Helena Grossówna

Helena Grossówna (przed 1939)

Data i miejsce urodzenia

25 listopada 1904
Toruń

Data i miejsce śmierci

1 lipca 1994
Warszawa

Zawód

aktorka

Współmałżonek

Jan Gierszal, Tadeusz Cieśliński

Lata aktywności

1926–1967

Odznaczenia

Multimedia w Wikimedia Commons

Helena Grossówna (ur. 25 listopada 1904 w Toruniu, zm. 1 lipca 1994 w Warszawie) – polska tancerka, aktorka teatralna i filmowa.

Życiorys

Była córką Leonarda (rzeźnika) i Walerii z domu Winiawskiej. Ukończyła szkołę baletową w Toruniu. Po debiucie scenicznym w 1926 kształciła się i występowała we Włoszech i Francji. Po powrocie do kraju grała m.in. w poznańskim Teatrze Nowym i warszawskich Qui Pro Quo, Małym, Wielkiej Rewii i Cyruliku Warszawskim. W filmie debiutowała w 1935. Do 1939 uchodziła za ulubienicę publiczności w Polsce^[1]. Podczas okupacji była kelnerką. Występowała w teatrzyku Na Antresoli. Występowała od czasu do czasu również w oficjalnych teatrach. Była jednocześnie oficerem AK. W stopniu porucznika dowodziła podczas powstania warszawskiego oddziałem kobiecym w ramach batalionu „Sokół” (pseudonim „Bystra”^[2]). Po kapitulacji powstania więziona w obozie jenieckim Gross-Lübars, a następnie w stalagu w Oberlangen, który wyzwoliła 1 Dywizja Pancerna generała Maczka – służył w niej przyszły mąż Heleny – Tadeusz Cieśliński. Wróciła do kraju i od 1948 związała się z warszawskim teatrem „Syrena”. W 1964 przeszła na emeryturę^[3].

Zmarła 1 lipca 1994 w Warszawie. Została pochowana na cmentarzu w Zerzniu^[4].

Życie prywatne

Jej pierwszym mężem był Jan Gierszal, za którego wyszła 14 lipca 1928. Drugim mężem był Tadeusz Cieśliński, z którym miała syna Michała.

Upamiętnienie

W 2013 r. Poczta Polska wyemitowała zaprojektowany przez Marzannę Dąbrowską upamiętniający Helenę Grossównę znaczek pocztowy o nominale 1,60 zł należący do serii „Ludzie kina i teatru”^[5].

10 grudnia 2016 decyzją Rady Miasta Torunia (z 27 października 2016) na wniosek dr. Krzysztofa Trojanowskiego Helena Grossówna została patronką nowego ronda przy ul. Kościuszki w Toruniu. W tym samym dniu odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej na Szkole Podstawowej nr 6 przy ul. Łąkowej, do której uczęszczała Helena Grossówna. Tablica, ufundowana przez organizatorów Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Toffifest, została przeniesiona ze zlikwidowanego „Naszego Kina” w centrum miasta^[6].

W 2019 ukazał się komiks pt. Helena Grossówna. Nigdy nie trać nadziei wg scenariusza Macieja Jasińskiego z rysunkami Jacka Michalskiego i przedmową dra Krzysztofa Trojanowskiego (ISBN 978-83-953483-1-0).

Przedstawienia teatralne i rewie

1935 – Przygoda w Grand Hotelu, „Wielka rewia”
1935 – Kawiarenka, „Wielka rewia”
1936 – Cabaretissimo, Cyrulik Warszawski
1936 – Król pod parasolem, „Cyrulik Warszawski”
1936 – Ogród rozkoszy, „Cyrulik Warszawski”
1937 – Jaś u raju bram, „Cyrulik Warszawski”
1937 – Dla ciebie, Warszawo, „Wielka rewia”
1939 – Skąd swąd, Qui Pro Quo

Filmografia

1935: Kochaj tylko mnie
1936: Dodek na froncie
1936: Mały Marynarz
1936: Dwa dni w raju
1936: Straszny dwór
1936: Tajemnica panny Brinx
1937: Parada Warszawy
1937: Dyplomatyczna żona
1937: Piętro wyżej
1938: Robert i Bertrand
1938: Królowa przedmieścia
1938: Szczęśliwa trzynastka
1938: Paweł i Gaweł
1938: Zapomniana melodia
1938: Florian
1939: Włóczęgi
1939: Uwaga szpieg (planowany)
1939: Szalona Janka (planowany)
1939: Moja mama to ja (planowany)^[7]
1939/1942: Testament profesora Wilczura
1960: Kolorowe pończochy
1962: O dwóch takich, co ukradli księżyc
1962: Mój stary
1963: Zbrodniarz i panna
1965: Niekochana
1965: Podziemny front – pani Zofia, matka Ryśka (odc. 3)
1967: To jest twój nowy syn

Odznaczenia

Przypisy

↑ Cztery oblicza Heleny Grossówny. „Światowid”. Nr, s. 17, 8 stycznia 1939.
↑ Jan Lissowski, Jerzy Szanser, Marek Werner: Batalion „Sokół” w Powstaniu Warszawskim (Śródmieście Południe), wyd. Łośgraf. ISBN 83-87572-86-1.
↑ Michał Laszczkowski: Kobiety niepodległej. Warszawa: Biuro Programu „Niepodległa”, 2021, s. 55. ISBN 978-83-956053-2-1. (pol.).
↑ Stefan Szczepłek. Wsparcie z prawego brzegu. „Skarpa Warszawska”, s. 71, luty 2022.
↑ 2013.10.31. Ludzie kina i teatru (2). kzp.pl. [dostęp 2024-05-24]. (pol.).
↑ Helena Grossówna wróciła na Mokre!. „Nowości. Dziennik Toruński”, 12 grudnia 2016.
↑ Film polski. „Kurjer Poranny”. Nr 235, s. 8, 26 sierpnia 1939.

Bibliografia

Zbigniew Adrjański: Kalejdoskop estradowy. Leksykon polskiej rozrywki 1944–1989 : artyści, twórcy, osobistości. Warszawa: Bellona, 2002. ISBN 83-11-09191-9.
Ludwik Sempoliński: Wielcy artyści małych scen. Warszawa: Czytelnik, 1977.

Linki zewnętrzne

Helena Grossówna w bazie IMDb (ang.)
Helena Grossówna w bazie Filmweb
Helena Grossówna w bazie filmpolski.pl
Helena Grossówna, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-09] .
http://www.1944.pl/historia/powstancze-biogramy/Helena_Grossowna/ – biogram w Muzeum Powstania Warszawskiego
Helena Grossówna na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
Helena Grossówna w bazie Akademii Polskiego Filmu
Helena_Grossówna na zdjęciach w bibliotece Polona