Epimeteusz (księżyc)

Epimeteusz

Zdjęcie bieguna południowego Epimeteusza wykonane przez sondę Cassini

Planeta

Saturn

Odkrywca

R.L. Walker

Data odkrycia

18 grudnia 1966

Charakterystyka orbity

Półoś wielka

151 450 km^[1]

Mimośród

0,0161^[1]

Okres obiegu

0,695 d^[1]

Nachylenie do płaszczyzny Laplace’a

0,353°^[1]

Długość węzła wstępującego

192,762°^[1]

Argument perycentrum

88,975°^[1]

Anomalia średnia

80,377°^[1]

Własności fizyczne

Wymiary

130 × 114 × 106 km^[2]

Masa

(5,266 ± 0,006) × 10¹⁷ kg^[2]

Średnia gęstość

(0,640 ± 0,062) g/cm³^[2]

Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni

0,0064–0,011 m/s²^[2]

Prędkość ucieczki

32 m/s

Okres obrotu wokół własnej osi

synchroniczny

Albedo

0,73 ± 0,03

Jasność obserwowana
(z Ziemi)

15^m

Temperatura powierzchni

78 K

Multimedia w Wikimedia Commons

Epimeteusz (Saturn XI) – naturalny satelita Saturna. Nazwa księżyca pochodzi od Epimeteusza, brata Prometeusza i męża Pandory w mitologii greckiej.

Odkrycie

Został odkryty w grudniu 1966 roku przez Richarda Walkera. Trzy dni wcześniej inny astronom, Audouin Dollfus dokonał podobnej obserwacji, odkrywając księżyc Janus. Przez dwanaście lat nie było jasne, czy zaobserwowano w rzeczywistości jeden, czy dwa księżyce. Pewność co do istnienia ich obu przyniosły dopiero zdjęcia z sondy Voyager 1, która przeleciała przez system Saturna 12 listopada 1980 roku. Właściwej interpretacji tych zdjęć dokonał zespół astronomów: J. Fountain, S. Larson, H. Reitsema i B. Smith i oni także są uznawani za odkrywców tego księżyca, podobnie jak księżyca Telesto.

Orbita

Epimeteusz krąży ruchem prostym wokół Saturna po orbicie zbliżonej do kołowej, dzieląc ją w szczególny sposób z księżycem Janusem. W 2006 roku odkryto również delikatne pasmo pyłu (pierścień) w pobliżu wspólnej orbity księżyców.

Związek z Janusem

Epimeteusz i nieco większy Janus dzielą (prawie) tę samą orbitę, która znajduje się w przerwie między pierścieniami F i G Saturna. Promienie orbit tych księżyców różnią się zaledwie o 50 km. Ponieważ promień zarówno Epimeteusza jak i Janusa przekracza 50 km, wydawałoby się, że musi to nieuchronnie doprowadzić do zderzenia. Jednak podczas zbliżenia, wskutek oddziaływania grawitacyjnego między oboma ciałami, dochodzi do wymiany momentu pędu między nimi. Dzięki temu księżyc szybszy (o mniejszej orbicie) staje się księżycem wolniejszym (o większej orbicie), zanim dogoni współorbitalnego towarzysza. W ten sposób, paradoksalnie, przyciągające oddziaływanie grawitacyjne powoduje odepchnięcie się księżyców. W wyniku owej „wymiany orbit”, która nie jest ścisłą wymianą ze względu na różnicę mas, te dwa księżyce wcale się nie mijają. Największe zbliżenie wynosi ok. 10 tys. km i zachodzi co ok. 4 lata; w jego wyniku półoś wielka orbity Epimeteusza maleje/rośnie o ok. 80 km, a (czterokrotnie masywniejszego) Janusa rośnie/maleje o 20 km.

Epimeteusz wraz z Janusem, krążąc po zewnętrznej stronie pierścienia F, oraz Prometeusz od wewnętrznej strony pełnią funkcję księżyców pasterskich tego pierścienia.

Kratery

Dwa nazwane kratery na powierzchni Epimeteusza otrzymały swoje nazwy pochodzące z mitologii greckiej w 1982 roku^[3].

Krater	Pochodzenie nazwy
Hilairea	Hilairea, siostra Fojbe, córka Leukipposa
Pollux	Polluks, bliźniak Kastora

Zobacz też

chronologiczny wykaz odkryć planet, planet karłowatych i ich księżyców w Układzie Słonecznym

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Planetary Satellite Mean Orbital Parameters. Jet Propulsion Laboratory, 2013-08-23. [dostęp 2016-02-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d P.C. Thomas. Sizes, shapes, and derived properties of the saturnian satellites after the Cassini nominal mission. „Icarus”. 208 (1), s. 395-401, lipiec 2010. DOI: 10.1016/j.icarus.2010.01.025. (ang.).
↑ Kratery na Epimeteuszu(ang.)

