Irena Wiley

Irena Wiley z dom Baruch, właśc. Irena Monique Baruch Wiley (ur. 6 października 1906^[1] w Łodzi^[2][3], zm. 26 kwietnia 1972^[1][4] w Waszyngtonie^[4]) – polsko-amerykańska malarka i rzeźbiarka^[2] pochodzenia żydowskiego.

Wiley pochodziła z Łodzi^[5]. Wywodziła się z zamożnej żydowskiej rodziny, zajmującej się hurtowym handlem herbatą^[6]. Była absolwentką Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1925–1933^[7]), w okresie mieszkania w Polsce, była zaprzyjaźniona ze Skamandrytami^[2]. W późniejszym okresie ukończyła Slade School of Fine Art w Londynie na Uniwersytecie Sztuki Stosowanej w Wiedniu^[8]. Po ślubie z Johnem Cooperem Wileyem(inne języki) (1934) – ówczesnym pierwszym sekretarzem, a następnie radcą Ambasady Stanów Zjednoczonych w Warszawie, podróżowała po całym świecie, w zależności od miejsca pracy męża. Kolejno mieszkała w Moskwie (1934–1936), Bruskeli (1936–1937), Wiedniu (1937–1938), Rydze (1938–1940), z której w 1940 wraz z mężem przedostała się przez Syberię i Chiny do Stanów Zjednoczonych. W latach 1941–1944 małżeństwo mieszkało w Waszyngtonie, gdzie Wiley prowadziła terapię poprzez sztukę dla żołnierzy, m.in. w ośrodku rehabilitacyjnym Forest Glen w Walter Reed General Hospital^[7]. W latach 1944–1947 wraz z mężem przebywała w Bogocie, następnie w Lizbonie (1947–1948), Teheranie (1948–1951) i Panamie (1951–1953). W 1954 zamieszkali na stałe w Waszyngtonie. W latach 1968–1970 podróżowała po Wietnamie i Japonii (Okinawa), a także odbyła podróże na Hawaje i Guam^[7].

Ze względu na małżeństwo z dyplomatą, miała możliwość portretowania postaci związanych z polityką i wojskiem. Podczas podróży po wyspach Pacyfiku i Wietnamie tworzyła portrety rannych i chorych żołnierzy, szkicowane węglem^[7][9], które ci wysyłali swoim rodzinom^[10]. Wiele jej prac dotyczyło tematyki religijnej, była m.in. autorką drewnianego ołtarzu przedstawiającego anioła unoszącego się nad Teresą z Lisieux, znajdującego się w zbiorach Muzeum Watykańskiego. Modelem twarzy anioła był John F. Kennedy, który w 1939 roku odwiedził Wileyów w Rydze^[9][8]. W 1944 stworzyła portret Franklina D. Roosvelta, który znajduje się w prezydenckiej bibliotece Franklin D. Roosevelt Presidential Library(inne języki) w Hyde Park^[11][12]. Jest również autorką portretów: ostatniego szacha Iranu Mohammada Rezy Pahlawiego i jego siostry Aszraf Pahlawi, premiera Maleka Mansura(inne języki), Otto von Habsburga, Teilharda de Chardina, pisarki Edith Hamilton(inne języki)^[8], Jacquesa Maritaina^[13]; znanych mieszkańców Waszyngtonu, takich jak: John Walker(inne języki) – dyrektor i pierwszy kurator National Gallery of Art, dziennikarka Kay Halle(inne języki) i sędzia Sądu Najwyższego William O. Douglas^[8]; oraz Polki, takie jak: Mira Zimińska-Sygietyńska i Wanda Landowska^[13].

Jest autorką autobiografii Around the Globe in 20 Years wydanej w 1962 w Nowym Jorku^[4][14], w 2013 roku przetłumaczonej na język estoński i wydanej w Estonii^[15]. W 2009 został wydany katalog wystawy prac Wiley pt. Irena Baruch Wiley An Artist at Large in the Diplomatic World by Gold Leaf Studios, opracowany przez Gold Leaf Studios^[16].

Była córką Lucyny Baruch. Jej siostrzeńcem był korespondent „New York Times” – Tad Szulc^[4][9]. Była żoną amerykańskiego dyplomaty Johna Coopera Wiley'a(inne języki)^[4] (1893–1967)^[2]. Od 1939 posiadała obywatelstwo amerykańskie^[7]. Dokonała konwersji z judaizmu na katolicyzm^[9]. Zmarła w szpitalu Georgetown University(inne języki) w Waszyngtonie^[4]. Została pochowana na cmentarzu Crown Hill(inne języki) w Indianapolis^[1].

• Wildenstein Galery, Nowy Jork 1947^[7],
• Gold Leaf Studios, Waszyngton 2008^[8],
• United States Diplomacy Center (obecnie National Museum of American Diplomacy(inne języki)), Waszyngton 2009,
• Biblioteka Narodowa Estonii, Tallin 2009,
• Estońskie Muzeum Wojny i Muzeum gen. Laidonera(inne języki), Viimsi 2009
• Kondase Keskus(inne języki), Viljandi 2009,
• Kuressaare raegalerii – Kuressaare Kultuurivara, Kuressaare 2009,
• Haapsalu raekoda(inne języki), Haapsalu 2009^[17].

• The Stations of the Cross, Irena Wiley, Obelisk Gallery, 1955
• Around the Globe in Twenty Years, D. McKay Company, 1962

Poeta Jan Lechoń poświęcił Irenie Wiley 2 wiersze: Męczennicy (pierwodruk „Tygodnik Polski”, 1944) oraz Sąd ostateczny z cyklu Marmur i róża (pierwodruk „Wiadomości” 1951)^[18].

• Fotografia Ireny Wiley opublikowana na łamach magazynu „Vogue” (1947)
• Odcinek podcastu Consolation Prize, przygotowanego przez R2 Studios na George Mason University(inne języki) pt. The Art of Diplomacy nt. Ireny Wiley i jej twórczości.