w notatniku znalezionym przy szczątkach Łukasza Zwierkowskiego^[28] (pakiet 03-01)^[15]. Wspominał o nim również w swoim pamiętniku zamordowany w Katyniu mjr Adam Solski^[29], który jechał wraz z Józefem Kutybą tym samym transportem na śmierć^[30] (pakiet 0490-29)^[15].

Jego żoną była Józefa z d. Skoczek, z którą miał dwoje dzieci^[15]: syna Jana (ur. 4 lipca 1923) i córkę Halinę (ur. 3 września 1929)^[31] – po mężu Borek.

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 7393 – 17 maja 1922^{[6][1][2][32]}
• Krzyż Niepodległości – 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[33][34]
• Krzyż Walecznych czterokrotnie^[1]
• Srebrny Krzyż Zasługi – 17 marca 1930^[35][1]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[3]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[3]
• Państwowa Odznaka Sportowa
• Odznaka Strzelecka^[36]

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień pułkownika^[37][38][39]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia” Józef Kutyba został uhonorowany poprzez zasadzenie Dębu Pamięci przy Publiczne Gimnazjum im. Jana Pawła II w Odrzywole^[40].

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Czekajcie, ja wrócę... Relacja Haliny Borek. W: Stanisław Maria Jankowski, Edward Miszczak: Powrót do Katynia. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990, s. 96–104. ISBN 83-03-03194-5.
• Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
• Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Józef Kutyba. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2015-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 marca 2018)].
• Kazimierz Banaszek, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Warszawa: Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
• Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów obozu NKWD w Kozielsku, rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
• Kutyba Józef Feliks. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari 66 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-06-10].