Linki zewnętrzne

Epimetheus. [w:] Księżyce Układu Słonecznego [on-line]. [dostęp 2012-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-17)].
Epimetheus. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).

Naturalne satelity Saturna 146

Księżyce pasterskie (6)	S/2009 S 1 Pan Daphnis Atlas Prometeusz wątpliwe S/2004 S 6 S/2004 S 4 S/2004 S 3 Pandora
Księżyce koorbitalne (2)	Epimeteusz Janus
Pierścień G (1)	Aegaeon
Alkyonidy (3)	Methone Anthe Pallene
Duże wewnętrzne (4) z księżycami trojańskimi (4)	Mimas Enceladus Tetyda Telesto Kalipso Dione Helena Polideukes
Duże zewnętrzne (4)	Rea Tytan Hyperion Japet
Grupa inuicka (15)	Kiviuq Ijiraq S/2019 S 1 S/2005 S 4 S/2020 S 1 Paaliaq S/2004 S 31 Saturn LX Siarnaq S/2020 S 3 Tarkek S/2019 S 14 S/2020 S 4 S/2020 S 5 S/2019 S 6
Grupa nordycka (100)	Febe S/2006 S 20 S/2006 S 9 Skadi S/2007 S 2 S/2007 S 7 S/2007 S 5 S/2004 S 37 S/2004 S 47 S/2004 S 40 S/2019 S 2 S/2019 S 3 S/2020 S 7 Skoll S/2004 S 41 S/2019 S 4 S/2020 S 2 S/2004 S 42 Greip Hyrrokkin S/2004 S 13 S/2004 S 17 S/2007 S 6 Mundilfari S/2006 S 1 Jarnsaksa S/2006 S 10 S/2004 S 43 S/2019 S 5 Narvi Gridr Bergelmir Suttungr S/2004 S 44 S/2006 S 11 S/2004 S 12 Eggther S/2004 S 7 Hati S/2004 S 45 S/2006 S 13 Bestla S/2004 S 46 S/2019 S 8 Angrboda Farbauti Beli Thrymr S/2019 S 7 Gerd S/2007 S 3 S/2007 S 9 S/2019 S 11 S/2019 S 9 Aegir S/2019 S 10 S/2019 S 12 S/2019 S 13 S/2005 S 5 S/2006 S 3 S/2020 S 6 S/2006 S 14 S/2019 S 15 Skrymir Gunnlod S/2006 S 15 S/2004 S 28 S/2020 S 8 Alvaldi S/2006 S 16 S/2004 S 50 Kari S/2004 S 48 Fenrir S/2006 S 17 Surtur S/2004 S 39 S/2004 S 49 Geirrod Imir Loge S/2019 S 17 S/2006 S 18 S/2006 S 19 S/2019 S 19 S/2019 S 20 S/2019 S 18 S/2019 S 16 S/2004 S 36 S/2004 S 53 Thiazzi S/2004 S 21 Saturn LXIV S/2020 S 10 Fornjot S/2004 S 51 S/2020 S 9 S/2019 S 21 S/2004 S 52 Saturn LVIII
Grupa galijska (7)	Albioriks S/2007 S 8 Bebhionn Erriapus Tarvos S/2006 S 12 S/2004 S 24

Lista jest posortowana według odległości od Saturna. Największe księżyce mają nazwy pogrubione. Nazwy tymczasowe opisano kursywą.

Układ Słoneczny

Słońce
Heliosfera

Planety (☾ ∅)

Planety karłowate

(1) Ceres
(134340) Pluton
- ☾
(136108) Haumea
- ☾
- ∅
(136472) Makemake
- ☾
(136199) Eris
- ☾

Małe ciała
Układu Słonecznego

Planetoidy

Grupy i rodziny planetoid	planetoidy bliskie Ziemi pas planetoid trojańczycy centaury trojańczycy Neptuna
Zobacz też	księżyce planetoid lista ponumerowanych planetoid meteoroidy

Obiekty
transneptunowe

Pas Kuipera	plutonki Orkus 2003 AZ₈₄ Iksjon cubewana 2004 GV₉ 2002 MS₄ Salacia Waruna 2002 UX₂₅ Quaoar Varda 2002 AW₁₉₇
Dysk rozproszony	2014 EZ₅₁ 2013 FY₂₇ 2021 DR₁₅ Gonggong 2018 VG₁₈
Obiekty odłączone	Sedna