Garnizon Toruń

Zobacz multimedia związane z tematem: Garnizon Toruń

Garnizon Toruń – garnizon w Polsce z siedzibą komendy garnizonu w Toruniu.

Na przestrzeni lat Toruń był dużym i ważnym garnizonem wojskowym. Do dziś zachowały się liczne pomniki świadczące o znaczącej pozycji militarnej miasta, m.in. prawie w całości zachowane fortyfikacje Twierdzy Toruń pochodzące z końca XIX i początku XX wieku^[1]. W Toruniu powstała pierwsza po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Oficerska Szkoła Marynarki Wojennej^[2].

Garnizon toruński swoim zasięgiem obejmuje kilka powiatów we wschodnio-południowej części województwa kujawsko-pomorskiego (m.in. toruński, aleksandrowski, włocławski, lipnowski) i należy do jednego z największych w tym regionie. Największe miasta na terenie tego garnizonu to Toruń oraz Włocławek^[3]. Komenda garnizonu mieści się przy ulicy Sobieskiego (CSAiU) w Toruniu - komendant CSAiU jest zarazem Komendantem Garnizonu Toruń^[4].

• 1 Baza Materiałowo-Techniczna – jednostka logistyki stacjonarnej, jedyna o takim charakterze w Siłach Zbrojnych RP^[5]
• 12 Wojskowy Oddział Gospodarczy im. gen. dyw. Karola Otto Kniaziewicza^[6]
• 6 Samodzielny Oddział Geograficzny im. płk dypl. inż. Tadeusza Zieleniewskiego^[7]
• Delegatura Wojskowej Komendy Transportu Toruń^[8]
• Centrum Szkolenia Wojsk Obrony Terytorialnej im. kpt. Eugeniusza Konopackiego ps. Trzaska^[9]
• 8 Kujawsko-Pomorska Brygada Wojsk Obrony Terytorialnej
  • 81 batalion lekkiej piechoty Toruń^[10]
• Archiwum wojskowe (podlegające Wojskowemu Biuru Historycznemu)^[11]
• Wojskowe Centrum Rekrutacji^[12]
• Orkiestra wojskowa^[13]
• Wojskowa Specjalistyczna Przychodnia Lekarska – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej^[14]
• Muzeum Artylerii w Toruniu (oddział Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy)^[15]
• Muzeum Fortyfikacji Pancernej Twierdzy Toruń^[16]
• parafia garnizonowa św. Katarzyny^[17]

• Wojskowe Centrum Rekrutacji^[18]
• Wojskowa Pracownia Psychologiczna^[19]

• 22 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo–Rehabilitacyjny SP ZOZ^[20]

W Toruniu znajduje się czynny poligon wojskowy. Zlokalizowany on jest w lewobrzeżnej części miasta oraz na terenie południowym powiatu toruńskiego. Ma prawie 16 km długości i 13 km szerokości^[21]. Powstał on w zaborze pruskim^[22]. Obecnie jest on używany głównie przez żołnierzy Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia, Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Lądowych oraz wojska NATO^[21][22].

• 17 pułk piechoty (Księstwo Warszawskie)^[23]

Trwająca od 1877 rozbudowa twierdzy przyniosła wzrost liczebny miejscowego garnizonu. O ile w 1910 w mieście stacjonowały trzy pułki piechoty i jeden pułk artylerii, o tyle w 1914 już cztery pułki piechoty (w tym 176 pp) i dwa artylerii, nie licząc sztabów i wojsk technicznych, czy też personelu oddanego do użytku w 1911 lotniska wojskowego. W rezultacie liczebność garnizonu wzrosła z 5687 żołnierzy do około 50000 w momencie wybuchu wojny^[24].

• 35 Dywizja Piechoty^[25]
• Brygada Landsturmu Griepenkerl
• Brygada Landsturmu Normann
• Korpus Landsturmu Thorn

Po przejęciu przez Wojsko Polskie obiektów garnizonu, w Toruniu stacjonowały między innymi następujące jednostki wojskowe:

• Dowództwo Okręgu Korpusu Nr VIII (1921–1939)
• Dowództwo 4 Dywizji Piechoty (1921–1939)
• Dowództwo Brygady Kawalerii „Toruń” (1929–1934 → przeniesione do Bydgoszczy)
• Dowództwo Pomorskiej Brygady Obrony Narodowej (1937–1939) → Dowództwo Chełmińskiej Brygady ON (1939)
• 63 Toruński pułk piechoty
• 2 Grupa Łączności (1929–1933)
• kadra 8 batalionu telegraficznego
• kompania telegraficzna 4 Dywizji Piechoty (1932–1937) → kompania łączności 4 Dywizji Piechoty (1937–1939)
• Toruńska eskadra wywiadowcza
• 4 pułk lotniczy (1924–1939)
• 8 dywizjon żandarmerii (1921–1939)
• 8 pułk saperów (1921–1929) → 8 batalion saperów (1929–1939)

• Obóz Szkolny Artylerii (1921-1927) → Centrum Wyszkolenia Artylerii (1927–1939)^[26].
• 8 Grupa Artylerii (1929–1939)
• 8 pułk artylerii ciężkiej (1921–1939)
• pułk manewrowy artylerii (1927–1931) → 31 pułk artylerii lekkiej (1932–1939)^[26]
• 8 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (1926–1939)
• dywizjon (1921-1927 szkoła) pomiarów artylerii)^[26] (1927–1932) → 1 dywizjon pomiarów artylerii (1932–1939)
• 2 dywizjon pomiarów artylerii (1938–1939 → przeniesiony do garnizonu Rembertów)

Obsada personalna komendy miasta w marcu 1939^[27][a]:

• komendant miasta – ppłk piech. Karol Matzenauer
• adiutant – kpt. art. Romański Bolesław Marcin
• kierownik referatu mobilizacyjnego – kpt. adm. (piech.) Filar Paweł (*)
• kierownik referatu OPL
• kierownik referatu bezpieczeństwa i dyscypliny – kpt. adm. (piech.) Pysz Jan
• kierownik referatu administracyjno-kwaterunkowego – kpt. adm. (piech.) Filar Paweł (*)

• 5 Dywizja Artylerii
• 13 Brygada Artylerii Ciężkiej^[29]
• 6 zapasowy pułk piechoty
• 44 dywizjon rakiet taktycznych
• 71 pułk artylerii ciężkiej
• 73 pułk artylerii haubic
• 76 manewrowy pułk artylerii^[30]
• 9 dywizjon artyleryjskiego rozpoznania pomiarowego^{[potrzebny przypis]}

• Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.