Hamrzysko

Hamrzysko

wieś
Widok ogólny
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	czarnkowsko-trzcianecki
Gmina	Wieleń
Liczba ludności (2022)	146[2]
Strefa numeracyjna	67
Kod pocztowy	64-723[3]
Tablice rejestracyjne	PCT
SIMC	0532435
Położenie na mapie gminy Wieleń Hamrzysko
Położenie na mapie Polski Hamrzysko
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Hamrzysko
Położenie na mapie powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego Hamrzysko
52°49′53″N 16°21′56″E/52,831389 16,365556[1]

Hamrzysko – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim, w gminie Wieleń, 20 km na południowy wschód od Wielenia.

Hamrzysko zewsząd otaczają lasy Puszczy Noteckiej, przepływa tu rzeka Miała. Zwarty charakter zabudowy jest nietypowy dla tutejszych osad puszczańskich.

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Istnieje co najmniej od końca XV wieku. Wymieniona została w zapisie z 1499 jako „Hamer”, a w 1510 jako „Hamrzisko”. W źródłach Hamrzysko pojawia się jako osada śródleśna pod nazwą Hamer pod błędnie zapisaną datą 1455 ale wynika ona z błędnego cytowania źródłowego zapisu. W okolicy występowały pokłady rud darniowych, a ówczesna nazwa wsi wskazuje, że miejscowa ludność potrafiła budować piece i wytapiać w nich żelazo.^[4][5].

Miejscowość pierwotnie była własnością szlachecką, należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej z rodu Obornickich, a później Włościejewskich. W 1499 wieś znajdowała się w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1510 należała do parafii Lubasz^[4].

W 1499 wieś nie zapłaciła podatków. W 1505 Feliks Skóra Obornicki z Gaju (obecnie Gaj Wielki) dał swojemu przyrodniemu rodzeństwu z Włościejewek połowę Gaju oraz części wsi Krucz i Hamrzysko w ramach spłaty oprawy wdowiej Elżbiety, ich wspólnej matki, którą zapisał jej pierwszy zmarły mąż Aleksander z Gaju^[4].

W 1510 w Hamrzysku odnotowano 7 rybaków, którzy niewiele uprawiali ziemi oraz młyn zbożowy. W 1563 we wsi wspomniano zagrodników oraz młyn dziedziczny o jednym kole wodnym. W 1577 pobór podatkowy z Hamrzyska zapłacił Jan Włościejewski. W 1580 zapłacił on podatki od 4 półłanków, młyna walnego o jednym kole oraz stępy jagielnej służącej do produkcji kaszy jaglanej z prosa^[4].

Do czasu rozbiorów leżała w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W XIX wieku we wsi znajdowało się 18 budynków zamieszkiwanych przez niewiele ponad 200 osób. Z tamtych czasów przetrwało kilka domów i obiektów gospodarczych. Wieś zachowała też dawny układ przestrzenny typowej ulicówki zaburzony częściowo przez dość intensywną zabudowę letniskową^[6].

Warunki naturalne od wieków określały sposób życia i źródła utrzymania mieszkańców tej osady. Tutejsza ludność związana była z gospodarka leśną i rybactwem, a pola uprawne zajmowały stosunkowo niewielki areał.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa pilskiego.

• Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I (A – H), hasła „Hamrzysko”. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 726. ISBN 83-04-00938-2.

• Hamrzysko, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014 .
• Hamrzysko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 24 .