Fenakit
Kryształ fenakitu (pochodzenie: Madagaskar) | |||
Właściwości chemiczne i fizyczne | |||
Inne nazwy | Phenakit | ||
---|---|---|---|
Skład chemiczny | krzemian berylu (Be2SiO4) | ||
Twardość w skali Mohsa | 7,5–8 | ||
Przełam | muszlowy | ||
Łupliwość | niewyraźna[1] | ||
Pokrój kryształu | kryształy krótkosłupkowe, tabliczkowe, zwykle pod postacią romboedru lub słupa pseudoheksagonalnego zwieńczonego bipiramidą[1] | ||
Układ krystalograficzny | trygonalny[2] | ||
Gęstość minerału | 2,93–3,00 g/cm³[3] | ||
Właściwości optyczne | |||
Barwa | biała, żółta, bezbarwna, także różowa, czerwona, rzadziej zielonkawoniebieska | ||
Rysa | biała | ||
Połysk | szklisty, tłusty[1] | ||
|
Fenakit (ang. phenakite) – rzadki minerał z gromady krzemianów. Nazwa pochodzi od greckiego słowa phenax = oszust, zwodziciel, kłamca, ponieważ minerał wykazuje duże podobieństwo do kwarcu, z którym jest mylony[4][2].
Właściwości
Tworzy kryształy izomorficzne, krótkosłupowe, tabliczkowe. Przyjmuje postać romboedru lub słupa pseudoheksagonalnego, poprzecznie prążkowanego. Występuje w skupieniach ziarnistych, włóknistych, w formie kryształów narosłych, tworzących szczotki krystaliczne. Często tworzy zbliźniaczenia. Jest kruchy, przezroczysty, izometryczny z willemitem[1].
Fenakit jest przezroczysty do nieprzeświecającego, o szklistym, a rzadziej tłustym połysku. Zwykle przyjmuje barwę białą, żółtą lub jest bezbarwny. Może być również różowy, czerwonawy, jasnobrunatny lub zielonkawoniebieski[1][2]. Charakterystyczną cechą fenakitu jest nietrwałość zabarwienia, która znika pod wpływem promieni słonecznych[2]. W zakresie promieniowania ultrafioletowego wykazuje bladozielonkawą lub niebieską luminescencje[2]. Mogą występować inkluzje łyszczyków[2].
Występowanie
Występuje w pegmatytach, utworach pneumatolitycznych, hydrotermalnych, granitach. Bywa spotykany w skałach metamorficznych i skałach osadowych[1]. Współwystępuje z: berylem, chryzoberylem, topazem, kwarcem[1].
Miejsca występowania[1]: Austria – w Habachtal (duże kryształy do 8 cm), Rosja – na Uralu (różowe i czerwonawe kryształy o długości około 18 cm).
Żółte i jasnoczerwone kryształy pochodzą z Brazylii – Minas Gerais, San Miquel oraz Meksyku. Także: USA – Kolorado, Maine, New Hampshire, Birma, Tanzania – Usugara, Madagaskar, Namibia, Norwegia i Sri Lanka.
W Polsce – stwierdzono jedynie w druzach pegmatytów granitowych masywu Strzegom-Sobótka na Dolnym Śląsku (kryształy ok. 1 cm)[1].
Zastosowanie
- bardzo wysoko ceniony unikat kolekcjonerski[2][1],
- niektóre kryształy mają wartość jubilerską (kamienie szlachetne) – najbardziej cenne są kryształy przezroczyste o wyrazistej jasnoróżowej, jasnożółtej lub zielononiebieskiej barwie. Nadaje się im szlif fasetkowy[2][1].
Historia
Opisany już w roku 1833[4][3].
Przypisy
Bibliografia
- Jerzy Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice: Videograf II, 2003, s. 131. ISBN 83-7183-174-9.
- Nikodem Sobczak, Tomasz Sobczak: Wielka encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 152. ISBN 83-01-12493-8.
Linki zewnętrzne
- artykuł o minerale na stronie Webmineral.com (ang.)
- artykuł o minerale na stronie Mindat.org (ang.)
- Britannica: topic/phenakite
- БРЭ: 4708411
- SNL: fenakitt
- identyfikator minerału w Mindat: 3188